«Να τα πούμε;» …μάθετε για ποιον λόγο λέμε τα κάλαντα

11:50 24/12/2018 - Πηγή: altsantiri

Τα Κάλαντα, δημοτικά ευχητικά και εγκωμιαστικά τραγούδια, τα ακούμε κάθε χρόνο τις παραμονές μεγάλων γιορτών όπως είναι τα Χριστούγεννα, τα Φώτα και πιο σπάνια των Βαΐων.

Συνήθως, συνοδεύονται με το κλασικό τρίγωνο, κάποιες φορές φλογέρα αλλά σε κάποιες περιοχές, συνήθως έξω από τα αστικά κέντρα, θα βρεις και οργανοπαίκτες να τα συνοδεύουν παίζοντας λαούτο, νταούλι, τσαμπούνα κ.α. Μάλιστα οι τραγουδιστές – οργανοπαίκτες των καλάντων ονομάζονται «καλαντιστές».

Η καταγωγή τους πηγαίνει

πίσω στις Ρωμαϊκές Καλένδες (οι πρώτες μέρες του χρόνου, εξού και το όνομα), όχι όμως ως προς το περιεχόμενο, από το έθιμο των αρχαίων Ελλήνων της Ειρεσιώνης. Η Ειρεσιώνη (από το είρος, έριον= μαλλί προβάτου) ήταν ένα κλαδί ελιάς στολισμένο με γιρλάντες από μαλλί λευκό και κόκκινο και τους πρώτους φθινοπωρινούς καρπούς. Την εβδόμη ημέρα του μηνός Πυανεψιώνος (22 Σεπτεμβρίου – 20 Οκτωβρίου), παιδιά περιέφεραν την Ειρεσιώνη στους δρόμους της πόλης των Αθηνών τραγουδώντας από σπίτι σε σπίτι, παίρνοντας το ανάλογο φιλοδώρημα.

Ο αρχικός τους ρόλος ήταν η αναγγελία του χαρμόσυνου μηνύματος της εορτής των Χριστουγέννων, αλλά και το καλωσόρισμα του νέου έτους.

Ο μεγάλος αριθμός των παραλλαγών τους έχει οδηγήσει στην κατηγοριοποίησή τους σε εθνικά ή αστικά και στα τοπικά ή παραδοσιακά (κατά περιοχή). Ενδιαφέρον έχει ότι στα χριστουγεννιάτικα κάλαντα έχουν καταμετρηθεί μόνο στη χώρα μας περισσότερες από τριάντα παραλλαγές.

Στο παρελθόν, όταν δεν υπήρχε φιλοδώρημα ή ήταν κάτι πολύ λίγο τα παιδιά συνέχιζαν με πολύ δυνατή φωνή έξω από το σπίτι δίστιχα σκωπτικά, επαναλαμβανόμενα:

«Αφέντη μου στη κάπα σου χίλιες χιλιάδες ψείρες,

άλλες γεννούν, άλλες κλωσούν κι άλλες αυγά μαζώνουν!»

Αυτές οι απειλές (κατά τα άλλα… αγάπη μόνο στις γιορτές) έχουν την αφετηρία τους και αυτά στα κάλαντα της αρχαιότητας. Μάλιστα οι «απειλές» των παιδιών στα κάλαντα του Σιτοχωρίου είναι σχεδόν ίδιες με αυτές του τελευταίου στίχου στο αρχαίο (λεγόμενο) χελιδόνισμα: “Μη σι σπάσου τ’ θύρα σου κι την παραθύρα σου.”

Όσον αφορά την ενσωμάτωσή τους στη θρησκευτική παράδοση αξίζει να σημειώσουμε ότι αν και αρχικά -κατά τους Βυζαντινούς χρόνους- η Εκκλησία απέρριψε τα κάλαντα ως ειδωλολατρικό έθιμο, αργότερα το αποδέχτηκε και το αφομοίωσε σε τέτοιο βαθμό ώστε να καταλήξουν να αποκτήσουν και θρησκευτικό περιεχόμενο.