Ενημέρωση, επικοινωνία και δημοσιογράφοι

08:06 5/2/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Η εξέλιξη των επαγγελμάτων στην περίοδο 2011-2023, η ανάδειξη των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας μέσα στους οποίους απασχολούνται και οι προοπτικές απασχόλησής τους μέχρι το 2030.

1. Εισαγωγή

Στην εργασία αυτή επιχειρείται η ανάδειξη ζητημάτων που αφορούν στην απασχόληση των δημοσιογράφων και των συναφών με αυτούς επαγγελμάτων των συγγραφέων, μεταφραστών, διερμηνέων και γλωσσολόγων σε μια χρονική περίοδο που καλύπτει την προηγούμενη και την τρέχουσα δεκαετία (2011-2030).

Στο πλαίσιο της εργασίας παρουσιάζεται η εξέλιξη των επαγγελμάτων στην περίοδο 2011-2023, η ανάδειξη

των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας μέσα στους οποίους απασχολούνται και οι προοπτικές απασχόλησής τους μέχρι το 2030. Καθώς κύριος κλάδος στον οποίο απασχολούνται οι δημοσιογράφοι και τα συναφή με αυτούς επαγγέλματα είναι ο κλάδος της ενημέρωσης - επικοινωνίας (Διάγραμμα 4) επιχειρείται μια συνοπτική παρουσίαση της εξέλιξης του κλάδου και των βασικών του μεγεθών.

2. Ο κλάδος της ενημέρωσης και επικοινωνίας

Ο κλάδος της ενημέρωσης και επικοινωνίας συγκαταλέγεται στους κλάδους υψηλής τεχνολογικής εξειδίκευσης και περιλαμβάνει τους αναλυτικούς κλάδους των (58) εκδοτικών δραστηριοτήτων, της (59) παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών, βίντεο, τηλεοπτικών προγραμμάτων, ηχογραφήσεων και μουσικών εκδόσεων, των (60) δραστηριοτήτων προγραμματισμού και ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών, των (61) τηλεπικοινωνιών, των (62) δραστηριοτήτων προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ), παροχής συμβουλών και συναφών δραστηριοτήτων και των (63) δραστηριοτήτων υπηρεσιών πληροφορίας. Από το ξεκίνημα του εικοστού πρώτου αιώνα μέχρι το 2022 η παραγωγή του κλάδου κυμάνθηκε από 4,1 δισ. ευρώ το 2000 σε 7,2 δισ. ευρώ το 2009, όπου έλαβε και την υψηλότερη τιμή της, για να φτάσει στο χαμηλότερο σημείο της το 2018 (4,1 δισ.) και να ανακάμψει ελαφρά έκτοτε, διαμορφώνοντας το ύψος της στα 5,4 δισ. το 2022, χωρίς ωστόσο να κατορθώσει να φτάσει στο προ κρίσης επίπεδο (Διάγραμμα 1). Η παραγωγή του κλάδου το 2022, καλύπτοντας το 3,3% της συνολικής παραγωγής της χώρας, υπολειπόταν κατά 1,8 δισ. από την αντίστοιχη του 2009.

Διάγραμμα 1. Διαχρονική εξέλιξη παραγωγής (Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας) του κλάδου ενημέρωσης και επικοινωνίας 2000-2022 σε δισ. ευρώ (σταθερές τιμές 2010)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Εθνικοί Λογαριασμοί

Κατά παρόμοιο τρόπο κινήθηκαν και οι επενδύσεις του κλάδου, που το 2000 ανέρχονταν σε 1,9 δισ. ευρώ, έλαβαν την υψηλότερη τιμή τους το 2010 (2,2 δισ.) για να κινηθούν έκτοτε σε χαμηλότερο επίπεδο, με τις μέσες ετήσιες επενδύσεις της περιόδου 2011-2020 να διαμορφώνονται σε 1,2 δισ. (σταθερές τιμές 2010). Ο κύριος όγκος των επενδύσεων υλοποιήθηκε στον κλάδο των (61) τηλεπικοινωνιών και δευτερευόντως στους κλάδους (59-60) παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών, βίντεο, τηλεοπτικών προγραμμάτων, ηχογραφήσεων και μουσικών εκδόσεων και δραστηριοτήτων προγραμματισμού και ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών.

