Θάνατος Ζακ Κωστόπουλου – Ψυχολόγος αναλύει το «φαινόμενο του παρευρισκόμενου»

14:26 7/10/2018 - Πηγή: altsantiri

Το φαινόμενο του παρευρισκόμενου (bystander effect) αναλύει με αφορμή τον θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου η ψυχολόγος γνωσιακή, συμπεριφορική ψυχοθεραπεύτρια Χριστίνα Καραπάνου, στο Πρακτορείο Fm και στην εκπομπή της Τάνιας Μαντουβάλου «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ»

Το φαινόμενο του παρευρισκόμενου, ή αλλιώς της απάθειας του παρευρισκόμενου, συμβαίνει όταν κάποια άτομα παρακολουθούν μία έκτακτη κατάσταση, πχ να δέχεται επίθεση κάποιος συνάνθρωπος τους και να μην παρεμβαίνουν. Σύμφωνα με την κα Καραπάνου, το φαινόμενο του παρευρισκόμενου,

βασίστηκε στο σύνδρομο Τζενοβέζε, το οποίο προέκυψε το 1964 από τη δολοφονία στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, μίας γυναίκας, της Κίτυ Τζενοβέζε.

Η Τζενοβέζε σφάχτηκε στο διαμέρισμα της ενώ υπήρχαν 38 μάρτυρες. Άλλοι παρακολουθούσαν από το παράθυρο και άλλοι βρίσκονταν έξω από την πόρτα της, κανείς όμως δεν έσπευσε να βοηθήσει, ενώ εκείνη ζητούσε απεγνωσμένα βοήθεια.

Όσο πιο μεγάλος ο αριθμός των παρευρισκόμενων τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες βοήθειας, αναφέρει η κα Καραπάνου εξηγώντας ότι δημιουργείται εσωτερικά στο άτομο που παρακολουθεί το γεγονός, ένα δίπολο στις σκέψεις του με τις εξής διαστάσεις: «Πρώτα μπαίνει σε μία φάση ασάφειας, δηλαδή δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει και χρειάζεται μερικά δευτερόλεπτα για να δημιουργήσει στο μυαλό του τη συνοχή. Μερικά δευτερόλεπτα μετά αρχίζει να καταλαβαίνει τι συμβαίνει. Αμέσως μετά έρχεται η επόμενη συνειδητοποίηση του ποιος έχει την ευθύνη. Ποιος είναι το θύμα και ποιος είναι ο θύτης». Όπως επισημαίνει η ψυχολόγος, ο εγκέφαλος προσπαθεί να διαγνώσει αν η κατάσταση είναι επείγουσα και μέσα σε πέντε δευτερόλεπτα 50% ερεθίσματα παίρνει από το ίδιο συμβάν, δηλαδή τις κλωτσιές στο κεφάλι του Ζακ, τις βρισιές κλπ και κατά 50% επηρεάζεται από τα πρόσωπα και τη στάση των άλλων παρευρισκόμενων. Αν αυτοί δεν αντιδρούν, ο εγκέφαλος ερμηνεύει εσωτερικά την κατάσταση ως μη επείγουσα.

«Στην περίπτωση του Ζακ ο ανθρώπινος εγκέφαλος μέσα σε δευτερόλεπτα διερωτάται: 1. Χρειάζεται τη βοήθεια μου αυτός που βρίσκεται κάτω; 2. Έχει τις ικανότητες να αντεπεξέλθει στη βία που δέχεται; 3. Τι σχέση έχει ο θύτης με το θύμα; Επίσης ο τύπος βοήθειας που θα παράσχει ο παρευρισκόμενος, τον επηρεάζει στο αν τελικά θα παρέμβει, καθότι αναρωτιέται για το αν θα πληγεί η δική του σωματική ακεραιότητα. Η πλειοψηφική αντίδραση των ανθρώπων είναι να σκεφτούν ότι πολύ πιο εύκολα θα φωνάξουν βοήθεια σταματήστε τον σκοτώνετε, όπως και έγινε, από το να καλέσουν την αστυνομία».

Σύμφωνα με την κυρία Καραπάνου, εάν υπήρχαν παιδιά στον χώρο η παρέμβαση θα γινόταν κατά 95% μέσα σε πέντε δευτερόλεπτα, για λόγους προστασίας των αδυνάμων, αλλά και για λόγους παραδειγματισμού, καθότι η εξελικτική ψυχολογία υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι έχουμε μιμητικές συμπεριφορές. «Όταν έχουμε αδύναμα παιδιά στον χώρο, αμέσως σπεύδουμε να παρέμβουμε, ακόμα και αν αυτό ελλοχεύει τον κίνδυνο να πληγεί η δική μας σωματική ακεραιότητα».

Πώς όμως μπορούμε να αποφύγουμε την παγίδα της αδράνειας αν μας τύχει ένα τέτοιο περιστατικό στον δρόμο μας; «Το πιο σημαντικό από όλα είναι να εντοπίσουμε στον εαυτό μας την πρώτη αρνητική σκέψη που μας μπλοκάρει και δημιουργεί την απάθεια: Αυτοί δεν κάνουν τίποτα. Γιατί να κάνω εγώ; Η δεύτερη σκέψη είναι ο φόβος μήπως κινδυνεύσουμε αν παρέμβουμε και είναι φυσιολογική. Εκεί λοιπόν είτε ζητάμε βοήθεια, είτε συντονιζόμαστε με τους παρευρισκόμενους για ομαδική δράση. Να θυμόμαστε πάντα η ισχύς εν τη ενώσει. Αν δέκα ή έστω πέντε άτομα πήγαιναν να τους χωρίσουν, αυτή τη στιγμή ο Ζακ θα ήταν ζωντανός».