Έρημη χώρα

06:25 31/10/2024 - Πηγή: Dikaiologitika

Ο φαύλος κύκλος των ευθυνών και η μαύρη τρύπα των θεσμών δεν θα κλείσουν μ’ ευχολόγια, με αύξηση ποινών ή με εξοστρακισμό των νέων (δηλαδή των παιδιών μας) σε άλλον πλανήτη.

Στην ακτινογραμμή έρημη των ταξιδιών αγίνωτων

στέκω ερημίτης, γινόμενο των ακραιφνών

Κ.Κομιανός, Θεώρημα

Προφανώς διαπιστώνουμε μία ποσοτική αύξηση της παραβατικότητας/εγκληματικότητας των ανηλίκων, ιδίως με θύματα συνομήλικους.

Προφανώς διαπιστώνουμε νέα στοιχεία στις συγκρούσεις και στις συμπλοκές τους:

μεγαλύτερη σκληρότητα πέραν της επιθετικής συμπεριφοράς για εξουσίαση, λιγότερο οίκτο και μιντιακή ταπείνωση μέχρι εξευτελισμού του/της θυματοποιημένου/ης, απαθής, εμπαθής ή και διασκεδάζουσας παρουσίας τρίτων, συλλογικής (παρεΐστικης;) επίθεσης πολλών κατά ολίγων, απειλητική εμφάνιση μαχαιριού κλπ.

Προφανώς για άλλους νέους ισχύει η θεωρία "της εξεγερτικής βαρυεμάρας" (Μίλαν Κούντερα),επειδή τα έχουν όλα και για άλλους νέους η προσέγγιση της "αρνητικής ταυτότητας", γιατί δεν έχουν τίποτα (ούτε καν ελπίδα).

Προφανώς τα ΜΜΕ προβάλλουν μεμονωμένα ακραία συμβάντα γενικεύοντας τα συμπεράσματά τους και προκαλώντας έτσι ηθικούς πανικούς

Αν όλα αυτά είναι προφανή, τούτο δεν σημαίνει πως δεν πρέπει, ως εγκληματολόγος κι ως πολίτης, να θέσω ορισμένα ερωτήματα:

-Εκτός από τους αριθμούς και τις δημοσιο-γραφικές περιγραφές διαθέτουμε κάποια ποιοτικά στοιχεία για δράστες και θύματα; (πού ζουν, πώς ζουν, τί σκέπτονται, τί θέλουν από τη ζωή τους;)
-Εκτός από τις αθρόες συλλήψεις γνωρίζουμε πόσοι και για ποια ακριβώς αδικήματα τελικά καταδικάζονται;
- Πράγματι υπάρχει ανθρωποκτόνος βούληση ή απλώς το παιχνίδι του δρόμου έχει μετεξελιχθεί σε επιθετικότητα ή και σε παρανομία στο δρόμο;
Δεν αρνούμαι ότι το φαινόμενο είναι ενδεικτικό μιας κοινωνικής αποδιοργάνωσης, όμως κανένα κοινωνικό πρόβλημα που αποκτά προσωπικές ψυχολογικές διαστάσεις και οδηγεί σε διαπροσωπικές εντάσεις και ακύρωσης του/της "άλλου/άλλης", δεν επιλύεται με κατασταλτική νομοθεσία.

Τα εξαγγελθέντα μέτρα, για την ηρεμία της ανησυχούσας κοινής γνώμης, πέραν της θεωρητικής μου διαφωνίας δεν πρόκειται να εφαρμοστούν ή να πετύχουν (σε) κάτι, διότι ανάμεσα στα άλλα δεν ασχολούνται με τις βαθύτερες αιτίες αλλά με τη "θεραπεία" (;) των επιφαινομένων.

Αν η ελληνική οικογένεια δεν ανταποκρίνεται στο διαπαιδαγωγικό της ρόλο, αν το σχολείο και ο δάσκαλος αδυνατούν να κοινωνικοποιήσουν τα παιδιά χωρίς διακρίσεις και στερεότυπα, αν η γειτονιά, ο δήμος δεν προσφέρει στήριξη στους κινδυνεύοντες ή αδύναμους κατοίκους, τότε ποιος πράγματι πιστεύει ότι αυξάνοντας τις ποινές ο αδιάφορος γονέας θα συνετισθεί, ο φοβισμένος δάσκαλος θα σταθεί στο ύψος του και η κοινωνία θ’ αφυπνισθεί για να δει αυτό που έρχεται[από τη βία ως μόδα μέχρι τη στρατολόγηση των ανήλικων από το οργανωμένο έγκλημα);

Δεν μας χρειάζονται τιμωρίες, αποβολές, ποινές, φυλακές, στιγματισμοί. Πρέπει να ξανα-μιλήσουμε με τα παιδιά μας, με νέους όρους και τρόπους, για να τους ξαναφέρουμε κοντά μας.

