Γροιλανδία: Γιατί είναι ο μεγάλος πόθος των ΗΠΑ από το 1867

23:22 7/1/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Τα σπάνια μεταλλεύματα και η γεωστρατηγική θέση της Γροιλανδίας μεταξύ των δύο βασικών κινήτρων να την αποκτήσουν οι ΗΠΑ.

Η Γροιλανδία έχει γίνει ξανά «μήλον της έριδος» τον τελευταίο καιρό με τον Ντόναλντ Τραμπ να επαναλαμβάνει την πρόθεσή του να αγοράσει το νησί ή ακόμη και να το προσαρτήσει στρατιωτικά. Η ιστορία αυτή όμως δεν είναι καινούρια. Το ερώτημα για την αγορά της Γροιλανδίας τέθηκε από τις ΗΠΑ

για πρώτη φορά τουλάχιστον πριν από ενάμιση αιώνα.

Ο Τραμπ το είχε προτείνει και το 2019. Τον περασμένο μήνα είχε γράψει στο Truth Social ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να πάρουν τον έλεγχο της Γροιλανδίας «για σκοπούς εθνικής ασφάλειας και ελευθερίας». Η απάντηση της Δανίας, στην οποία ανήκει η Γροιλανδία με ένα ημιαυτόνομο καθεστώς, και η τοπική κυβέρνηση της Γροιλανδίας απάντησαν έντονα επιμένοντας ότι «Η Γροιλανδία δεν πωλείται». Για πολλούς η συζήτηση αυτή περί Γροιλανδίας δεν έχει λογική. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι πρόκειται για έναν παγωμένο, άγονο τόπο. Τα πράγματα όμως είναι τελείως διαφορετικά.

Η Δανία έχει στη Γροιλανδία τη Διαστημική Βάση Pituffik και η περιοχή έχει γίνει ολοένα και πιο σημαντική σε γεωπολιτική κλίμακα τα τελευταία χρόνια. Οι πάγοι στον Αρκτικό Κύκλο έχουν λιώσει και έχουν ανοίξει νέοι ναυτιλιακοί δρόμοι στον Βόρειο Ατλαντικό, προσελκύοντας το ενδιαφέρον από τη Ρωσία και την Κίνα, εκτός των ΗΠΑ.

Ο ορυκτός πλούτος της Γροιλανδίας

Η Γροιλανδία θεωρείται ότι φιλοξενεί έναν πλούτο ανεκμετάλλευτων ορυκτών πόρων, όπως άνθρακα, ψευδάργυρο, χαλκό, σιδηρομετάλλευμα, διαμάντια και πετρέλαιο.Αν και μόνο μικρά τμήματα του νησιού έχουν εξερευνηθεί, εν μέρει λόγω των σκληρών συνθηκών και κυρίως επειδή είναι καλυμμένη από παγετώνες κατά βάση, η Γροιλανδία ωστόσο έχει πλούσια μεταλλεύματα που πολλοί θα ήθελαν να έχουν στην κυριότητά τους.

Σε ποιον ανήκει η Γροιλανδία;

Η Γροιλανδία είναι μέρος της Δανίας. Οι δεσμοί της χώρας με το νησί, όπου ζουν λιγότεροι από 60.000 κάτοικοι, περισσότεροι από τους οποίους είναι Ινουίτ, εκτείνονται αιώνες πίσω. Σκανδιναβοί άποικοι έφτασαν στην περιοχή πριν από μια χιλιετία και η Δανία άρχισε να κατοικεί το νησί το 1700. Ακόμα και το όνομά της στα δανέζικα σημαίνει «πράσινη χώρα», μία προσπάθεια των Δανών να πείσουν κάποιους να μετακομίσουν στην παγωμένη Γροιλανδία προκειμένου να διατηρήσουν την κυριότητά τους εκεί.

