Υπόθεση Κουφοντίνα: Απεργία πείνας, αναγκαστική σίτιση, δικαιώματα - Τα νομικά και ιατρικά διλήμματα

12:44 24/2/2021 - Πηγή: Huffington Post Greece

Ο Δημήτρης Κουφοντίνας διανύει πλέον την 48η ημέρα απεργία πείνας, ξεπερνώντας κάθε αρχική εκτίμηση των γιατρών ότι θα μπορέσει να κρατηθεί στη ζωή για τόσο μεγάλο διάστημα και μάλιστα σε ηλικία 63 ετών.

Ωστόσο, αν και το κάθε λεπτό μετράει- κυριολεκτικά σε αυτή την περίπτωση - ο χρόνος μοιάζει να κυλά αργά. Όσο ο κρατούμενος και νοσηλευόμενος στη ΜΕΘ του Γενικού Νοσοκομείο Λαμίας, διατηρεί τις αισθήσεις του και επιμένει στην απόφαση του, δεν φαίνεται να υπάρχει διέξοδος που θα εξασφαλίζει την επιβίωση

του, παρά μόνο με πολιτική απόφαση που θα ικανοποιεί το αίτημά του.

Βέβαια και η μη λήψη απόφασης ικανοποίησης του αιτήματός του, συνιστά πρακτικά απόφαση που μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο τον καταδικασμένο σε 11 φορές ισόβια για τις πράξεις του με τη 17 Νοέμβρη.

Παρέμβαση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων για Κουφοντίνα: Η Πολιτεία να αναθεωρήσει τη στάση της

Στο μεσοδιάστημα, όμως, οι εισαγγελικές αρχές προσπαθούν να ακροβατήσουν στο πλαίσιο της ελληνικής νομοθεσίας αλλά και διεθνών αποφάσεων που αφορούν τα δικαιώματα του ανθρώπου και, ακόμη χειρότερα, οι γιατροί του Κουφοντίνα βρίσκονται μπροστά σε ανυπέρβλητα διλήμματα.

Αν και την Τρίτη υπήρχαν αναφορές πως η νέα διάταξη της εισαγγελέως Πρωτοδικών Λαμίας προέβλεπε την αναγκαστική σίτιση του, σε αυτή δεν υπάρχει καμία τέτοια ρητή αναφορά.

Αντιθέτως, όπως εξηγεί στην HuffPost Greece η δικηγόρος του Δ.Κουφοντίνα, Ιωάννα Κούρτοβικ, η Εισαγγελέας περιορίζεται στις προβλέψεις του Σωφρονιστικού Κώδικα κάνοντας λόγο για ”λήψη κατάλληλων και αναγκαίων μέτρων προς αποτροπή άμεσου κινδύνου ζωής ή σοβαρής και μόνιμης βλάβης της υγείας του, με συνθήκες που εξασφαλίζουν τον απόλυτο σεβασμό της ανθρώπινης ζωής, της προσωπικότητας και αξιοπρέπειας του κρατουμένου”.

″Βέβαια, ο όρος αναγκαίες ενέργειες, θα μπορούσε να υποτεθεί, χωρίς να αναφέρεται ρητά, πως περιλαμβάνει και την αναγκαστική σίτιση. Καθώς, όμως, ο Κουφοντίνας έχει ακόμη τις αισθήσεις του, κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει μόνο με τη βία, αφού επιμένει μέχρι στιγμής στην απόφαση του να συνεχίσει την απεργία πείνας. Κάτι τέτοιο δεν θα είχε προηγούμενο στην Ελλάδα. Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι θα γινόταν. Αυτά συμβαίνουν στην Τουρκία”.

″Ιατρικές πράξεις που παραβιάζουν τη βούληση του απεργού πείνας, όσο ο ίδιος έχει τις αισθήσεις του, δεν μπορούν να νοηθούν” επιμένει η κα. Κούρτοβικ.

Επίσης, όπως επισημαίνει, οι γιατροί του Κουφοντίνα την διαβεβαιώνουν πως δεν προτίθενται να προχωρήσουν σε μια τέτοια πράξη -παρά τις αναφορές που υπήρχαν σε κάποια μέσα ότι ήταν αυτοί που ζήτησαν την αναγκαστική σίτιση.

