Διοίκηση και ιδιωτικό δίκαιο: Πότε απαιτείται δικαστική παρέμβαση

13:35 21/2/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Το άρθρο 10 του ν. 4182/2013, θεσπίζει αποκλειστική αρμοδιότητα του Εφετείου ή του Μονομελούς Πρωτοδικείου, κατά περίπτωση, για την επίλυση αμφιβολιών σχετικά με την ερμηνεία διατάξεων διαθήκης ή πράξης δωρεάς, όταν αυτές αφορούν περιουσία που καταλείπεται υπέρ του Δημοσίου ή για κοινωφελή σκοπό.

Η Διοίκηση, κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων της, έχει τη δυνατότητα να διατυπώνει παρεμπίπτουσα κρίση επί ζητημάτων ιδιωτικού δικαίου, χωρίς την υποχρέωση προηγούμενης προσφυγής στα πολιτικά δικαστήρια. Αυτή η αρχή, που παγίως επιβεβαιώνεται από τη νομολογία, ισχύει όταν η κρίση

αφορά τη νόμιμη βάση μιας εκτελεστής διοικητικής πράξης ή συνιστά προϋπόθεση για την εφαρμογή διάταξης του διοικητικού δικαίου.

Ωστόσο, η παρέκκλιση από τον κανόνα αυτόν είναι δυνατή όταν προβλέπεται ρητά από νομοθετική διάταξη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το άρθρο 10 του ν. 4182/2013, το οποίο θεσπίζει αποκλειστική αρμοδιότητα του Εφετείου ή του Μονομελούς Πρωτοδικείου, κατά περίπτωση, για την επίλυση αμφιβολιών σχετικά με την ερμηνεία διατάξεων διαθήκης ή πράξης δωρεάς, όταν αυτές αφορούν περιουσία που καταλείπεται υπέρ του Δημοσίου ή για κοινωφελή σκοπό.

Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο, εφόσον ανακύπτει αμφιβολία ως προς την έννοια τέτοιας διάταξης, η Διοίκηση οφείλει να προσφύγει στον αρμόδιο πολιτικό δικαστή προτού εκδώσει εκτελεστή πράξη. Η κρίση του δικαστηρίου είναι δεσμευτική για τη Διοίκηση, ενώ το Συμβούλιο της Επικρατείας, εξετάζοντας αιτήσεις ακυρώσεως κατά πράξεων της Αρχής, δύναται να διαπιστώσει αν υπάρχει τέτοια αμφιβολία, ενεργοποιώντας έτσι τη διαδικασία της υποχρεωτικής προσφυγής στα πολιτικά δικαστήρια.

Ακολουθούν παραδείγματα που δείχνουν πότε η Διοίκηση μπορεί να προχωρήσει σε απόφαση στηριζόμενη σε παρεμπίπτουσα κρίση και πότε απαιτείται παρέκκλιση από τον κανόνα με υποχρεωτική δικαστική κρίση πριν την έκδοση διοικητικής πράξης:

Παραδείγματα

1. Ένας πολίτης αιτείται την έκδοση άδειας λειτουργίας καταστήματος, αλλά η Διοίκηση διαπιστώνει ότι υπάρχει διαφωνία για την κυριότητα του ακινήτου στο οποίο θα λειτουργήσει το κατάστημα. Παρόλο που το ζήτημα ανήκει στο πεδίο του ιδιωτικού δικαίου, η Διοίκηση μπορεί να διατυπώσει παρεμπίπτουσα κρίση για το αν ο αιτών έχει νόμιμο τίτλο χρήσης του ακινήτου, χωρίς να χρειάζεται απόφαση πολιτικού δικαστηρίου. Αν κρίνει ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις κυριότητας ή μίσθωσης, μπορεί να απορρίψει το αίτημα.

2. Ένα ίδρυμα λαμβάνει κληρονομιά μέσω διαθήκης, στην οποία περιγράφεται η επιθυμία του διαθέτη για συγκεκριμένη χρήση της περιουσίας, αλλά η διατύπωση είναι ασαφής. Εάν ανακύψει αμφιβολία σχετικά με την ερμηνεία της διαθήκης, η Διοίκηση δεν μπορεί να εκδώσει εκτελεστή πράξη (π.χ., απόφαση αποδοχής της κληρονομιάς) προτού το αρμόδιο πολιτικό δικαστήριο αποφανθεί δεσμευτικά για την ακριβή έννοια των όρων της διαθήκης.

3. Ένας ασφαλισμένος υποβάλλει αίτημα για σύνταξη, αλλά υπάρχει αμφιβολία αν η εργασιακή του σχέση ήταν εξαρτημένη εργασία ή παροχή ανεξάρτητων υπηρεσιών. Παρόλο που αυτό είναι θέμα ιδιωτικού δικαίου, η Διοίκηση μπορεί να διατυπώσει παρεμπίπτουσα κρίση σχετικά με τη φύση της σχέσης εργασίας και να απορρίψει ή να εγκρίνει το αίτημα χωρίς να απαιτείται προηγούμενη απόφαση πολιτικού δικαστηρίου.

4. Μια δωρεά περιλαμβάνει όρο που προβλέπει ότι η περιουσία πρέπει να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Αν προκύψει αμφισβήτηση για το αν ένας συγκεκριμένος τρόπος αξιοποίησης της δωρεάς συνάδει με την επιθυμία του δωρητή, η Διοίκηση δεν μπορεί να αποφασίσει μόνη της, αλλά πρέπει να ζητήσει δεσμευτική ερμηνεία από το αρμόδιο πολιτικό δικαστήριο.