Από την Πρωτομαγιά των λουλουδιών στην Πρωτομαγιά των «αιματοβαμμένων» εργατών

08:19 1/5/2017 - Πηγή: altsantiri

Πρωτομαγιά, α(πε)ργία και λουλούδια! Πώς να χωρέσουν όλα μέσα σε μια μέρα, πώς να «παντρέψεις» τη χαρά με τη λύπη, τους αγώνες των εργαζομένων με τη διασκέδαση και την ξεγνοιασιά.

Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς στην αρχαία Ελλάδα

Αυτόν τον δύσκολο «ρόλο» έχει η πρώτη μέρα του Μάη, που είναι γνωστός στους διάφορους πολιτισμούς με διαφορετικά ονόματα. Ο Μάιος πήρε το όνομά του από τη ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια) της οποίας το όνομα προήλθε με τη σειρά του από την ελληνική λέξη Μαία, τροφός και μητέρα. Η Μάγια ταυτίστηκε και με την Ατλαντίδα νύμφη Μαία, μητέρα του Ερμή στον οποίο και αφιερώθηκε

ο μήνας. Ήδη από τους Ρωμαίους, η αρχή του μήνα σηματοδοτούνταν από τον εορτασμό της Αγαθής Θεάς, ενώ σε όλη τη διάρκειά του τελούνταν γιορτές συνδεδεμένες με την ευφορία των αγρών.

Οι αρχαίοι Έλληνες, ως φλογεροί φυσιολάτρες, γιόρταζαν το άνοιγμα των λουλουδιών και τον ερχομό της άνοιξης. Από την αρχαία Αθήνα ξεκίνησε η γιορτή των λουλουδιών τα Ανθεστήρια και στη συνέχεια διαδόθηκε και στις υπόλοιπες πόλεις.

Κεντρικός πυρήνας του εορτασμού της Πρωτομαγιάς σε όλους τους πολιτισμούς ήταν η ανθρώπινη χαρά για την άνοιξη, η αυθόρμητη λατρεία της βλάστησης. Τόπος εορτασμού λοιπόν ήταν η εξοχή, όπου συνηθιζόταν κυλίσματα στη χλόη, πλύσιμο του προσώπου με μαγιάτικη δροσιά, χτύπημα του σώματος με χλωρά κλαριά, το φτιάξιμο του μαγιάτικου στεφανιού κα.

Το κόκκινο των ρόδων γίνεται το αίμα χιλιάδων εργατών

Τι πιο ωραίο λοιπόν να μιλάς για την Άνοιξη και τα λουλούδια της. Κι εκεί είναι που όλα αλλάζουν και τη χαρά διαδέχονται οι αγώνες και το κόκκινο των ρόδων, γίνεται το αίμα χιλιάδων εργατών που διεκδικούν «οκτώ ώρες δουλειά, οκτώ ώρες ψυχαγωγία και μόρφωση, οκτώ ώρες ύπνο».

Έτσι η πρώτη του Μάη πήρε μέσα από τη διεθνή ιστορική συγκυρία και μια άλλη διάσταση, έντονα πολιτική και συνδέθηκε με τους εργατικούς και συνδικαλιστικούς αγώνες.

Οι συντεχνίες και οι εργαζόμενοι είχαν στη διάρκεια των αιώνων κάποιες ημέρες εορτασμού και προώθησης των αιτημάτων τους στην τοπική κοινωνία. Στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης μια μέρα του Σεπτεμβρίου ήταν αυτή που αναγόταν σε εργατική αργία.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1790, η 4η Ιουλίου, ημέρα της Ανεξαρτησίας γιορταζόταν από τους εργαζόμενους, κυρίως από τα πρώτα συνδικάτα που έθεταν την ίδια εποχή το πρώτο εργατικό αίτημα, αυτό της δεκάωρης εργασίας.

Την Πρωτομαγιά του 1886 το Ευγενές Τάγμα των Ιπποτών Εργασίας (The Noble Order of the Knights of Labor), κήρυξε γενική απεργία σε συνεργασία με άλλες μικρότερες εργατικές ενώσεις της χώρας.

Και η σπίθα που άναψε, έγινε φωτιά και πέρασε και στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, με τους ευρωπαίους ηγέτες των εργατικών κινημάτων και σοσιαλιστικών κομμάτων να διεκδικούν την καθιέρωση της εργατικής Πρωτομαγιάς με βασικό αίτημα το οκτάωρο καθημερινής εργασίας.

