Φορολογία και κοινωνία

08:29 13/1/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Όταν αναφέρεται ότι το ελληνικό κράτος δαπανά 40,5% των πόρων που συλλέγει σε κοινωνικές δαπάνες, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 28.1%, υπάρχουν εκείνοι που θα το ερμηνεύσουν ως αποδειξη σπατάλης και θα συνηγορήσουν στην περικοπή τους κι εκείνοι που θα υπεραμυνθούν, αποκαλύπτοντας τις οργανωτικές και λειτουργικές αδυναμίες του διοικητικού συστήματος.

Κάθε φορά που συζητάμε για τη φορολογία στην Ελλαδα- τώρα, επ’ ευκαιρία του «Δείκτη φορολογικής ελευθερίας για το 2023» του ΚΕΦιΜ- η συζήτηση εξαντλείται στην παράθεση μακρο-οικονομικών, ιδίως, στοιχείων: Το ΑΕΠ,

τα ελλείμματα, η κατανομή άμεσων και έμμεσων φόρων, η συνταξιοδοτική δαπάνη κοκ, σε ποικίλους συνδυασμούς, με βάση επιστημονικές μεθοδολογίες που καταλήγουν σε συγκεκριμένες ερμηνείες. Όλες αυτές οι επισημάνσεις υποστηρίζονται και ολοκληρώνονται, συνήθως, σε μια παράθεση πινάκων που δείχνουν τη θέση της χώρας μας σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες, ιδίως της ΕΕ.
Το νόημα της μακρο-ανάλυσης βρίσκεται στο ότι μπορεί να αποκαλύψει το ευρύτερο πλαίσιο νοηματοδότησης και επικοινωνίας δεδομένων και αντιλήψεων, εντός του οποίου μπορούν να ενταχθούν, σχετικά διαφορετικά, κοινωνικο-οικονομικά εισερχόμενα μιας χώρας. Από τη μεταξύ τους σύγκριση δημιουργείται μαι ιεραρχία των περισσότερο/λιγότερο συνεπών στις παραδοχές των ειδικών.

Βεβαίως, εάν δεν συνοδεύσει κανείς την μακρο- με την μικρο-ανάλυση, αυτή μετατρέπεται εύκολα σε μια δικαιολογητική βάση για την οργάνωση προπαγάνδας, τόσο υπέρ εκείνων που βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο όσο και υπέρ εκείνων που το βλεπουν μισοάδειο.

Όταν, για παράδειγμα, αναφέρεται ότι το ελληνικό κράτος δαπανά 40,5% των πόρων που συλλέγει σε κοινωνικές δαπάνες, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 28.1%, υπάρχουν εκείνοι που θα το ερμηνεύσουν ως αποδειξη σπατάλης και θα συνηγορήσουν στην περικοπή τους κι εκείνοι που θα υπεραμυνθούν, αποκαλύπτοντας τις οργανωτικές και λειτουργικές αδυναμίες του διοικητικού συστήματος ή και άλλες περιοχές συσσώρευσης πλούτου, επιχειρηματολογώντας υπέρ της αναδιανομής του με όρους κοινωνικής απάμβλυνσης των ανισοτήτων.

Η έκθεση του ΚΕΦιΜ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ακριβώς διότι δεν περιορίζεται στην παράθεση των μακρο-μεγεθών αλλά αναφέρει ως δύο παράγοντες που επικαθορίζουν την ποιότητα του φορολογικού συστήματος την φορο- και εισφορο-διαφυγή και την μειωμένη ανταποδοτικότητα των φόρων.

Η παρουσίαση και των δύο όψεων της δημόσιας πολιτικής της φορολόγησης προσφέρει μια ολοκληρωμένη εικόνα στον αναγνώστη.

Θα άξιζε, πάντως, να μελετηθεί σε βάθος και η ζεύξη μεταξύ του μακρο- και του μικρο-επιπέδου ανάλυσης. Εν τέλει, η μέχρι τώρα, ακολουθούμενη πρακτική που αιτιολογεί την επιλογή της μιας ή της άλλης απ’ αυτές τις δύο διαφορετικές ποιότητες με ιδεολογικές πλατφόρμες και επιχειρήματα έχει, μάλλον, ξεπεραστεί. Η τάση που επικρατεί στην εφαρμοσμένη φορολογική πολιτική κάθε κυβέρνησης, ανεξαρτήτως πολιτικού προσήμου, είναι να επιχειρεί να λύσει όσο περισσότερα προβλήματα γίνεται, τόσο από εκείνα που περιλαμβάνονται στην μάκρο- όσο κι από εκείνα που εντάσσονται στη μικρο-ανάλυση.

Αυτό δεν σημαίνει, βεβαια, ότι ο παραδοσιακός άξονας δεξιάς-αριστεράς και οι ποικίλες ζεύξεις του έχουν πάψει να έχουν ιδεολογικό-πολιτικό νόημα. Αυτό, όμως, πρέπει να αναζητηθεί στις νέες διχοτομίες, όπως είναι, για παράδειγμα, εκείνες που δημιουργούνται από τη ραγδαία είσοδο των νέων τεχνολογιών που οδηγεί σε εκτεταμένη κατάργηση θέσεων εργασίας, τη λήψη άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την ανθεκτικότητα των κοινωνιών μας ή την ανέλεγκτη μετακίνηση πληθυσμών σε αναζήτηση καλύτερης ζωής που διαρρηγνύει τον παραδοσιακό κοινωνικό ιστό.

Μέχρι τώρα, έχουν παρουσιαστεί εκείνοι που δηλώνουν υπέρμαχοι η αντίπαλοι κάθε μιας από τις δύο πλευρές των διλημμάτων: Εκείνοι που ομνύουν στην άνευ όρων ανάπτυξη της τεχνολογίας κι εκείνοι που θέλουν να θέσουν φραγμούς και όρια στην ανάπτυξή της, εκείνοι που συνηγορούν υπέρ της άμεσης αντίδρασης στην κλιματική αλλαγή κι εκείνοι που εξακολουθούν να αμφιβάλλουν για τις συνέπειές της, όπως κι εκείνοι που βλέπουν στη μετανάστευση τη λύση στο πρόβλημα των ανεπαρκών εργατικών χεριών κι εκείνοι που τη βλέπου ως απειλή για τη συνοχή των κοινωνιών μας.

Εκείνοι, όμως, που θα αντιληφθούν γρηγορότερα πως αυτές οι βασικές διχοτομίες επικαθορίζουν τις ειδικότερες δημόσιες πολιτικές, όπως είναι η φορολογία, θα είναι εκείνοι που θα δώσουν νέο περιεχόμενο και νόημα στις παλιές διαχωριστικές γραμμές.

Θα είναι οι ιδεολογικο-πολιτικά κερδισμένοι. Και μαζί μ’ αυτούς κερδισμένες θα είναι και οι κοινωνίες τους.

(Ο Παναγιώτης Καρκατσούλης είναι εμπειρογνώμονας δημόσιας διοίκησης, π. βουλευτής)

#ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