Αντώνης Ρηγόπουλος: Αφήστε το σχόλιό σας εδώ… (ή και όχι)

12:58 3/9/2017 - Πηγή: altsantiri

Πριν λίγες ημέρες το διεθνές ειδησεογραφικό δίκτυο Al Jazeera κατάργησε τη δυνατότητα σχολιασμού των άρθρων που αναρτά στην ιστοσελίδα του. Η απόφαση του Al Jazeera έρχεται σε αντίθεση με τη γενική κατεύθυνση στον χώρο των media που είναι να αυξάνεται η διαδραστικότητα μεταξύ αναγνωστών και ΜΜΕ.

Η κίνηση του Al Jazeera

χαρακτηρίστηκε από μερίδα χρηστών αλλά και μέσων ενημέρωσης ως αντιδημοκρατική και παράδειγμα λογοκρισίας. Είναι όμως έτσι;

Συγκεκριμένα το Al Jazeera έχει ειδικά χαρακτηριστικά λόγω της οργανικής του σχέσης με το κράτος του Κατάρ. Η πρόσφατη διπλωματική κρίση που αντιμετώπισε η χώρα οδήγησε σε μια σειρά απαιτήσεων εκ μέρους της Σαουδικής Αραβίας, τα Η.Α.Ε., το Μπαχρέιν και την Αίγυπτο, μεταξύ των οποίων ήταν και η οριστική διακοπή της λειτουργίας του δικτύου σε αντάλλαγμα με την άρση των κυρώσεων που είχαν επιβάλλει στη χώρα. Στο ίδιο πλαίσιο, εκδηλώθηκε μια ολόκληρη ηλεκτρονική επίθεση χρησιμοποιώντας ως Δούρειο Ίππο τη δυνατότητα που το δίκτυο έδινε στους αναγνώστες του να σχολιάζουν τις ειδήσεις και τις αναλύσεις που αναρτούσε. Εκατοντάδες σχόλια προερχόμενα από ψεύτικους λογαριασμούς κατέκλυζαν για μήνες την ιστοσελίδα καθιστώντας πρακτικά αδύνατο τον έλεγχό τους από τους υπεύθυνους.

«Το τμήμα των σχολίων κατελήφθη από χρήστες που κρύβονταν πίσω από την ανωνυμία τους ξερνώντας βιτριόλι, ρατσισμό και σεχταρισμό. Η δυνατότητα να υπάρξει οποιοσδήποτε διάλογος ήταν πρακτικά ανύπαρκτη», αναφέρει το δίκτυο σε άρθρο που δημοσίευσε στο medium.com με τίτλο «Γιατί απενεργοποιούμε τα σχόλια στο aljazeera.com».

«Νιώθουμε ότι αντί να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα με μια συλλογή αλγορίθμων και έναν στρατό συντονιστών (moderators), η τεχνική και δημοσιογραφική μας ομάδα μπορούν να χρησιμοποιηθούν δημιουργώντας νέους τρόπους διάδοσης των ειδήσεων που να ταιριάζουν στο αναγνωστικό μας κοινό», αναφέρεται σε άλλο σημείο του άρθρου.

Είναι όμως πρόβλημα μόνο του Al Jazeera;

Η διαδραστικότητα που προσέφερε το internet φαινόταν ότι θα οδηγούσε σε ισχυρότερους δεσμούς αναγνωστών με τα ΜΜΕ που παρακολουθούν ότι θα έδινε σε δημοσιογράφους και εκδότες μια πολύ σαφή εικόνα σχετικά με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των αναγνωστών τους. Παράλληλα, και πάλι θεωρητικά, τα άρθρα και τα αφιερώματα θα μπορούσαν εκτός από το να επιτελούν τον αμιγώς ενημερωτικό τους ρόλο, να λειτουργούν και ως αφορμές για την ανάπτυξη συζητήσεων μεταξύ των αναγνωστών, διαλόγων, ακόμα και συγκρούσεων. Ας μην το κρύβουμε, όλοι έχουμε μπει στον πειρασμό να τσακωθούμε διαδικτυακά με κάποιον άγνωστο και κανένα site δεν θα είχε πρόβλημα με λίγο πιο… τσιμπημένους διαλόγους.

Η πραγματικότητα όμως απέχει πολύ από τη θεωρία στο διαδικτυακό “σύμπαν”. Η δυνατότητα σχολιασμού έχει μεταφραστεί από πολλούς αναγνώστες ως χώρος εκτόνωσης. Έτσι το τμήμα των σχολίων συχνά μετατρέπεται σε ένα γήπεδο “ευχών” είτε μεταξύ αντιμαχόμενων χρηστών, είτε απευθυνόμενων από τους χρήστες στους δημοσιογράφους και τους εκδότες του μέσου.
Εμπνευσμένες βρισιές που ούτε ο Φοίβος Δεληβοριάς δεν είχε φανταστεί όταν έγραφε τη θρυλική Υβρεπομπή, συνήθως γράφονται με greeklish για να μην τις “πιάνουν” οι αλγόριθμοι που κόβουν αυτόματα τα σχόλια που περιέχουν.