Από τη δεύτερη χρονιά καθιέρωσης του εορτασμού, το 1891, καταγράφεται η μεγάλη απεργία των υφαντουργών στη Γαλλία και τα πρώτα θύματα μεταξύ των απεργών στη διάρκεια ταραχών που επακολούθησαν.

Οι ματωμένες συγκεντρώσεις στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, το 1892 ο σοσιαλιστής Σταύρος Καλλέργης οργάνωσε την πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση. Η συγκέντρωση είχε περισσότερο συμβολικό χαρακτήρα καθώς συμμετείχαν σ’ αυτή 30 πολιτικοί του φίλοι που συσπειρώνονταν γύρω από τον Σοσιαλιστικό Όμιλο.

Το 1893 όμως 2.000 άτομα συμμετείχαν στην Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση με αιτήματα: Κυριακή αργία, οκτάωρο, κρατική ασφάλιση στους «παθόντες εν τη εργασία».

Το 1894 μια ογκώδης συγκέντρωση διεκδικεί τα παραπάνω αιτήματα. Η αστυνομία θα συλλάβει 10 στελέχη του Σοσιαλιστικού Ομίλου, ενώ τον Αύγουστο φυλακίζεται ο Σταύρος Καλλέργης.

Από τότε και έπειτα η αστυνομική βία συνοδεύει τις απόπειρες των εργατικών οργανώσεων να γιορτάσουν αγωνιστικά την Πρωτομαγιά. Το 1936 ο Μάης βρίσκει τους εργάτες της Θεσσαλονίκης ξεσηκωμένους. Μετά από μια σειρά κινητοποιήσεων που αρχίζουν από τον Φλεβάρη, στις 4 Μάιου 5.000 καπνεργάτες ξεκινούν πορεία στο κέντρο της πόλης. Στη διαδρομή γίνονται 10.000 και τα καταστήματα κλείνουν σε ένδειξη συμπαράστασης.

Στις 8 Μαΐου γίνεται καθολική απεργία στη Θεσσαλονίκη, που εξαπλώνεται σε Ξάνθη, Αγρίνιο, Κομοτηνή, Σέρρες, Ελευσίνα. Στις 9 Μαΐου, ημέρα Σάββατο, 50.000 λαού διαδηλώνει.

Κάτω από τα γραφεία των αυτοκινητιστών στη Θεσσαλονίκη η αστυνομία σκοτώνει τον εργάτη Τάσο Τούση. Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος, εμπνεύστηκε από τη δολοφονία του εργάτη και από τη συγκλονιστική φωτογραφία που έδειχνε τη μητέρα του γονατιστή να κλαίει πάνω από το νεκρό γιό της και γράφει το ποίημα «Επιτάφιος».

Το 1944 η μέρα της Πρωτομαγιάς λαμβάνει μια άλλη διάσταση για την Ελλάδα: οι γερμανικές αρχές Κατοχής εκτελούν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής 200 πατριώτες για την αντιστασιακή τους δράση.

Σήμερα, βάσει νόμου, οι αργίες διακρίνονται σε αυτές που έχουν καθοριστεί ως ημέρες υποχρεωτικής αργίας, κατά τις οποίες απαγορεύεται κάθε βιομηχανική, βιοτεχνική, εμπορική εργασία και κάθε επαγγελματική εν γένει δραστηριότητα, καθώς βέβαια και η απασχόληση των μισθωτών, και ως ημέρες προαιρετικής αργίας, στις οποίες επαφίεται στην διακριτική ευχέρεια του εργοδότη η λειτουργία της επιχείρησης και η απασχόληση ή μη των μισθωτών που απασχολούνται από αυτόν.

Η 1η Μαΐου, μέχρι πέρυσι ήταν υποχρεωτική αργία, εφόσον την κήρυσσε ως τέτοια ο εκάστοτε υπουργός Απασχόλησης, διαφορετικά θεωρούνταν προαιρετική αργία.

Η καθιέρωση της ελληνικής Πρωτομαγιάς ως ημέρας υποχρεωτικής αργίας

Από φέτος όμως, και ύστερα από τροπολογία που ψηφίστηκε από τη Βουλή, καθιερώνεται με νόμο αντί με υπουργική απόφαση, η Πρωτομαγιά ως ημέρα υποχρεωτικής αργίας.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση της τροπολογίας η 1η του Μάη, ως ελάχιστος φόρος τιμής στους αγώνες και τις θυσίες της εργατικής τάξης, καθιερώνεται ως ημέρα υποχρεωτικής αργίας, καθώς δεν δύναται να βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια του/της εκάστοτε υπουργού το πότε θα κηρύσσεται ως τέτοια.