Μια διαφορετική ματιά στη διένεξη Ελλάδας – ΠΓΔΜ: «Γέφυρες» ο διάλογος και η επιστήμη

15:33 1/5/2018 - Πηγή: altsantiri

Το ονοματολογικό πρόβλημα μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ παραμένει άλυτο. Την ίδια ώρα μια ομάδα κοινωνικών ανθρωπολόγων από τις δύο χώρες επιχειρεί προσεγγίσεις με εργαλεία την επιστήμη και το διάλογο, όπως αναφέρει η Deutsche Welle.

Κατά τη συνάντηση των πρωθυπουργών από τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων την περασμένη εβδομάδα στα Σκόπια

ήταν παρών και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ. Σε καιρούς διπλωματικών εντάσεων με τη Ρωσία, οι χώρες τις πρώην Γιουγκοσλαβίας αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για τις Βρυξέλλες.

Ο Ντόναλντ Τουσκ εξήρε τις προσπάθειες της οικοδέσποινας ΠΓΔΜ για εξεύρεση λύσης στο ονοματολογικό πρόβλημα με την Ελλάδα. Εξάλλου το διακύβευμα για τα Σκόπια είναι σπουδαίο: υπό συζήτηση είναι η ένταξη στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, διαδικασίες από τις οποίες ελπίζουν ότι θα αποκομίσουν οφέλη τόσο η ΠΓΔΜ όσο και οι Βρυξέλλες. Τα μεν Σκόπια αποσκοπούν σε οικονομική ανάπτυξη ενώ η ΕΕ επιδιώκουν να πάρουν με το μέρος τους την πρώην σοσιαλιστική περιοχή με την οποία φλερτάρει πολιτικά και η Ρωσία. Ωστόσο, χωρίς λύση του ονοματολογικού με την Ελλάδα οι συγκεκριμένες επιδιώξεις παραμένουν στον «πάγο».

Βιωμένη πραγματικότητα και κρατική πολιτική

Φοιτητές από την Ελλάδα και την ΠΓΔΜ ανταλλάσσουν απόψεις
Ο Ιωάννης Μάνος, κοινωνικός ανθρωπολόγος από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη (ΠΑ.ΜΑΚ.), κατάγεται από τη Φλώρινα, κοντά στα σύνορα με την ΠΓΔΜ. Επί 20 σχεδόν χρόνια συνεργάζεται με το Ινστιτούτο Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στα Σκόπια –ανεπίσημα διότι οι δημόσιοι δίαυλοι επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο χώρες είναι ανενεργοί.

Το Σαββατοκύριακο που πέρασε, παράλληλα με τη Σύνοδο των Δυτικών Βαλκανίων, διεξήχθη στα Σκόπια για 16η φορά ένα συνέδριο με συμμετοχή φοιτητών από τα δυτικά Βαλκάνια και την Ελλάδα. Στόχος της συνάντησης ήταν να λειτουργήσει ως αντίβαρο στις άκαμπτες, συναισθηματικά φορτισμένες εθνικές συζητήσεις όλων των εμπλεκόμενων χωρών. Όταν ο Ιωάννης Μάνος ακούει τη μουσική που παίζουν σε εστιατόρια των Σκοπίων σιγοτραγουδά και ο ίδιος στη γλώσσα της ΠΓΔΜ. «Αυτά τα τραγούδια τα ξέρω από παιδί. Τα τραγουδούσαμε και στη Φλώρινα», λέει.

Την ώρα που η αντιπαράθεση για το ονοματολογικό διεξάγεται στα μέσα ενημέρωσης κυρίως με ιδεολογικούς όρους, μένουν κατά κανόνα στο περιθώριο οι πολλές πολιτισμικές ομοιότητες και οι κοινές ιστορικές αναφορές. Σύμφωνα με τον Ιωάννη Μάνο, σε αυτά ακριβώς τα κοινά στοιχεία κρύβεται μια εν δυνάμει λύση της διένεξης. «Οι εμπειρίες μας έχουν δείξει ότι τα στοιχεία που μας συνδέουν είναι πολύ περισσότερα από εκείνα που μας χωρίζουν. Εάν λοιπόν εστιάσουμε στις ομοιότητες θα μπορούσαμε να ξεπεράσουμε πολύ πιο εύκολα τα προβλήματα που παρεμποδίζουν επί του παρόντος την εξεύρεση λύσης», επισημαίνει ο έλληνας καθηγητής.