H κα. Κούρτοβικ, μάλιστα, υπενθυμίζει και την ανακοίνωση που έχει εκδώσει η ΟΕΝΓΕ, υπενθυμίζοντας ότι ”σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία περί ιατρικής δεοντολογίας, δεν νοείται ιατρική πράξη χωρίς την εκούσια συναίνεση του έχοντος ικανότητα καταλογισμού ασθενούς και παρά την θέλησή του και κυρίως η αναγκαστική σίτιση θεωρείται βασανιστήριο σύμφωνα με αποφάσεις διεθνών ιατρικών συνεδρίων περί ιατρικής δεοντολογίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και του ΟΗΕ και της Διεθνούς Αμνηστίας”.

Όρος κλειδί η”ικανότητα κατολογισμού”

Πρακτικά, λοιπόν, οι γιατροί φαίνεται να καλούνται να πράξουν το αδύνατο. Να κρατήσουν στη ζωή έναν άνθρωπο που δεν σιτίζεται και πλέον δεν πίνει ούτε νερό. ”Οι γιατροί βρίσκονται μπροστά σε ένα τεράστιο ηθικό δίλημμα”, όπως επισημαίνει η συνήγορος του Δ. Κουφοντίνα.

Βέβαια, τα δεδομένα μπορεί να αλλάξουν κατά πολύ εφόσον ο κρατούμενος πάψει να έχει την ικανότητα να επικοινωνεί με το περιβάλλον, κάτι που μετά από τόσες ημέρες απεργίας πείνας δεν μπορεί παρά να θεωρείται αναμενόμενο.

Και τότε βέβαια οι αποφάσεις που θα πρέπει να ληφθούν δεν είναι αυτονόητες.

Την ευθύνη για την διατήρηση στη ζωή ενός κρατούμενου φέρει η Πολιτεία αλλά για έναν ελεύθερο πολίτη τις αποφάσεις, όταν πχ εκείνος δεν είναι σε θέση να να το πράξει όντας σε κωματώδη κατάσταση, το κάνει η άμεση οικογένεια και εδώ φυσικά υψώνονται άλλα διλήμματα που αφορούν το κατά πόσο μπορεί κανείς να αγνοήσει ή όχι την πρότερη δηλωμένη βούληση του ατόμου ή να μην λάβει υπόψιν του την επιθυμία των συγγενικών προσώπων του ασθενή.

Πάντως, οποιαδήποτε πιθανή αδυναμία του απεργού πείνας βέβαια να λάβει αποφάσεις για τη ζωή του, θα μπορούσε να αποτελέσει συνθήκη για να γίνει πράξη η αναγκαστική σίτιση.

Ακόμη και στον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας υπάρχουν ”παραθυράκια”, καθώς αναφέρεται ότι κατ’ εξαίρεση δεν απαιτείται συναίνεση «α) στις επείγουσες περιπτώσεις, κατά τις οποίες δεν μπορεί να ληφθεί κατάλληλη συναίνεση και συντρέχει άμεση, απόλυτη και κατεπείγουσα ανάγκη παροχής ιατρικής φροντίδας, β) στην περίπτωση απόπειρας αυτοκτονίας…».

Σημειώνεται δε πως κατά ορισμένες ερμηνείες εγκληματολόγων, η απεργία πείνας χαρακτηρίζεται ως μία «βραδυφλεγής απόπειρα αυτοκτονίας».

Τι προβλέπει ο Σωφρονιστικός Κώδικας

Σε κάθε περίπτωση στον Σωφρονιστικό Κώδικα δεν υπάρχει ο όρος «αναγκαστική σίτιση».

Στο άρθρο 31 όμως γίνεται ρητή αναφορά στην απεργία πείνας και στην παράγραφο 3 αναφέρεται πως «Αν ο απεργός περιέλθει σε κατάσταση άμεσου κινδύνου ζωής ή σοβαρής και μόνιμης βλάβης της υγείας του εφαρμόζεται ανάλογα η διάταξη του άρθρου 29, παράγραφος 3 του παρόντος παρόντος. Για τη φύση και την έκταση των μέτρων συνεκτιμώνται η προσωπικότητα του κρατουμένου, οι επιδιώξεις και η σταθερότητα της απόφασής του».

