«Βυθίσατε το “ΧΟΡΑ”» – Η ελληνοτουρκική κρίση του 1976 (εικόνες)

08:49 16/2/2018 - Πηγή: altsantiri

Οι ελληνοτουρκικές κρίσεις είναι φαινόμενο που τις τελευταίες δεκαετίες βρίσκεται σε έξαρση. Οι σχέσεις των δύο χωρών κινούνται συνεχώς σε τεντωμένο σχοινί, αφού παρά τις διπλωματικές προσπάθειες για την επίτευξη σχέσεων καλής γειτνίασης, το πρόβλημα που δημιουργούν οι ανταγωνισμοί των δύο χωρών για την κυριαρχία στο Αιγαίο, είναι εξαιρετικά σύνθετο και είναι άμεσα συνυφασμένο με τους ανταγωνισμούς μεγαλύτερων δυνάμεων που δραστηριοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή, το γεωπολιτικό ενδιαφέρον της οποίας είναι αδιαμφισβήτητο.

Το

σκηνικό έντασης που έχει στηθεί τις τελευταίες ημέρες στην περιοχή φέρνει στη μνήμη πολλών τη λεγόμενη Κρίση του «Χόρα» που εκτυλίχθηκε το καλοκαίρι του 1976 και προκάλεσε διπλωματική κρίση μεταξύ των δύο χωρών.

Με αφορμή την ένταση στο Αιγαίο, αλλά και την επιθετικότητα που παρατηρείται παράλληλα στα νότια της Κύπρου εξ’αιτίας της απόφασής της να εξορύξει πετρέλαιο συγκεντρώνουμε τις βασικότερες πλευρές της ελληνοτουρκικής κρίσης του -μακρινού πλέον- 1976.

Δείτε το αφιέρωμα της Μηχανής του Χρόνου στις Ελληνοτουρκικές κρίσεις –
Η κρίση του «Χόρα» μετά το 19ο λεπτό

Η «κρίση του ΧΟΡΑ»

Το βράδυ της 6ης Αυγούστου 1976 το «Χόρα» παραβιάζει για πρώτη φορά την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Το πρωί της 7ης Αυγούστου γίνεται η δεύτερη παραβίαση.

Είχε προηγηθεί, στις αρχές του χρόνου, ο εντοπισμός των κοιτασμάτων πετρελαίου στον Πρίνο. Έτσι, με σκοπό την έρευνα για την ύπαρξη πιθανών κοιτασμάτων, το τουρκικό επιστημονικό σκάφος «Σισμίκ» (το προηγούμενο όνομα του ήταν «Χόρα») αποπλέει στις 23 Ιούλη του 1976 από τα στενά του Βοσπόρου για το Αιγαίο.

Άλλωστε, ήδη από τις 15 Ιουλίου ο Τούρκος πρωθυπουργός Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ κάνει την ακόλουθη προκλητική δήλωση: «Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να εμποδίσει τις έρευνές μας έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα. Η Τουρκία ουδέποτε θα συναινέσει σε κατάσταση που εμφανίζει την Ελλάδα διεκδικούσα ολόκληρο το Αιγαίο σαν δική της λίμνη. Σε περίπτωση επεμβάσεως στην αποστολή του “Χόρα” στο Αιγαίο, η Τουρκία θα ανταποδώσει την επέμβαση».

Ανδρέας Παπανδρέου: Βυθίσατε το «ΧΟΡΑ»

Η ελληνοτουρκική κρίση που είχε ως αφορμή το συγκεκριμένο σκάφος προκάλεσε έντονη πολιτική αντιπαράθεση και στο εσωτερικό της Ελλάδας.

Την περίοδο εκείνη στην κυβέρνηση βρισκόταν η ΝΔ με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ενώ ο Ανδρέας Παπανδρέου εκείνες τις ημέρες διενεργούσε πολυήμερη επίσκεψη στην περιοχή της Θράκης.

