Ανάγκη για μια άλλη ευρωπαϊκή πολιτική

07:18 14/2/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Για την χώρα μας, θα ήταν αφέλεια να ισχυριστούμε ότι υπάρχει ελληνικό raison d'État, δηλαδή ότι υπάρχει προτεραιότητα των δικών μας συμφερόντων στην εξωτερική πολιτική, όταν η κυβέρνηση έδινε όπλα από τα νησιά του Αιγαίου στην Ουκρανία και τώρα μπροστά στην αλλαγή πολιτικής προσπαθεί να κρυφτεί πίσω από την ευρωπαϊκή αδυναμία.

Ο καρδινάλιος Ρισελιέ και πρωθυπουργός της Γαλλίας τον 17ο αιώνα έγραφε: ‘’ Σε θέματα εξωτερικής πολιτικής όποιος έχει τη δύναμη έχει συχνά και το δίκιο με το μέρος του’’.

Ήταν ο καθολικός

που συμμάχησε με τους προτεστάντες, χρηματοδοτούσε τον διαμαρτυρόμενο βασιλιά της Σουηδίας, επιδίωκε συμφωνία με την Οθωμανική Τουρκία, δωροδοκούσε, υποκινούσε εξεγέρσεις, καθυστέρησε την ενοποίηση της Γερμανίας δυο αιώνες. Μετά την συνθήκη της Βετσφαλίας το 1648 και το τέλος του Τριακονταετούς πολέμου το δόγμα του raison d'État (προτεραιότητα στα συμφέροντα του κράτους στην εξωτερική πολιτική) έγινε κυρίαρχη αρχή της ευρωπαϊκής διπλωματίας.

Τις αρχές αυτές ήρθε να θυμίσει στην Ευρώπη η τωρινή Αμερικανική πολιτική.

Δεν υπάρχει φίλος (π.χ. Γερμανία), σύμμαχος (π.χ. Δανία) ή αδελφός (π.χ. Μ. Βρετανία), υπάρχουν μόνο τα αμερικανικά συμφέροντα.

Βλέπουμε μια Ευρώπη τάχαμου έκπληκτη να της θυμίζει ο Αμερικανός Υπουργός Άμυνας ότι δεν είναι ρεαλιστική η εδαφική αποκατάσταση της Ουκρανίας, ότι πρέπει να ανεβάσει τις αμυντικές δαπάνες στο 5% και ότι οι αμερικανικές προτεραιότητες είναι εκτός Ευρώπης.

Εδώ και τρία χρόνια δέχτηκε να χάσει τη φτηνή ρωσική ενέργεια, να ξοδέψει 213 δις ευρώ για οικονομική, στρατιωτική και ανθρωπιστική βοήθεια στην Ουκρανία, να προσελκύσει την ρωσική απειλή πιο κοντά στη Κεντρική Ευρώπη και να καταστρέψει το κοινωνικό της κράτος.

Δέχτηκε να γίνει υποχείριο της πολιτικής Μπάϊντεν που στόχευε να περικυκλώσει την Ρωσία, να την στερήσει από ζωτικό χώρο, να της διακόψει τις εξαγωγές και το χρηματοπιστωτικό σύστημα συναλλαγών με άλλες χώρες για να ανακόψει την κινεζική οικονομική δυναμική και να επαναφέρει στην Αμερική ή σε φιλικές της χώρες τις βιομηχανίες που σκόρπισαν στη διάρκεια της παγκοσμιοποίησης, σε αναζήτηση μεγαλύτερου κέρδους.

Η Ευρώπη πίστεψε ότι αφού δεν μπόρεσε να γίνει ενιαία δύναμη τόσα χρόνια με την οικονομική πολιτική, το ενιαίο νόμισμα και δεν κατόρθωσε την ‘’εμβάθυνση’’ σε δημοκρατικές αρχές θα το πετύχει με την κοινή Άμυνα και τις συνεργαζόμενες αμυντικές βιομηχανίες. Ο πόλεμος στη γειτονιά της ήταν καλό πρόσχημα.

Η έκθεση Ντραγκι που απαιτούσε 500 δις σε δέκα χρόνια για την αμυντική βιομηχανία αποδείχτηκε ένας ακόμη ουτοπικός στόχος.

Εδώ δεν μπόρεσε να φτιάξει μια κοινή στρατιωτική μονάδα από το 2001, όταν πρωτάρχισε να σχεδιάζει την κοινή Άμυνα.

