«SoilPlastic» App για πολίτες, φοιτητές και αγρότες: βοηθώντας τους επιστήμονες να κατανοήσουν πόσο πλαστικό καταλήγει στα εδάφη

12:27 12/12/2022 - Πηγή: Dikaiologitika

Μια διεθνής ομάδα ερευνητών από 11 χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, προσκαλεί ανήσυχους και ευαισθητοποιημένους πολίτες-επιστήμονες να συμμετάσχουν σε ένα «έξυπνο» εξειδικευμένο περιβαλλοντικό παρατηρητήριο.

Η καλύτερη έρευνα παράγεται όταν οι ερευνητές και η κοινωνία συνεργάζονται. Μια τέτοια «συμπαραγωγή» έρευνας μεταξύ μιας διεθνούς ομάδας ερευνητών και πολιτών-επιστημόνων από έντεκα χώρες λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου MINAGRIS (‘MIcro- and Nano-plastics in AGRIcultural Soils’) με στόχο τη βαθύτερη

κατανόηση και αξιολόγηση, μέσω καινοτόμων εργαλείων, του αντίκτυπου των μικροπλαστικών και των νανοπλαστικών στην ποιότητα του γεωργικού εδάφους και τις παρεπόμενες επιδράσεις στην γεωργική παραγωγή.

Το πλαστικό είναι πανταχού παρόν στα αγροκτήματα. Χρησιμοποιείται για την ενσίρωση, την κάλυψη των καλλιεργειών, την κατασκευή θερμοκηπίων, σε σωληνώσεις για άρδευση, στις συσκευασίες λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων και για τη μεταφορά ζωοτροφών. Παράλληλα ένα σημαντικό ποσοστό των πλαστικών που βρίσκουμε στα γεωργικά εδάφη προέρχεται από την φθορά των ελαστικών των αγροτικών μηχανημάτων αλλά και από την εφαρμογή κοπριάς ή ενεργοποιημένης ιλύος που περιέχουν μικροπλαστικά.

Οι ειδικοί προσδιορίζουν ως μεγαλύτερο παράγοντα σε αυτό το πρόβλημα-που αποτελεί πάνω από το 40% της συνολικής αγοράς αγροπλαστικών-τα πλαστικά φύλλα που απλώνονται στο έδαφος ως ένα είδος κάλυψης που καταστέλλει την ανάπτυξη των ζιζανίων, ρυθμίζει τη θερμοκρασία και την υγρασία και προστατεύει τα φυτά και το έδαφος από τις κακές καιρικές συνθήκες και λοιπούς εχθρούς και ασθένειες. Και μπορεί η εφαρμογή τους, τη δεκαετία του ‘50 να αποτέλεσε καινοτομία και να λανσαρίστηκε ως γεωργικό όφελος, το 2019 η πλαστική εδαφική κάλυψη σε αγροκτήματα παγκοσμίως έφτασε τους 6,7 εκατομμύρια τόνους – σχεδόν το 2% του συνόλου του πλαστικού που παράγεται κάθε χρόνο, μετατρέποντας τις καλλιέργειες κυριολεκτικά σε «πλαστικοκαλλιέργειες».

Αξιολόγηση του μεγέθους μικρο- και νανοπλαστικών στο γεωργικό έδαφος

Το ευρωπαϊκό έργο MINAGRIS ξεκίνησε το Σεπτέμβριο 2022 και έχει συνολική διάρκεια 5 έτη. Στο πλαίσιο του έργου οι ερευνητές θα μελετήσουν και την επίδραση των βιοδιασπώμενων πλαστικών που έχουν εισχωρήσει πλέον στη ζωή μας ως αντικαταστάτες των συνθετικών πλαστικών (πολυαιθυλένιο).

«Για τις ανάγκες του έργου έχουν επιλεχθεί 6 κύριες βιογεωγραφικές περιοχές σε 11 ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Σε κάθε χώρα μεμονωμένοι αγρότες ή ομάδες αγροτών, γεωργικοί σύμβουλοι, προμηθευτές συμπεριλαμβανομένων κατασκευαστών πλαστικών, επιστήμονες, τοπικές και περιφερειακές αρχές, εθνικοί φορείς χάραξης πολιτικής, κ.λπ. έχουν προσκληθεί να συνδεθούν με το έργο. Τουλάχιστον 10 αγρότες με τα αγροκτήματά τους, στα περισσότερα από τα οποία ακολουθούνται καλλιεργητικές πρακτικές που περιλαμβάνουν τη χρήση πλαστικών, σε κάθε βιογεωγραφική περιοχή συμμετέχουν στο έργο, παρέχοντας την τεχνογνωσία και την εμπειρία τους και δίνοντας πρόσβαση στα χωράφια τους για δειγματοληψία και επικύρωση. Στην Ελλάδα η περιοχή μελέτης βρίσκεται στην Κρήτη και παρακολουθείται από την εταιρεία CHQ Technologies που επίσης συμμετέχει στο έργο», περιγράφει ο Καθηγητής Περιβαλλοντικής Μικροβιολογίας & Βιοτεχνολογίας Δημήτρης Καρπούζας που είναι ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και επιστημονικός συντονιστής του έργου.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η ευρεία χρήση πλαστικού στα χωράφια δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα. Έρευνες δείχνουν ότι όσο πιο λεπτό είναι το φιλμ, τόσο πιο δύσκολο είναι να αφαιρεθεί χωρίς να απελευθερωθούν κομμάτια πλαστικών στο έδαφος, τα οποία σταδιακά διασπώνται σε μικρότερα κομμάτια τα λεγόμενα μικροπλαστικά (διάμετρος 0,1 - 5000 μm) και νανοπλαστικά (διάμετρος 0,001-0,1 μm) που μπορούν να παραμείνουν εκεί για δεκαετίες. Τα μικροπλαστικά και τα νανοπλαστικά μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ποιότητα του εδάφους και να βλάψουν τους μικροοργανισμούς, γεωσκώληκες και άλλους μικροσκοπικούς οργανισμούς που ζουν στο έδαφος.

