Τελικά ποιος κανονίζει πότε «πέφτει» το Πάσχα;

08:51 6/4/2018 - Πηγή: altsantiri

Άλλες χρονιές «πέφτει» Μάρτιο, άλλες Απρίλιο. Κάποιες φορές το γιορτάζουμε μαζί με τους Καθολικούς, άλλες πάλι… χωρίς «παρέα».

Πώς όμως ορίζεται το Πάσχα; Είναι μια συχνή ερώτηση, ειδικά στα πασχαλιάτικα τραπέζια, όμως η απάντηση είναι συνήθως αρκετά «θολή».

«Κάτι έχει να κάνει με το φεγγάρι», θα πει ένας⋅ «ανάλογα με τους Καθολικούς», θα πει άλλος⋅ «πέφτει πάντα Κυριακή», θα συμπληρώσει ο… αστείος της παρέας.

Με αφορμή τη μεγάλη γιορτή που έρχεται, δίνουμε την απάντηση στη μεγάλη ερώτηση των ημερών: Πώς ορίζεται το Πάσχα;

Η απάντηση βρίσκεται… στον ουρανό

Όπως

διαβάζουμε σε αναλυτικό άρθρο της ιστοσελίδας eortologio.gr, o προσδιορισμός της Κυριακής του Πάσχα αποτέλεσε περίπλοκο πρόβλημα για τις Εκκλησίες και προκάλεσε σφοδρές έριδες. Η Α’ Οικουμενική σύνοδος της Νίκαιας το 325 μ.Χ. όρισε ως μέρα του Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο που ακολουθεί την εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου. Καθόρισε επίσης ότι, εφόσον η πανσέληνος είναι Κυριακή, το Πάσχα θα γιορτάζεται την αμέσως επόμενη Κυριακή. Επειδή η πρώτη μέρα της Σελήνης τοποθετείται μεταξύ 8ης Μαρτίου και 5ης Απριλίου, το Πάσχα μπορεί να πέσει στο διάστημα μεταξύ 22ας Μαρτίου και 25ης Απριλίου.

Οι ημερομηνίες αυτές υπολογίζονται με το παλαιό ημερολόγιο (Γρηγοριανό), γιατί μ’ αυτό καθορίζεται η εαρινή ισημερία. Για να βρούμε τα όρια μέσα στα οποία γιορτάζεται το Πάσχα, σύμφωνα με το νέο ημερολόγιο, προσθέτουμε 13 μέρες. Έτσι βρίσκουμε ότι οι ημερομηνίες του ορθόδοξου Πάσχα κυμαίνονται από τις 4 Απριλίου ως τις 8 Μαΐου.

Επειδή για τον καθορισμό του ορθόδοξου Πάσχα η εαρινή ισημερία υπολογίζεται με βάση το παλαιό ημερολόγιο, οι παλαιοημερολογίτες και οι νεοημερολογίτες γιορτάζουν το Πάσχα την ίδια μέρα.

Αντίθετα, οι ρωμαιοκαθολικοί και οι προτεστάντες καθορίζουν την εαρινή ισημερία με βάση το νέο ημερολόγιο και γι’ αυτό γιορτάζουν συνήθως το Πάσχα μια βδομάδα νωρίτερα από τους Ορθόδοξους. Το Πάσχα συμβαίνει να γιορτάζεται ταυτόχρονα από τις Δυτικές εκκλησίες και την Ορθόδοξη, όταν η πρώτη πανσέληνος μετά την εαρινή ισημερία πέφτει μετά τις 28 Μαρτίου.

Το… νομικό Πάσχα και ο κανόνας της Α’ Οικουμενικής Συνόδου

Επειδή οι πρώτοι χριστιανοί, όπως ήταν φυσικό, ήταν Εβραίοι διατήρησαν το όνομα Πάσχα σε ανάμνηση της Ανάστασης του Χριστού. Μάλιστα, το ονομαζόταν σε αντιδιαστολή με το Εβραϊκό Πάσχα, «Πάσχα το καινόν».

Παλιότερα το εβραϊκό Πάσχα (γνωστό ως Νομικό Πάσχα) εορταζόταν σύμφωνα με το Μωσαϊκό νόμο μεταξύ 3ης Απριλίου και 1ης Μαΐου.

Κατά τα πρώτα έτη του Χριστιανισμού, οι «Ιουδαΐζοντες Χριστιανοί» τόνιζαν στην εορτή του Πάσχα το γεγονός της σταύρωσης του Χριστού και επέμεναν να το γιορτάζουν την 14η του μήνα Νισάν, μαζί με τους Εβραίους. Αυτό συνέβαινε και με τους “τεσσαρεσκαιδεκατίτες” της Μικράς Ασίας.