Η απασχόληση του κλάδου, από την έναρξη της οικονομικής κρίσης (2008) και μέχρι το 2023 ακολούθησε, μέσα από διακυμάνσεις, μια ανοδική πορεία και από 76.622 άτομα το 2008 έφτασε τα 107.786 άτομα το 2023 (Διάγραμμα 2). Ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης την περίοδο αυτή (2008-2023) ανήλθε σε 40,7% και στον κλάδο δημιουργήθηκαν 31.164 νέες θέσεις εργασίας , αναδεικνύοντας τον κλάδο της ενημέρωσης και επικοινωνίας σαν ένα από τους πιο δυναμικούς, ως προς την αύξηση της απασχόλησης, κλάδους της ελληνικής οικονομίας.

Διάγραμμα 2. Διαχρονική εξέλιξη απασχόλησης στον κλάδο της ενημέρωσης και επικοινωνίας 2008-2023

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνες Εργατικού Δυναμικού, επεξεργασία του γράφοντος

Ο κλάδος θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί «ανδροκρατούμενος», καθώς σε αυτόν το 2023 οι άνδρες καλύπτουν το 62,7% των απασχολούμενων, με το υπόλοιπο 37,3% να καλύπτουν οι γυναίκες, οι οποίες ωστόσο έχουν αυξήσει, έστω και σε περιορισμένο βαθμό, την παρουσία τους στον κλάδο καθώς το 2008 κάλυπταν το 34,8% της συνολικής απασχόλησης του κλάδου. Ο κλάδος χαρακτηρίζεται από υψηλή μισθωτή απασχόληση, που το 2023 ανερχόταν σε 88,1% και περιορισμένη, για τα δεδομένα της χώρας, παρουσία τόσο των αυτοαπασχολούμενων (7,8%), όσο και των εργοδοτών (4,1%).

Ως προς την ηλικιακή διάρθρωση των απασχολουμένων, ο κλάδος θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί «νεανικός», καθώς συγκεντρώνει μεγαλύτερα ποσοστά απασχολουμένων σε νέες ηλικίες, συγκριτικά με το σύνολο της χώρας. Το 2023 το 19,3% των απασχολούμενων του κλάδου ήταν κάτω των 30 ετών (έναντι 13,6% για το σύνολο της χώρας), το 43,9% σε ηλικίες 30-44 ετών (έναντι 35,8% για το σύνολο της χώρας), το 32,8% σε ηλικίες μεταξύ των 45-59 ετών (έναντι 41,1% για το σύνολο της χώρας) και μόλις το 3,9% σε ηλικίες 60-64 ετών (έναντι 6,7% για το σύνολο της χώρας). Η περιορισμένη παρουσία στον κλάδο ατόμων στις ηλικίες 60-64 ετών, που το 2023 ανέρχονταν σε 4.169 άτομα, παρέχει ενδείξεις για τη χαμηλή ζήτηση αναπλήρωσης που αναμένεται να διαμορφωθεί στον κλάδο κατά την προσεχή πενταετία (2024-2028).

Ο κλάδος απασχολεί κυρίως άτομα με υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, καθώς το 2023 το 62,6% των απασχολούμενων ήταν πτυχιούχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, δευτερευόντως άτομα με μεσαίο εκπαιδευτικό επίπεδο, με το 37,1% να είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και σε ιδιαίτερα περιορισμένο βαθμό άτομα με χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, με τους αποφοίτους υποχρεωτικής εκπαίδευσης και χαμηλότερων εκπαιδευτικών βαθμίδων να καλύπτουν το 0,2% των απασχολούμενων. Ταυτοχρόνως ο κλάδος φαίνεται να αξιοποιεί σε σημαντικό βαθμό τα άτομα με υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, τοποθετώντας τα σε θέσεις εργασίας που απαιτούν αντίστοιχο εκπαιδευτικό επίπεδο, καθώς το ποσοστό υπέρ-εκπαίδευσης του κλάδου το 2023 ανερχόταν σε 21,5% έναντι 32,6% για το σύνολο της χώρας.