Οι πολίτες της ΠΓΔΜ θέλουν σταθερότητα

Ωστόσο, όλα αυτά φαίνεται να ενδιαφέρουν λίγους. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ο Ιωάννης Μάνος εκτιμά ότι είναι εξαιρετικά απίθανο να επιλυθεί το ονοματολογικό εντός της χρονιάς. Την ίδια ώρα παρατηρείται μια εμφανής διαφορά ανάμεσα σε Ελλάδα και ΠΓΔΜ. Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το 63% των πολιτών της ΠΓΔΜ επιθυμούν να επιτευχθεί σύντομα λύση. Αντιθέτως το 61% των Ελλήνων απορρίπτουν κατηγορηματικά τη χρήση του όρου Μακεδονία ως μέρος μιας μελλοντικής ονομασίας της ΠΓΔΜ. «Δεν έχουν κανένα δικαίωμα να αυτοαποκαλούνται Μακεδονία. Ούτε Νέα ούτε Βόρεια Μακεδονία», τονίζει ένας 27χρονος κομμωτής από τη Θεσσαλονίκη.

Την ίδια ώρα η διένεξη αυτή φαίνεται να μην απασχολεί σχεδόν καθόλου έναν 42χρονο οδηγό ταξί από τα Σκόπια. Ο πατέρας τριών παιδιών στενάζει υπό το βάρος των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων της χώρας. Όπως λέει, δεν γνωρίζει αν μια ένταξη της χώρας του σε ΕΕ και ΝΑΤΟ θα μπορούσε να βελτιώσει τη δεινή κατάσταση. Ο ίδιος δεν εμπιστεύεται ιδιαίτερα τους πολιτικούς. Παλαιότερα εργαζόταν ως οδηγός στο υπουργείο Δικαιοσύνης της χώρας του έναντι 250 ευρώ το μήνα.

Σύμφωνα με τον ίδιο, χωρίς τις «σωστές» κομματικές διασυνδέσεις δεν τίθεται θέμα πρόσληψης στο δημόσιο. Ελπίδα του είναι μια πιθανή ένταξη στην ΕΕ να βελτιώσει τα επίπεδα διαφάνειας στη χώρα του. «Μου είναι αδιάφορο αν θα πρέπει να αλλάξουμε το όνομα. Αυτό που θέλω είναι ένα μέλλον για την οικογένειά μου», υπογραμμίζει.

Φιλική ατμόσφαιρα στα Σκόπια

Ο Ιωάννης Μάνος και οι φοιτητές του βίωσαν κατά κύριο λόγο ένα φιλικό κλίμα στα Σκόπια κατά τις συζητήσεις με τους συμφοιτητές τους από την ευρύτερη περιοχή. «Πολλά εδώ θυμίζουν Ελλάδα, ακόμη και οι άνθρωποι», λέει μια ελληνίδα φοιτήτρια που επισκέφθηκε για πρώτη φορά τη γειτονική χώρα. «Όταν είπαμε σε κάποιον άνδρα στον δρόμο ότι είμαστε από τη Θεσσαλονίκη σχεδόν ντράπηκε για αυτή τη διένεξη που υπάρχει μεταξύ μας», σχολίασε η ίδια.

Αυτό δεν εκπλήσσει καθόλου τον Λιούπκο Ριστέσκι, καθηγητή Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο των Σκοπίων. Κατά τη γνώμη του, είναι κυρίως πολιτικά εμπόδια που αποτρέπουν στην προσέγγιση όχι μόνο ανάμεσα σε Ελλάδα και ΠΓΔΜ αλλά και μεταξύ άλλων βαλκανικών χωρών. Ο ίδιος μάλιστα κάνει λόγο για περιθωριοποίηση της επιστήμης του στις κοινωνίες των βαλκανικών χωρών.

«Αυτό δεν συμβαίνει τυχαία. Σε τηλεοπτικές εκπομπές της Μακεδονίας υπήρχε μάλιστα η συμβουλή να αποφεύγονται οι σπουδές τέτοιων επιστημονικών αντικειμένων. Εμείς οι κοινωνικοί ανθρωπολόγοι ερευνούμε τη δημιουργία ταυτοτήτων και είμαστε συχνά επικριτικοί όταν κυβερνήσεις εκμεταλλεύονται αυτή την εξελικτική διαδικασία προς όφελός τους», επισημαίνει ο Λιούπκο Ριστέσκι.

ΠΗΓΗ: DW