Αντίθετα, οι Χριστιανοί άλλων εθνών, τόνιζαν την ανάσταση του Χριστού και συνέδεσαν τον εορτασμό του Πάσχα με την αναστάσιμη ημέρα της εβδομάδας, την Κυριακή, η οποία ακολουθούσε την 14η του μήνα Νισάν. Οι ίδιοι πιστευαν ότι το Χριστιανικό Πάσχα δεν ήταν δυνατόν να προηγείται ή και να συμπίπτει με το εβραϊκό Πάσχα.

Μόνο οι εκκλησίες της Μικράς Ασίας επέμεναν στην «Iουδαϊζουσα παράδοση», ενώ όλες οι άλλες τοπικές εκκλησίες εόρταζαν το Πάσχα μετά το Iουδαϊκό και σε ημέρα Κυριακή.

Λύση στο πρόβλημα της ημερομηνίας εορτασμού του Πάσχα έδωσε η Α’ Οικουμενική σύνοδος που έγινε στην Νίκαια της Βιθυνίας το 325 μ.Χ., η οποία καθόρισε τον εξής κανόνα:

Το χριστιανικό Πάσχα πρέπει να εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την Πανσέληνο, που θα γίνει κατά την ημέρα της εαρινής ισημερίας ή μετά από αυτήν. Αν η πανσέληνος γίνει Κυριακή τότε το Πάσχα θα εορτάζεται την επομένη Κυριακή.

Αυτό έγινε για να μην συμπίπτει ποτέ το χριστιανικό με το εβραϊκό Πάσχα.

Η Α’ Οικουμενική σύνοδος ανέθεσε στον Πατριάρχη της Αλεξάνδρειας, να φροντίσει τον καθορισμό της ημερομηνίας του Πάσχα για όλες τις χριστιανικές εκκλησίες. Στην Αλεξάνδρεια όμως χρησιμοποιούσαν τον «κύκλο του Μέτωνα» για τον προσδιορισμό των μελλοντικών Πανσελήνων, σύμφωνα βέβαια και με το Ιουλιανό ημερολόγιο.

Ο κύκλος του Μέτωνα και… τα λάθη

Ο Αθηναίος αστρονόμος Μέτων που έζησε τον 5ο αι. π.Χ. καθόρισε με αστρονομικούς όρους τον σεληνιακό κύκλο σε διάρκεια 19 ετών μέσω των «συνοδικών μηνών» και των «τροπικών ετών».

Πηγή: greekworldhistory.blogpspot.com

Ωστόσο περίπου 600 χρόνια αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ο κύκλος του Μέτωνα παρουσίαζε σφάλμα περίπου 5 ημερών.

Ως εκ τούτου, ο υπολογισμός των πανσελήνων, και άρα του Πάσχα, με βάση τη συγκεκριμένη μέθοδο παρουσιάζει προβλήματα.

Σαν να μην έφτανε το «σφάλμα» του κύκλου του Μέτωνα, αρκετούς αιώνες αργότερα προστέθηκε και το ζήτημα της αλλαγής του ημερολογίου. Έτσι, το 1923 η Ελληνική πολιτεία και 1924 η εκκλησία της Ελλάδας δέχθηκαν το νέο ημερολόγιο.

Όχι όμως συνολικά καθώς το Πάσχα και οι κινητές εορτές που εξαρτώνται από αυτό δεν μετακινήθηκαν αναλόγως.

Εξ’ αιτίας αυτών των δύο ζητημάτων ξεκίνησαν και τα σοβαρά προβλήματα στον εορτασμό του Ορθόδοξου Πάσχα.

Ορισμένες χρονιές τα δύο προβλήματα επηρεάζουν ταυτόχρονα την ημερομηνία του Πάσχα, άλλες το ένα «ακυρώνει» το άλλο. Για τον ίδιο λόγο, οι χρονιές που Ορθόδοξοι και Καθολικοί γιορτάζουν μαζί το Πάσχα, είναι σχετικά σπάνιες και καθόλου τακτικές.

Για παράδειγμα Κοινό Πάσχα είχαμε το 2001 (15/4), το 2004 (11/4) και το 2007 (8/4). Ωστόσο το επόμενο Κοινό Πάσχα προβλέπεται να συμπέσει μόλις το… 2028 και συγκεκριμένα στις 16 Απριλίου.

Είπαμε στην αρχή αυτού του κειμένου ότι θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στο πιο συχνό ερώτημα του πασχαλινού τραπεζιού. Δεν είπαμε ποτέ όμως ότι η απάντηση είναι απλή. Συγχαίρουμε εκ των προτέρων όσους και όσες μπορέσετε να το εξηγήσετε στους συνδαιτημόνες σας μετά το πλούσιο γεύμα της Κυριακής.

Πηγή: eortologio.gr