Το συγκεκριμένα το άρθρο και παράγραφος προβλέπει πως «Εάν ο κρατούμενος δεν βρίσκεται σε κατάσταση να συναινέσει ή αρνείται να συναινέσει σε ιατρική πράξη….η οποία κρίνεται αναγκαία για την υγεία του, ο αρμόδιος δικαστικός λειτουργός διατάσσει τη λήψη των κατάλληλων κατά περίπτωση μέτρων». Ο όρος «ιατρική πράξη» σαφώς περιλαμβάνει και την αναγκαστική σίτιση.

Σε κάθε περίπτωση όμως ο Εισαγγελέας καλείται να κρίνει, βάσει φυσικά των απαραίτητων γνωματεύσεων, την ψυχολογική κατάσταση του απεργού πείνας και να εκδώσει περαιτέρω σχετικές εντολές οι οποίες κινούνται προφανώς στην διατήρηση του κρατουμένου στη ζωή με το προσφορότερο μέσο.

Βασανισμός η αναγκαστική σίτιση

Ποιος γιατρός, όμως, θα προχωρούσε σε αναγκαστική σίτιση ενός απεργού πείνας;

Ακόμη και εάν υπάρχει εισαγγελική εντολή, οι ιατροί μπορούν να αρνηθούν στη βάση των όσων προβλέπει ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας που ρητά ορίζει πως «Ο ιατρός δεν επιτρέπεται να προβεί στην εκτέλεση οποιασδήποτε ιατρικής πράξης χωρίς την προηγούμενη συναίνεση του ασθενή».

Η δε εφαρμογή του μέτρου της αναγκαστικής σίτισης αντιβαίνει ρητά και κατηγορηματικά και σε αποφάσεις και συστάσεις διεθνών οργανισμών.

Οι ειδικοί επί δικαιωμάτων του ανθρώπου του ΟΗΕ τον Ιούνιο του 2014 απηύθυναν έκκληση στο Ισραήλ να μην προχωρήσει στη νομιμοποίηση της αναγκαστικής σίτισης - με αφορμή την απεργία πείνας Παλαιστινίων κρατουμένων- με τον ειδικό επί του θέματος Χουάν Μέντεζ να τονίζει: «Δεν είναι αποδεκτή η αναγκαστική σίτιση ούτε η απειλή επιβολής αυτής, η άλλων ψυχολογικών πιέσεων σε βάρος ατόμων που έχουν καταφύγει στην ύστατη επιλογή της απεργίας πείνας…».

Ανάλογη στάση τήρησε ο ΟΗΕ και στο θέμα των απεργών πείνας του Γκουαντάναμο και τον Φεβρουάριο του 2013 χαρακτήρισε την αναγκαστική σίτιση ως «βασανισμό».

H δε Διεθνής Ένωση Ιατρών χαρακτηρίζει την επιβολή σίτισης σε απεργούς πείνας ως «ανήθικη» και «αδικαιολόγητη» βασιζόμενη στις κατευθυντήριες οδηγίες προς την παγκόσμια ιατρική κοινότητα βάσει των συμπερασμάτων της Διεθνούς Διάσκεψης του Τόκιο (1975).

Σε αυτή, η αναγκαστική σίτιση στην περίπτωση κρατουμένων απεργών πείνας ισοδυναμεί με βασανισμό και δεν επιτρέπεται να ασκείται από τους ιατρούς- εφόσον ο ασθενής είναι σε ψυχική κατάσταση κατά την οποία μπορεί να λάβει λογικές αποφάσεις για τη ζωή του- αφού συνιστά «βασανισμό» και «παραβίαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου». Οι κατευθυντήριες αυτές γραμμές έχουν ανανεωθεί προς την ίδια κατεύθυνση κατά τις εργασίες των Παγκόσμιων Ιατρικών Συνεδρίων στη Μάλτα (1991), στην Ισπανία (1992) και στη Ν.Αφρική (2006).