Όταν ο Παπανδρέου ενημερώθηκε από την κυβέρνηση για τα τεκταινόμενα στο Αιγαίο επέλεξε να παραμείνει στην περιοχή ενώ ήταν τότε που είπε τη φράση «Βυθίσατε το Χόρα», που έγινε σύνθημα και έμεινε στην πολιτική ιστορία του τόπου.

Η φράση του Ανδρέα Παπανδρέου προκάλεσε νέο κύμα αντιδράσεων εντός Ελλάδος, καθώς η δική του πλευρά υποστήριξε ότι προέβη σε αυτή τη δήλωση ύστερα από σχετική συνεννόηση με τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή, γεγονός που αρνείτο κατηγορηματικά η κυβέρνηση.

Από την πλευρά του, ωστόσο, ο Πέτρος Μολυβιάτης, στενός συνεργάτης του Κωνσταντίνου Καραμανλή και πρώην ΥΠΕΞ, είχε δηλώσει το 2002 στη Βουλή: «Μίλησα με τον Ανδρέα Παπανδρέου και του είπα: Κύριε πρόεδρε, το “Χόρα” μπήκε στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, κάνει έρευνες και επομένως μπαίνουμε σε κρίση με την Τουρκία. Ο μακαρίτης ο Παπανδρέου μού απάντησε: «Ο πρόεδρος νομίζει ότι πρέπει να εγκαταλείψω την περιοδεία μου και να επιστρέψω;». Του είπα: “Κύριε πρόεδρε αυτό είναι δικό σας θέμα. Όταν αποφασίσετε να επιστρέψετε θα σας ενημερώσει πλήρως ο πρωθυπουργός”. Αυτή ήταν η μόνη επαφή που εγένετο μεταξύ πρωθυπουργού δι’ εμού και του Ανδρέα Παπανδρέου για το επεισόδιο. Ο Ανδρέας Παπανδρέου γύρισε από τη Θράκη μετά δυο μέρες και ενημερώθηκε από τον πρωθυπουργό. Το σύνθημα “βυθίσατε το «Χόρα»” το είπε ενόσω βρισκόταν στη Θράκη, χωρίς καμία προσυνεννόηση, χωρίς καμία επαφή με τον πρωθυπουργό».

Το παρασκήνιο της κρίσης

Πίσω από το ενδιαφέρον της τουρκικής κυβέρνησης για το πετρέλαιο, υπήρχε η ανομολόγητη, αλλά σαφής πρόθεση της Άγκυρας να ανατρέψει το υπάρχον καθεστώς στο Αιγαίο και να εγγράψει υποθήκες εδαφικών διεκδικήσεων. Δύο ήταν τα επίμαχα θέματα, το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης και η υφαλοκρηπίδα.

Η τουρκική ηγεσία αμφισβητούσε στην Ελλάδα, τόσο το δικαίωμα των 12 μιλίων της αιγιαλίτιδας ζώνης, όσο και την ύπαρξη υφαλοκρηπίδας των ελληνικών νησιών.

Οι ΗΠΑ με την πολιτική των «ίσων αποστάσεων» συντηρούν ελεγχόμενη κρίση στην περιοχή ώστε να παίζουν, με το αζημίωτο, το ρόλο του επιδιαιτητή.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, η έξοδος του «Χόρα» προκαλεί το συναγερμό των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, αφού από τους χάρτες πορείας προκύπτει ότι το τουρκικό σκάφος θα περνούσε, τουλάχιστον σε μια περίπτωση, πάνω από την ελληνική υφαλοκρηπίδα, βορειοδυτικά της Λέσβου.

Η κυβέρνηση Καραμανλή απαντά στην πρόκληση μέσω της διπλωματικής οδού καταθέτωντας προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης με την οποία ζητά την πολιτική καταδίκη της Τουρκίας και τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων.

Το «Χόρα» ελλιμενίστηκε στη Σμύρνη στις 17 Αυγούστου ενώ οι προσφυγές της ελληνικής κυβέρνησης στους διεθνείς οργανισμούς έμειναν χωρίς αποτέλεσμα.

Πηγές: Μηχανή του Χρόνου, Ριζοσπάστης, News 247, Ελευθεροτυπία