Στον κλάδο το 2023, πέραν των δημοσιογράφων και συναφών επαγγελμάτων, που ανέρχονταν σε 7.675 άτομα, καλύπτοντας το 7,1% της συνολικής απασχόλησής του, απασχολείται ένα μεγάλο φάσμα επαγγελμάτων, με κύριο αυτό των σχεδιαστών και αναλυτών λογισμικού και εφαρμογών (23.105 άτομα), καθώς και άλλων όπως διάφορες κατηγορίες υπαλλήλων γραφείου (16.451 άτομα), τεχνικοί λειτουργιών και υποστήριξης τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας (7.812 άτομα), τεχνολόγοι επιστημών φυσικής και μηχανικής (5.372 άτομα), τεχνικοί τηλεπικοινωνιών και εκπομπών ραδιοφώνου και τηλεόρασης (5.294 άτομα), εγκαταστάτες και επισκευαστές ηλεκτρολογικού εξοπλισμού (4.836 άτομα), ηλεκτρολόγοι και μηχανικοί (3.158 άτομα), καλλιτέχνες (3.052 άτομα) και σε μικρότερους αριθμούς ένας μεγάλος αριθμός άλλων επαγγελμάτων.

Τέλος, ο κλάδος παρέχει σχετικά υψηλούς για τα δεδομένα της χώρας μισθούς, με το μέσο μηνιαίο μισθό το 2022 να διαμορφώνεται στα 1.113,62 ευρώ, υψηλότερος από τον μέσο μισθό της χώρας (947,23 ευρώ), με μισθολογική ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα, με τον μισθό των ανδρών, το ίδιο έτος, να διαμορφώνεται στα 1.110, 21 ευρώ και των γυναικών στα 1.118,76 ευρώ, γεγονός που δεν παρατηρείται σε κανένα από τους βασικούς (σε μονοψήφιο κωδικό ταξινόμησης) κλάδους της ελληνικής οικονομίας.

3. Δημοσιογράφοι και συναφή επαγγέλματα των συγγραφέων, μεταφραστών, διερμηνέων και γλωσσολόγων

Οι δημοσιογράφοι ερευνώντας, ερμηνεύοντας και επικοινωνώντας ειδήσεις και δημόσιες υποθέσεις μέσω εφημερίδων, τηλεόρασης, ραδιοφώνου και άλλων μέσων, ασκούν μια σειρά από βασικά καθήκοντα, ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγονται η συλλογή τοπικών, εθνικών και διεθνών ειδήσεων, ο σχολιασμός, η ανάλυση, η επαλήθευσή τους, η λήψη συνεντεύξεων, η έρευνα και σύνταξη εκθέσεων σχετικά με ποικίλες εξελίξεις, η συγγραφή κριτικών λογοτεχνικών, μουσικών και άλλων καλλιτεχνικών έργων και εκδηλώσεων, η επιλογή, συγκέντρωση και προετοιμασία διαφημιστικού υλικού για επιχειρήσεις και οργανισμούς, κ.α. Η απασχόληση των δημοσιογράφων και των συναφών επαγγελμάτων παρουσίασε ιδιαίτερα έντονες διακυμάνσεις την προηγούμενη δεκαετία, ξεκινώντας από 10. 556 άτομα το 2011, εκτοξεύτηκε στα 22.584 άτομα το 2017 για να επανέλθει στα 14.970 άτομα το 2020 και να ακολουθήσει μια περίπου σταθερή πορεία με περιορισμένες διακυμάνσεις έκτοτε (Διάγραμμα 3).

Διάγραμμα 3. Διαχρονική εξέλιξη δημοσιογράφων και των συναφών επαγγελμάτων των συγγραφέων, μεταφραστών, διερμηνέων και γλωσσολόγων 2011-2030

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνες Εργατικού Δυναμικού, Πετράκης 2022, επεξεργασία του γράφοντος

Οι έντονες αυτές διακυμάνσεις, που υποδηλώνουν την απουσία σταθερότητας στην απασχόληση των επαγγελμάτων, ακολουθούν τη μείωση της παραγωγής του κλάδου την περίοδο 2011-2014, αλλά φαίνεται να μη συνδέονται έκτοτε με τις εξελίξεις στο πεδίο της παραγωγής του βασικού κλάδου στον οποίο απασχολούνται. Διακυμάνσεις στην απασχόλησή τους αναδεικνύονται και στα πρώτα χρόνια της τρέχουσας δεκαετίας και μέχρι το 2023, με τις εκτιμήσεις έκτοτε να αναδεικνύουν μια σταθερότητα στην απασχόληση των επαγγελμάτων, με την απουσία ωστόσο μιας τάσης ανόδου και ειδικότερα την απουσία ενός δυναμισμού στα επαγγέλματα αυτά (Διάγραμμα 3).

