Στο φως χειρόγραφο του έλληνα γιατρού Γαληνού

14:11 24/3/2018 - Πηγή: altsantiri

Ένα ιατροφαρμακευτικό κείμενο του διάσημου έλληνα γιατρού της αρχαιότητας Γαληνού ανακάλυψαν ερευνητές στις ΗΠΑ σε ένα παλίμψηστο χειρόγραφο, κρυμμένο κάτω από ένα επιφανειακό κείμενο με ψαλμούς, και άρχισαν να το διαβάζουν. Είναι η πρώτη φορά μετά από 1.000 περίπου χρόνια, αφότου σκεπάστηκε το αρχαίο χειρόγραφο, που διαβάζεται και πάλι.

Πρόκειται για το έργο του Γαληνού «Για τα μείγματα και τις δυνάμεις των απλών φαρμάκων», το οποίο μεταφράσθηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ. στα συριακά, μια γλώσσα που αποτέλεσε

τη γέφυρα ανάμεσα στα ελληνικά και στα αραβικά, βοηθώντας σημαντικά στη διάδοση των γνώσεων του Γαληνού στον ισλαμικό κόσμο.

Η συριακή αυτή μετάφραση είναι η πιο πλήρης εκδοχή του έργου που έχει φθάσει ως τις μέρες μας, αλλά είχε καλυφθεί τον 11ο αιώνα από χριστιανικούς ψαλμούς, μια συνήθης πρακτική κατά τον Μεσαίωνα. Αυτά τα κείμενα σε παπύρους ή περγαμηνές που έχουν επικαλυφθεί από άλλα κείμενα, λέγονται παλίμψηστα.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Στάνφορντ της Καλιφόρνια, με επικεφαλής τον Ούβε Μπέργκμαν, χρησιμοποίησαν την ακτινοβολία του συγχρότρου SSRL (Stanford Synchrotron Radiation Lightsource) του Εθνικού Επταχυντή SLAC του υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ για να μελετήσουν το παλίμψηστο. Όπως ανακοίνωσαν, έχουν ήδη καταφέρει να αποκαλύψουν το μεγαλύτερο μέρος του κρυμμένου ιατρικού κειμένου.

Για «τρομακτική επιτυχία» έκανε λόγο ο Μπέργκμαν, ο οποίος είπε ότι αρχικά οι ερευνητές έλπιζαν ότι θα είχαν απομείνει ελάχιστα ίχνη του κρυμμένου μελανιού για να διαβάσουν μία-δύο λέξεις, αλλά τελικά έφεραν στο φως σχεδόν όλο το κείμενο.

Ο πιο διάσημος γιατρός της ελληνο-ρωμαϊκής αρχαιότητας μετά τον Ιπποκράτη, ο Γαληνός από την Πέργαμο, γιατρός μεταξύ άλλων του ρωμαίου αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου, υπήρξε πολυγραφότατος και άσκησε τρομερή επίδραση για πολλούς αιώνες μετά το θάνατό του στη δυτική -και όχι μόνο- ιατρική.

Εδώ και σχεδόν μια δεκαετία, μια διεπιστημονική επιστημονική ομάδα προσπαθεί να ξεκλειδώσει τα μυστικά του «Συριακού Παλίμψηστου του Γαληνού» με προχωρημένες τεχνικές απεικόνισης και ψηφιοποίησης. Όλες οι σελίδες του κειμένου θα μετατραπούν σε ψηφιακές εικόνες υψηλής ανάλυσης και θα γίνουν ελεύθερα διαθέσιμες online.

«Αν θέλει κανείς να κατανοήσει την ιατρική στη Μέση Ανατολή, πρέπει να μελετήσει την μετάφραση. Ελπίζουμε ότι το κείμενο αυτό θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε πώς αντιμετώπιζαν και θεράπευαν τις αρρώστιες ιστορικά σε εκείνη την περιοχή του κόσμου», δήλωσε ο καθηγητής κλασσικών και ελληνο-αραβικών σπουδών Πίτερ Πόρμαν του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ.

Η δερματόδετη περγαμηνή είχε αρχικά εμφανισθεί στη Γερμανία στις αρχές του 20ού αώνα και, μετά από μελέτη, οι ειδικοί κατέληξαν ότι προερχόταν από τη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. Στην πορεία διάφορα φύλλα του συριακού χειρογράφου διαχωρίσθηκαν και κατέληξαν σε βιβλιοθήκες στην Ευρώπη, στην Αφρική και στις ΗΠΑ (πανεπιστημίου Χάρβαρντ, Παρισιού, Βατικανού, Μονής Σινά κ.α.).

Στόχος των ερευνητών είναι να επανενώσουν ψηφιακά όλο το χειρόγραφο και γι’ αυτό ήδη με ειδικές κάμερες έχουν φωτογραφήσει όλα τα διασκορπισμένα ανά τον κόσμο μέρη του.

Οι προσπάθειες ξεκίνησαν το 2009, αλλά αποδείχθηκε δύσκολο να διαβάσουν τη συριακή μετάφραση του έργου του Γαληνού κάτω από το βιβλίο των Ψαλμών, επειδή και τα δύο κείμενα ήσαν γραμμένα με παρόμοιο μελάνι, ενώ το υποκείμενο ιατρικό κείμενο είχε σβηστεί καλά από τους μεσαιωνικούς γραφείς με τη χρήση διαδοχικών στρώσεων ασβεστίου.

Όμως, χάρη στον ισχυρό επιταχυντή του συγχρότρου SLAC, κατέστη δυνατό το κρυφό κείμενο να διαβαστεί σελίδα-σελίδα. Χρησιμοποιήθηκε η τεχνική της φασματοσκοπίας φθορισμού ακτίνων Χ, που είχε αξιοποιηθεί και σε ένα άλλο παλίμψηστο, το οποίο έκρυβε ένα μαθηματικό έργο του Αρχιμήδη.

Για το «σκανάρισμα» κάθε μιας από τις 26 σελίδες χρειάσθηκαν περίπου δέκα ώρες. Τώρα, οι ερευνητές χρησιμοποιούν υπολογιστικά συστήματα με τεχνητή νοημοσύνη για να διαβάσουν το κείμενο. Ειδικοί αλγόριθμοι αναγνωρίζουν διαφορετικά μέρη του κρυμμένου χειρογράφου και ανακατασκευάζουν έγχρωμες ψηφιακές εικόνες του κειμένου. Όταν το έργο ολοκληρωθεί, θα είναι δυνατό πλέον να μελετηθεί το περιεχόμενο του έργου του Γαληνού.

Πηγή: (ΑΠΕ-ΜΠΕ)