«Μια Κρυφή Ζωή» – Mία ποιητική, αλλά κενή, πλευρά του αντιφασισμού

16:23 13/2/2020 - Πηγή: altsantiri

Όσοι έχουν ήδη μια επαφή με τον σκηνοθέτη Τέρενς Μάλικ μπορούν να πιστοποιήσουν ότι τα τελευταία χρόνια το έργο του γίνεται όλο και πιο αφαιρετικό, ποιητικό και μεγαλόπρεπο, με έναν τρόπο που η εικόνα μόλις που μπορεί να καταγράψει, ενώ ο λόγος έχει πάψει να προσπαθεί προ πολλού. Έτσι, παραδομένος εξ ολοκλήρου στις προσωπικές του αναζητήσεις, ο Μάλικ έχει αφήσει πίσω του τις κοινωνικές ανησυχίες, αναζητώντας ίσως κάποια πανανθρώπινη αλήθεια, που σε κάποιους φάνταζε μια ειλικρινής εσωστρέφεια, σε άλλους μια υποκριτική και διανοουμενίστικη παραξενιά.

Η νέα

ταινία του, το «Μια Κρυφή Ζωή» επιστρέφει ξανά σε ένα ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο χωρίς να απολέσει όμως τα εσώστρεφα στοιχεία της υπόλοιπης φιλμογραφίας του Καναδού. Έτσι, παρατηρείται διαρκώς ένας αγώνας μεταξύ ατόμου και κοινωνίας, όπου το πρώτο αποτελεί οριακά μία αγιογραφία, ενώ η δεύτερη βυθίζεται στη λάσπη του φασισμού.

Η ταινία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Απεικονίζει τη ζωή του Φραντς Γιέγκερστετερ (Όγκαστ Ντιλ), ενός αυστριακού αντιρρησίας συνείδησης,  ο οποίος αρνείται να αγωνιστεί για τους Ναζί κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η  ταινία ακολουθεί τον αγώνα του Φραντς και της συζύγου του Φάνι (Βαλερί Πάχνερ) ενάντια στην τοπική, κλειστή τους κοινωνία, η οποία αποδέχεται και προάγει όλες τις επιταγές του ναζισμού.

Ο Μάλικ επιστρέφει σε γνωστά του μοτίβα. Αρχικά στην επική του κινηματογραφία προκειμένου να καταδείξει τις ομορφιές της αυστριακής φύσης, την μεγαλοπρέπεια του κόσμου που είναι πανανθρώπινα αναγνωρίσιμη. Μετά στους αφηγητές που ψιθυρίζουν, προκειμένου να υποδείξει τον δαιδαλώδη και πάντα κρυφό εσωτερικό κόσμο των ανθρώπων, όπου είναι πάντα καταδικασμένοι σε μια λειψή επικοινωνία, γεμάτη αμφίσημα σημαίνοντα.

Έτσι η ταινία παρουσιάζει πληθώρα πανέμορφων, εξυψωτικών εικόνων, ηλιοβασιλέματα και αυγές, ντυμένα με τη μουσική του Τζέιμς Νιούτον Χάουαρντ, που όπως κάθε ταινία του Μάλικ έχουν μια πολύ ποιητική, οριακά θρησκευτική διάσταση.

Ωστόσο η άνοδος του φασισμού είναι ένα θέμα πολύ δύσκολο, και παρά την εμπειρία του, ο Μάλικ δεν καταφέρνει να αποδώσει τις κοινωνικές συγκρούσεις, το πώς μια ιδεολογία παράλογη, βίαιη και αποκρουστική κατάφερε να συνεπάρει εκατομμύρια ανθρώπους. Κυρίως, αυτή η διαπάλη δε φαίνεται καθόλου στον πρωταγωνιστή του, τον Όγκαστ Ντιλ.

Η ηθική ακεραιότητα του Γιέγκερστετερ δεν αμφιταλαντεύεται ποτέ.«Δεν μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο, ο κόσμος είναι δυνατότερος από σένα» του λέει σε κάποιο σημείο η σύζυγός του, όμως αυτή η αδυναμία δε φαίνεται πουθενά. Για τον Μάλικ, ο κόσμος είναι πιο αδύναμος, και τελικά, ήταν ο κόσμος που άλλαξε.

Αυτός από την αρχή έως και το τέλος ο πρωταγωνιστής του παρέμεινε πιστός σε έναν ιδεατό ανθρωπισμό, ανεπηρέαστος εντελώς από όλο του τον κοινωνικό περίγυρο. Μια τέτοια κατάσταση είναι σίγουρα αξιέπαινη, όμως οι λεπτές ψυχοκοινωνικές διακυμάνσεις, το εσωτερικό ταξίδι που πέρασε ο ήρωας για να φτάσει σε αυτή την κρυστάλλινη θέση του έχουν τεράστια αξία. Ο Μάλικ όμως δε δείχνει τίποτα τέτοιο.

Παρουσιάζει έναν άνθρωπο-νησί, απροσπέλαστο από την οικογένεια, από τους φίλους του, από την Εκκλησία, η οποία στάθηκε από την πρώτη στιγμή δίπλα στους Ναζί, μια πολύ ξεκάθαρη αντίθεση με τον πανθρησκευτικό χαρακτήρα της φύσης που κυριαρχεί στην ταινία.

Ο Μάλικ αποτυγχάνει να δείξει τον φασισμό στο ιστορικό του πλαίσιο, να υποδείξει το πώς κυριάρχησε. Στην ανάγκη για κοινωνική επαγρύπνηση εναντίον του, προτάσσει ήρωες, στο δηλητήριο της Εκκλησίας την αίσθηση μεγαλοπρέπειας του κόσμου, τη μηδαμινότητα του ατόμου και έναν έωλο ανθρωπισμό. Αυτός ήταν και ο σκοπός του άλλωστε, και τον επιτυγχάνει. Δίνει μια πανέμορφη, καλοπαιγμένη ταινία, η οποία είναι μια δυνατή εμπειρία. Όμως δεν είναι μια ταινία που έχει ανάγκη αυτή η εποχή.

Νίκος Γιακουμέλος

Σκηνοθεσία: Τέρενς Μάλικ
Σενάριο: Τέρενς Μάλικ
Διάρκεια:174′
Διανομή:Odeon

Πηγή: «Μια Κρυφή Ζωή» – Mία ποιητική, αλλά κενή, πλευρά του αντιφασισμού - altsantiri