Ειδικότερα οι προοπτικές απασχόλησης τους στην περίοδο 2023-2030 αναδεικνύουν μια σχετική σταθερότητα με αύξηση κατά το πρώτο έτος (2024) και μια περιορισμένη μείωση μέχρι το 2030 (Διάγραμμα 3).

Πρέπει ωστόσο να επισημανθεί ότι οι προοπτικές της απασχόλησης των δημοσιογράφων και των συναφών επαγγελμάτων λαμβάνουν χώρα σε ένα περιβάλλον μείωσης της συνολικής απασχόλησης της χώρας, καθώς εκτιμάται πως η συνολική απασχόληση στη χώρα το 2030 θα είναι μειωμένη κατά 2,8% σε σχέση με την αντίστοιχη του 2022 (Πετράκης, 2022). Μπορεί δηλαδή το επάγγελμα του δημοσιογράφου (και τα συναφή με αυτό επαγγέλματα) να μην αναμένεται να εμφανίσουν ένα ιδιαίτερο δυναμισμό, ωστόσο δεν ακολουθούν τη γενικότερη τάση μείωσης της συνολικής απασχόλησης, που εμφανίζει ένας μεγάλος αριθμός άλλων επαγγελμάτων.

Πέραν ωστόσο των νέων θέσεων (ή της απώλειάς τους) που αναμένεται να δημιουργηθούν (ή χαθούν) στο επάγγελμα στο προσεχές μέλλον, σημασία έχουν οι ευκαιρίες απασχόλησης που αναμένεται να δημιουργηθούν σε αυτό. Οι ευκαιρίες απασχόλησης σε ένα επάγγελμα συνιστούν το άθροισμα της ζήτησης επέκτασης και της ζήτησης αναπλήρωσης. Η πρώτη συνιστά το καθαρό αποτέλεσμα των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργούνται σε ένα επάγγελμα, σε μια χρονική περίοδο, μείον τις θέσεις εργασίας που καταστρέφονται στο επάγγελμα στην ίδια χρονική περίοδο. Η δεύτερη αφορά στον αριθμό των θέσεων εργασίας που αναμένεται να δημιουργηθούν σε μια χρονική περίοδο λόγω της απομάκρυνσης από το επάγγελμα ενός αριθμού ατόμων, είτε λόγω συνταξιοδότησης, είτε λόγω αλλαγής επαγγέλματος, είτε λόγω γενικότερης αποχώρησης από το εργατικό δυναμικό (Cedefop, 2020). Με βάση τα παραπάνω οι ευκαιρίες απασχόλησης που αναμένεται να υπάρξουν στο επάγγελμα το προσεχές διάστημα θα προσεγγίσουν τις 3.680, κατανεμημένες σε 2.200 που αναμένεται να αφορούν στη ζήτηση επέκτασης (νέες θέσεις εργασίας) και 1.480 στη ζήτηση αναπλήρωσης (αναπλήρωση θέσεων από αναμενόμενες συνταξιοδοτήσεις).

Ιδιαίτερο ωστόσο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός της διασποράς ή διάχυσης των δημοσιογράφων στους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας . Με άλλα λόγια σε ποιους κλάδους απασχολούνται οι δημοσιογράφοι και οι συναφείς με αυτούς επαγγελματικές κατηγορίες (Διάγραμμα 4).