Έτσι λοιπόν, κάτω από ένα άρθρο για τις επενδύσεις στην Ελλάδα π.χ., μπορεί κανείς να δει ένα μικρό «αφιέρωμα» σε μαμάδες, αδελφές και Παναγίες, ακολουθούμενο από μια γρήγορη σύνοψη όλων των ειδών καρκίνου που αναφέρονται στη σειρά House M.D.. Βεβαίως δεν λείπουν και εμπεριστατωμένες ιστορικές αναφορές όπως για παράδειγμα αν ο Χίτλερ «πρόλαβε να τελειώσει τη δουλειά του», εξάρσεις εθνικής ομοψυχίας σχετικά με το αν υπάρχει κάτι θαμμένο στο Βίτσι και τον Γράμμο, καθώς και οικονομικοκοινωνικές αναλύσεις για το πόσο καλά λειτουργούσε το σύστημα των σκλάβων στις ΗΠΑ.

Κοινωνιολογικό ενδιαφέρον σίγουρα υπάρχει σε όλο αυτό, καθώς είναι εμφανής η οργή και η ανάγκη εκτόνωσης, διατηρώντας την ασφάλεια της ανωνυμίας και του «καναπέ». Το ερώτημα όμως είναι αν όλοι αυτοί οι διαφορετικοί τρόποι αλληλεπίδρασης εξελίσσουν σε οποιονδήποτε βαθμό παρεχόμενη ενημέρωση.

Η εμπειρία δείχνει το ακριβώς αντίθετο. Το επίπεδο της ενημέρωσης υποβαθμίζεται στο βωμό της αύξησης της επισκεψιμότητας η οποία ενισχύεται τόσο μέσω του θετικού, όσο και του αρνητικού σχολιασμού. Μάλιστα, μεγάλα ΜΜΕ του εξωτερικού πιέζουν τους δημοσιογράφους να εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία συμμετέχοντας στη «συζήτηση» που ακολουθεί τα άρθρα τους. Για παράδειγμα, οδηγία της αμερικανικής εφημερίδας Oregonian προς τους αρθρογράφους της είναι να βάζουν οι ίδιοι το πρώτο σχόλιο κάτω από τα άρθρα τους, προφανώς με στόχο «να γίνει η αρχή».

Σχόλια με κομματική «σέσουλα»

Ωστόσο δεν είναι μόνο οι εξοργισμένοι αναγνώστες εκείνοι που ανατρέπουν εντελώς τον ουσιαστικό λόγο ύπαρξης της δυνατότητας σχολιασμού. Ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα προκαλούν οι «στρατοί» σχολιαστών που ξεπηδούν από τα κομματικά γραφεία Τύπου, αλλά και μέσα από προσωπικά γραφεία συγκεκριμένων πολιτευτών. Τα λεγόμενα πληρωμένα accounts δίνουν διαδικτυακούς «αγώνες» για να δείξουν ότι η «γραμμή» τους αποτελεί πλειοψηφία μέσα στο διαδικτυακό σύμπαν και κατ’ επέκταση και στην ίδια την κοινωνία σπαμάρωντας ανελέητα τις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες.
Πρόκειται για ένα είδος πολιτικής πειρατείας, καθώς δεν αναφερόμαστε σε προφίλ σε social media, αλλά σε λογαριασμούς που ουσιαστικά εκμεταλλεύονται την επισκεψιμότητα των ιστοσελίδων και σχολιάζουν μαζικά ώστε να φαίνεται η δική τους θέση ως «η άποψη του κόσμου». Παράλληλα, αποκτούν τη δυνατότητα να διαχύσουν μαζικά ακόμα και συκοφαντίες για τους αντιπάλους τους, πράγμα που ως επίσημες πολιτικές οντότητες δεν θα μπορούσαν να κάνουν χωρίς να κληθούν να αποδείξουν τα λεγόμενά τους.

Αν λοιπόν η δυνατότητα σχολιασμού παράγει στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων ένα κίνημα διαδικτυακού «αυνανισμού» που αποτελείται από οργή, μισαλλοδοξία και βία, και την ίδια ώρα μετατρέπεται σε ένα πείραμα κοινωνικής επιβολής απόψεων, μήπως οι ειδησεογραφικοί διαδικτυακοί τόποι θα πρέπει να αναθεωρήσουν τη στάση τους για το συγκεκριμένο θέμα;

Η αλήθεια είναι ότι προσωπικά, δεν έχω συγκεκριμένη απάντηση στο παραπάνω ερώτημα. Οι παράμετροι είναι πολλές. Αξίζει να «φιμωθούν» όσοι έχουν τη διάθεση να συμμετέχουν σε μια συζήτηση ενηλίκων; Μπορούν οι αλγόριθμοι σε συνδυασμό με την πολιτική ορθότητα να μετατραπούν σε έναν νέο μηχανισμό λογοκρισίας απόψεων χρησιμοποιώντας ως όχημα τη σκληρή γλώσσα; Τελικά, πρόκειται για ένα είδος προληπτικής λογοκρισίας η απαγόρευση του σχολιασμού, και αν ναι, τότε μήπως τα σχόλια δεν θα πρέπει να φιλτράρονται καθόλου;

Και για να πάμε το inception ένα βήμα παραπέρα, ο χώρος των σχολίων κάτω από αυτό το άρθρο παραμένει ανοιχτός και περιμένει τα σχόλιά σας για το αν πρέπει να υπάρχουν σχόλια κάτω από τα άρθρα.

Bonus: Ο εξαιρετικός John Oliver μας ξεναγεί στο παρόν και το τρομακτικό μέλλον της δημοσιογραφίας