Βέβαια, το ίδιο το ΝΑΤΟ που λειτουργεί από το 1949 δεν μπόρεσε να φτιάξει ενιαίο στρατιωτικό σχηματισμό, εκτός από μια μονάδα αεροσκαφών επιτήρησης AWACS και μια μικρή μονάδα χημικού πολέμου.

Η αμυντική ικανότητα της Ευρώπης στηριζόταν στις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις.

Η οικονομική επιβίωση στηριζόταν στη φτηνή ρωσική ενέργεια.

Όταν κόπηκε το δεύτερο, μειώθηκε το πρώτο και συγχρόνως ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ευρωπαϊκή βιομηχανική και στρατιωτική δυναμική έμεινε να κοιτάζει την παλιά της αίγλη, χωρίς δυνατότητα παραγωγής όπλων, πυρομαχικών και παραδομένη στην αμερικανική διπλωματία, στο ακριβό φυσικό αέριο, στις ρωσικές στρατιωτικές πιέσεις και στην κινεζική υπερπαραγωγή προϊόντων.

Στην ίδια την Ευρώπη επικράτησαν από το 1990 αντιλήψεις ‘’επέκτασης’’ στις Ανατολικές χώρες και όχι ‘’εμβάθυνσης’’, δηλαδή βελτίωσης της Δημοκρατίας και της Οικονομίας.

Θέλησαν το εύκολο κέρδος με εξαγωγές στις ανατολικές αγορές αλλά και μεταφορά βιομηχανιών στις χώρες αυτές όπου το εργατικό κόστος ήταν μειωμένο.

Συγχρόνως στραγγάλισαν τις νότιες χώρες με τη συμφωνία του Μάαστριχτ για να εισάγουν αγροτικά φτηνά προϊόντα από την Μέση Ανατολή και την Τουρκία. Τώρα προσπαθούν να κάνουν το ίδιο και με την Λατινική Αμερική και τις χώρες της Mercosur.

Σαν αποτέλεσμα αποδυναμώθηκε η βιομηχανία στην Κεντρική Ευρώπη, η αγροτική παραγωγή στο Νότο και η έρευνα με τους πολλούς Ευρωπαίους επιστήμονες μετακόμισε στην Αμερική.

Στην Άμυνα επικράτησε η αντίληψη ότι υπάρχει η ‘’συλλογική’’ κάλυψη και δεν χρειάζεται κάτι παραπάνω. Και εμείς στην Ελλάδα με την πραγματική τουρκική απειλή δίπλα μας πιστέψαμε ότι ‘’θα μας σώσουν οι ξένοι’’.

Ακόμη και η Μ. Βρετανία αν και βρίσκεται εκτός Ε.Ε. μετά την Ουκρανική κρίση έτρεξε να προσπεράσει τις λοιπές ευρωπαϊκές προσπάθειες και να πάρει την ‘’μπουκιά από το στόμα’’ από την διστακτική Γερμανία, σε ότι αφορά την επιρροή στις ανατολικές χώρες και την στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία.

Τώρα έρχεται η Αμερικανική πολιτική, πέρα από φιλίες και ‘’ηθικές αρχές’’ και λέει στην Ευρώπη ‘’κόψε το λαιμό σου’’ ή ‘’ ‘όπως έστρωσες θα κοιμηθείς’’ γιατί η ίδια έχει άλλες προτεραιότητες και τρέχει να σταματήσει την κινεζική επέκταση. Μαζεύει χρήματα με τους φόρους εισαγωγής ξένων προϊόντων, ανοίγει τις πόρτες στη βιομηχανική ανάπτυξη χωρίς περιβαλλοντικά όρια, προσπαθεί να βάλει ‘’τάξη’’ στα διεθνή θέματα ενώ ευνοεί τις ακροδεξιές κυβερνήσεις για να βάλουν ‘’νόμο και τάξη’’ στο εσωτερικό των κρατών, πιστεύοντας ότι όλα αυτά θα ευνοήσουν την ίδια σε ένα υπέρτατο συντονιστικό και επ’ ωφελεία της ρόλο.

Σχεδιάζει ένα δικό της raison d'État, με καθορισμένες ζώνες επιρροής που θυμίζουν περισσότερο την αποικιοκρατία του 19ου αιώνα. Η διαφορά είναι ότι τότε κατακτούσαν και διοικούσαν χώρες, τώρα οι χώρες αγοράζονται με το κομμάτι.