Διάγραμμα 4. Διάρθρωση της απασχόλησης των δημοσιογράφων, συγγραφέων, μεταφραστών και γλωσσολόγων στους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας 2011-2023

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνες Εργατικού Δυναμικού, επεξεργασία του γράφοντος

Κύριος κλάδος απασχόλησης των δημοσιογράφων είναι ασφαλώς αυτός της ενημέρωσης και επικοινωνίας, στον οποίο το 2023 απασχολείται το 57,0% του συνόλου των δημοσιογράφων, με τους υπόλοιπους να διαχέονται σε ένα περιορισμένο φάσμα κλάδων. Ο δυναμισμός ως προς την απασχόληση του κλάδου της ενημέρωσης και επικοινωνίας, που αναδείχτηκε προηγουμένως, διαμορφώνει τις συνθήκες αύξησης της απασχόλησης των δημοσιογράφων, που από 5.189 άτομα το 2011 ανήλθαν στα 7.675 άτομα το 2023. Πέραν της ενημέρωσης και επικοινωνίας οι δημοσιογράφοι και τα συναφή με αυτούς επαγγέλματα απασχολούνται στους κλάδους των επαγγελματικών, επιστημονικών και τεχνικών δραστηριοτήτων, κλάδο που εμφανίζει υψηλά ποσοστά αυτοαπασχόλησης και σε ιδιαίτερα περιορισμένους αριθμούς στους κλάδους των τεχνών, διασκέδασης και ψυχαγωγίας, της μεταποίησης και της δημόσιας διοίκησης, με τους δύο τελευταίους να εμφανίζουν έντονη τάση μείωσης των δημοσιογράφων που απασχολούν.
Η μισθωτή απασχόληση στους δημοσιογράφους και στα συναφή με αυτούς επαγγέλματα αυξήθηκε από 69,7% το 2011 στο 78,7% το 2023, με παραπάνω δηλαδή από τους τρεις στους τέσσερις απασχολούμενους να είναι μισθωτοί.

Ως προς τα ιδιαίτερα δημογραφικά χαρακτηριστικά των δημοσιογράφων (και συναφών επαγγελμάτων), σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στον κλάδο της ενημέρωσης και επικοινωνίας το επάγγελμα των δημοσιογράφων και των συναφών με αυτό επαγγελμάτων θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως «γυναικείο» επάγγελμα, καθώς το 2023 το 64,4% των απασχολουμένων σε αυτό ήταν γυναίκες, έναντι του 35,6% που ήταν άνδρες. Ως προς τις ηλικίες τους η πλειονότητα των δημοσιογράφων το 2023 εντοπίζεται στις ηλικίες 45-64 ετών, με το ποσοστό τους να διαμορφώνεται στο 62,6%, δευτερευόντως στις ηλικίες 30-44 ετών, με το σχετικό ποσοστό στο 25,7% και ένα περιορισμένο ποσοστό της τάξεως του 11,7% στις ηλικίες κάτω των 30 ετών. Το εκπαιδευτικό τους επίπεδο είναι υψηλό καθώς το 2023 το 65,2% εξ αυτών είναι πτυχιούχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με το υπόλοιπο 34,8% να είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με πλήρη απουσία ατόμων με χαμηλά εκπαιδευτικά προσόντα.

(Άγγελος Ευστράτογλου, Δρ. Οικονομικών της Εργασίας - Κείμενο εργασίας στο Ινστιτούτο ΕΝΑ)

Βιβλιογραφία

Cedefop. (2020). 2020 skills forecast. Greece
https://www.cedefop.europa.eu/en/country-reports/greece-2020-skills-forecast
Ευστράτογλου, Α, Κρητικίδης, Γ. (2023). Τεχνολογικές εξελίξεις, ανθρώπινο δυναμικό
και επαγγέλματα. ΙΝΕ / ΓΣΕΕ
https://www.inegsee.gr/wp-content/uploads/2023/06/Efstratoglou_ebook_web.pdf
Ευστράτογλου, Α. (2018). Απασχόληση και επαγγέλματα τον νέο αιώνα στην Ελλάδα.
ΙΝΕ / ΓΣΕΕ
https://www.inegsee.gr/wp-content/uploads/2018/07/APASXOLISI-KAI-EPAGGELMATA_TELIKO.pdf
ISCO – International Standard Classification of Occupations (άχρονο). Structure,
group definitions and correspondence tables. International Labour Office –
ILO, Geneva
Πετράκης, Π. (2022). Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση για τους
σημαντικότερους κλάδους της Ελληνικής Οικονομίας ως Απαιτούμενη
Παρέμβαση στην Ελληνική Αγορά Εργασίας. Θεωρία, Μεθοδολογία και
Εφαρμογή. Εκδόσεις Quaestor

#ΔΗΜΟΣΙΟΡΑΦΟΣ #ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ #ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