Οι ερευνητές δεν έχουν κατανοήσει ακόμη πλήρως τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που έχει όλο αυτό το πλαστικό στο έδαφος και, κατ' επέκταση, στα τρόφιμα που τρώμε. Οι μελέτες δείχνουν ότι τα μικροπλαστικά και ιδιαίτερα τα νανοπλαστικά εισχωρούν στον κύκλο του εδάφους, μπορούν να παραληφθούν από τα φυτά και έτσι να εισέλθουν στην ανθρώπινη τροφική αλυσίδα και στο σώμα μας, αλλά από πού ακριβώς προέρχονται και το πώς και πόσο επηρεάζουν την υγεία μας ακόμη διερευνάται.

Η επιστήμη στα χέρια των πολιτών

Στο «παιχνίδι» μπορούν να μπουν και απλοί πολίτες μέσα από την εφαρμογή SoilPlastic που δημιούργησαν οι ερευνητές του έργου και την οποία μπορούν να κατεβάσουν στο κινητό τους. Η εφαρμογή είναι διαθέσιμη σε IoS και σε Android και δίνει τη δυνατότητα σε πολίτες, φοιτητές και αγρότες να καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους σχετικά με την παρουσία πλαστικού στα χωράφια.

Κάθε φορά που οι χρήστες εντοπίζουν πλαστικά στο έδαφος μπορούν να τα φωτογραφήσουν και να ανεβάσουν τη φωτογραφία στην εφαρμογή SoilPlastic παραθέτοντας κάποια συνοδευτικά στοιχεία (όλα γίνονται ανώνυμα) ενώ η γεωγραφική θέση καταγράφεται αυτόματα στην εφαρμογή. Με αυτά τα αρχεία, βοηθούν τους επιστήμονες να έχουν μια άμεση καταγραφή του εύρους της επιβάρυνσης των γεωργικών εδαφών με πλαστικά. Όλα αυτά τα στοιχεία θα οδηγήσουν στην καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεων των πλαστικών υπολειμμάτων στην υγεία του εδάφους.

«Χρειαζόμαστε πολίτες-επιστήμονες (citizen scientists) αγρότες, μέλη της κοινωνίας, εκπαιδευτικούς, μαθητές, φοιτητές και όποιον άλλον ενδιαφέρεται να συνεισφέρουν παρατηρώντας και τεκμηριώνοντας τα πλαστικά υπολείμματα. Αυτές οι ανώνυμες παρατηρήσεις θα γίνουν μέρος της παγκόσμιας βάσης δεδομένων μας. Συμμετέχοντας, θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε πόσο πλαστικό υπάρχει στα εδάφη, αλλά θα ευαισθητοποιηθούν και οι ίδιοι στο θέμα της χρήσης του πλαστικού έτσι ώστε να λαμβάνουν πιο τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με τη μείωση της ποσότητας που καταλήγει στα χωράφια, είτε μέσω της χρήσης εναλλακτικών είτε μέσω της ανακύκλωσης πλαστικών με πιο βιώσιμο τρόπο», παροτρύνει ο Καθ. Καρπούζας.

Η «επιστήμη των πολιτών» επινοήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Ο κοινωνιολόγος Alan Irwin την όρισε τόσο ως «μια μορφή επιστήμης που αναπτύχθηκε και θεσπίστηκε από τους ίδιους τους πολίτες», όσο και ως «επιστήμη που βοηθά τις ανάγκες και τις ανησυχίες των πολιτών».

Τέτοιους ανήσυχους και ευαισθητοποιημένους για το περιβάλλον πολίτες αναζητούν οι υπεύθυνοι του προγράμματος για να συμμετάσχουν σε αυτό το «έξυπνο» εξειδικευμένο περιβαλλοντικό παρατηρητήριο. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που παρατηρητικοί πολίτες θα περπατήσουν σε αγροτικά τοπία καλό θα είναι να προσέξουν τα πλαστικά υπολείμματα και να καταγράψουν τα ευρήματά τους στην εφαρμογή SoilPlastic.

#ΠΛΑΣΤΙΚΟ #ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