Προσθέτει αυτή η πολιτική ‘’σταθερότητα’’ και παγκόσμια ‘’τάξη’’ ή οδηγεί στην παγκόσμια ‘’αναρχία’’;

Να θυμηθούμε ότι το 1884-85 η Αφρική μοιράσθηκε μεταξύ των ευρωπαϊκών μεγάλων δυνάμεων, χωρίς να ζητηθεί η γνώμη των τοπικών πληθυσμών. Τα αποτελέσματα πληρώνονται ακόμη και σήμερα με τις πολλές συρράξεις μεταξύ κρατών ή εμφύλιες π.χ. η τωρινή στο Κογκό και στο Σουδάν.

Τα πράγματα οδηγούνται σε διακανονισμό του πολέμου στην Ουκρανία, με εδαφικές απώλειες για την χώρα αυτή. Η Ρωσία κερδίζει γεωπολιτικά με μεγάλες οικονομικές και ανθρώπινες απώλειες. Στη Μέση Ανατολή το Ισραήλ ενισχύεται στρατιωτικά. Οι Αραβικές χώρες πιέζονται για να αποκαταστήσουν σχέσεις με το Ισραήλ. Οι Παλαιστίνιοι φυσικά βρέθηκαν στη μέγγενη και η Γάζα ξεκληρίστηκε. Η Ευρώπη στέκεται μετέωρη και αδύναμη. Η Αμερική τρέχει να προφτάσει την Κίνα, όσο μπορεί τουλάχιστον. Η Κίνα με την Ινδία και τις λοιπές χώρες των BRICS κοντεύουν να υπερκεράσουν τις Δυτικές οικονομίες και το στρατιωτικό δυναμικό.

Οι λαοί των Δυτικών χωρών συντηρούνται σε μια στάσιμη κατάσταση αλλά οι ανισότητες απογειώνονται. Οι λαοί των χωρών του Παγκόσμιου Νότου βελτιώνουν σημαντικά την κατάστασή τους σε σχέση με το παρελθόν.

Υπάρχει απουσία Άλλου παράγοντα ή Δύναμης που να απειλεί τις ολιγαρχίες στις φιλελεύθερες δημοκρατίες ώστε το κεφάλαιο να επιδεικνύει μετριοπάθεια και να υιοθετεί αναδιανεμητικές πολιτικές. Αλλαγή σημαντική σε κοινωνικό επίπεδο δεν φαίνεται σύντομα.

Αποδεικνύεται ότι η Δημοκρατία έχει ανάγκη από αντίπαλο δέος, είτε εσωτερικό ή εξωτερικό. Το δέος αυτό μπορεί να είναι μόνο συλλογικό, μεγάλης έκτασης, δεν αρκεί να συγκροτείται σε μια χώρα και πρέπει να έχει κατεύθυνση εξυπηρέτησης των κοινωνικών αναγκών.

Μόνη ελπίδα, μετά την κατάρρευση των μύθων ότι την ισχύ της Ευρώπης θα φέρει ο πόλεμος και την σωτηρία η παραγωγή όπλων, είναι η επιστροφή στις παλιές διεκδικήσεις για κοινωνικό κράτος, στην Ευρώπη των λαών και της δικαιοσύνης και όχι των ανισοτήτων και της εκμετάλλευσης.

Αν υπήρχε κάτι τέτοιο κανείς Τραμπ και κανείς Μασκ δεν θα μπορούσε να κλονίσει την Ευρωπαϊκή πολιτική γιατί δεν θα έβρισκε αντιμέτωπες, σε τέτοια περίπτωση, τις αδύναμες και εξαρτημένες ηγεσίες τύπου φον ντερ Λαιεν αλλά τα στιβαρά τείχη των λαϊκών συμφερόντων.

Τέλος για την χώρα μας, θα ήταν αφέλεια να ισχυριστούμε ότι υπάρχει ελληνικό raison d'État, δηλαδή ότι υπάρχει προτεραιότητα των δικών μας συμφερόντων στην εξωτερική πολιτική, όταν η κυβέρνηση έδινε όπλα από τα νησιά του Αιγαίου στην Ουκρανία και τώρα μπροστά στην αλλαγή πολιτικής προσπαθεί να κρυφτεί πίσω από την ευρωπαϊκή αδυναμία.

(Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.)

#ΝΙΚΟΣ_ΤΟΣΚΑΣ