Σήμερα διαπιστώνουμε μία μετάβαση από την κλασική παραβατικότητα των ανηλίκων (μικροδιάβολοι, ταραξίες, τσαμπουκάδες) σε πρώιμη εγκληματικότητα ενηλίκων (συμμορίες, βία, όπλα).

Το παλιό "παιχνίδι" (κυνηγητό με τα όργανα της τάξης) και η "πρόκληση" (κατά του καθωσπρεπισμού) έχουν αντικατασταθεί από μία γενικευμένη αντί-δραση έναντι όλων και από μία ‘χαοτική’ προσέγγιση της ζωής.

"Σπασμένες" σχέσεις και "σπασμένα παράθυρα’’ συναντιώνται στο δρόμο επηρεάζοντας νέους, οι οποίοι συνήθως χωρίς αίσθηση συμβατικού τρόπου δημόσιας ή "πολιτισμένης" συμπεριφοράς προκαλούν τρόμο στους "φιλήσυχους και νομοταγείς" πολίτες. Και όχι μόνον.

Ειδικές ομάδες, χωριστές οντότητες κινούνται με το δικό τους ‘’κώδικα ζωής/θανάτου’’ και (αντι)κοινωνικής ηθικής, απομονωμένοι από την υπόλοιπη κοινότητα.

Ζουν στους δρόμους και δρουν μέσα στους δρόμους αμαυρώνοντας ολόκληρες περιοχές σαν "εγκληματικές" (μολονότι πρόσφατα και στις λεγόμενες "καλές περιοχές" παρουσιάστηκαν παρόμοια φαινόμενα βίας).

Μολονότι κάθε εγκληματική πράξη έχει το δικό της "μηχανισμό ερμηνείας" έχω την αίσθηση πως βασικό στοιχείο των παραβατικών/εγκληματιών νέων αναδεικνύεται μία κουλτούρα των διακρίσεων και αποκλεισμών και μία υπο-κουλτούρα των διακινδυνεύσεων και των αδιεξόδων.

Το τρίπτυχο ‘περιπέτεια-χρήμα-σεξ’ συνιστά έναν αξιακό modus vivendi, που σε συνδυασμό με την "εξεγερτική βαριεμάρα" (έκφραση Μίλαν Κούντερα) μετουσιώνεται σε ακραίες βίαιες πράξεις.
Το πλέον όμως επικίνδυνο στοιχείο είναι η στρατολόγηση των νέων από το οργανωμένο έγκλημα με αποτέλεσμα το μοτίβο μιας "επαναστατημένης νεολαίας κατά του άναρχου ανταγωνισμού και της ηθικής υποκρισίας των ενήλικων" να μετατρέπεται σε εγκληματική σταδιοδρομία με τα γνωστά αποτελέσματα (καταδίκες, στιγματισμός, περιθώριο, ναρκωτικά κλπ).

Εύκολη πρόταση δεν υπάρχει. Ο κόσμος της Ανομίας παράγει άνομα αποτελέσματα. Ο φαύλος κύκλος των ευθυνών και η μαύρη τρύπα των θεσμών δεν θα κλείσουν μ’ ευχολόγια, με αύξηση ποινών ή με εξοστρακισμό των νέων (δηλαδή των παιδιών μας) σε άλλον πλανήτη.

Η συμπερίληψη, η κατανόηση, η επιείκεια, η αίσθηση του συν-ανήκειν και η αλληλεγγύη ίσως τελικά αποδειχθούν πλέον πρόσφορα μέτρα για να τους ξανα-φέρουμε κοντά μας.

(Ο Γιάννης Πανούσης είναι καθηγητής εγκληματολογίας, πρώην υπουργός και συγγραφέας)

#ΓΙΑΝΝΗΣ_ΠΑΝΟΥΣΗΣ