Η Γροιλανδία έχει πλέον εκπροσώπους στο κοινοβούλιο της Δανίας και η τοπική της κυβέρνηση έχει αποκτήσει μεγαλύτερη αυτονομία για τη διαχείριση εσωτερικών υποθέσεων τις τελευταίες δεκαετίες, παρά το γεγονός ότι η Δανία εξακολουθεί να ελέγχει τις εξωτερικές της σχέσεις. Τα τελευταία χρόνια, η πίεση για πλήρη ανεξαρτησία έχει γίνει πιο εμφανής αλλά ένα από τα βασικά ζητήματα που παρακωλύει ακόμα και τους κατοίκους της Γροιλανδίας να ανεξαρτητοποιηθούν είναι η οικονομική ενίσχυση που δέχονται από την πλούσια Δανία.

Τελικά πωλείται η Γροιλανδία;

Οι κυβερνητικοί ηγέτες στη Γροιλανδία και τη Δανία απέρριψαν τις προτάσεις του Τραμπ και είπαν ότι το νησί δεν είναι προς πώληση. Ο τοπικός πρωθυπουργός της Γροιλανδίας Múte Egede είπε τον περασμένο μήνα πως «Η Γροιλανδία είναι δική μας. Δεν είμαστε προς πώληση και δεν θα είμαστε ποτέ προς πώληση. Δεν πρέπει να χάσουμε τον μακροχρόνιο αγώνα μας για ελευθερία».

Από την πλευρά του ο Δανός βασιλιάς Φρειδερίκος άλλαξε επίσης το βασιλικό οικόσημο για να τονίσει με πιο εμφανή τρόπο μια πολική αρκούδα, που αντιπροσωπεύει τη Γροιλανδία, και ένα κριάρι, που αντιπροσωπεύει τα Νησιά Φερόε (επίσης «ιδιοκτησία» της Δανίας). Πολλοί είπαν ότι αυτό ήταν ένα μήνυμα προς τις προκλήσεις Τραμπ.

Ο βασιλικός οίκος της Δανίας δεν σχολίασε σχετικά αλλά ανέφερε σε μια δήλωση ότι τα τρία στέμματα που συμβολίζουν την ένωση της Δανίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας αντικαταστάθηκαν από το κριάρι και την πολική αρκούδα επειδή «δεν ήταν πλέον σχετικές», ανέφερε ο Guardian. Και το 2019 Δανία και Γροιλανδία είχαν απορρίψει σθεναρά την τότε πρόταση Τραμπ για πώληση. Η πρωθυπουργός τότε και τώρα της της Δανίας, Μέττε Φρέντρικσεν την είχε χαρακτηρίσει «παράλογη συζήτηση» εκείνη την εποχή λέγοντας ότι ελπίζει να μην το λέει σοβαρά ο Τραμπ.

Τα σχόλια προκάλεσαν δημόσια διαμάχη με τον Τραμπ να ακυρώνει προγραμματισμένη επίσκεψη στη Δανία.

Αυτοί που ήθελαν τη Γροιλανδία

Η Γροιλανδία όμως δεν είναι πόθος του Τραμπ, αλλά περισσότερο πόθος των ΗΠΑ. Εξάλλου, ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ, δεν είναι ο μόνος που έχει επιχειρήσει να την αγοράσει. Ο πρώην πρόεδρος Χάρι Τρούμαν πρόσφερε στη Δανία 100 εκατομμύρια δολάρια σε χρυσό το 1946 για να αγοράσει τη Γροιλανδία εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης.

Η Γροιλανδία θεωρήθηκε πιθανό πεδίο μάχης. Η προσφορά «θεωρήθηκε προσβλητική» για τη δανική κυβέρνηση, δήλωσε στην Washington Post ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Φλόριντα Ρόναλντ Ντόελ.

Αλλά ούτε ο Τρούμαν ήταν ο πρώτος που σκέφτηκε να αγοράσει τη Γροιλανδία. Το ερώτημα περί αγοράς τέθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1860, όταν μια έκθεση που ανατέθηκε από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ υπό τον Πρόεδρο Άντριου Τζόνσον κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αφθονία των ψαριών και των ορυκτών πόρων του νησιού θα μπορούσε να το κάνει πολύτιμη επένδυση.

«Οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει σημαντικά ήταν κάποια μέρη όπως η Γροιλανδία κατά τον Ψυχρό Πόλεμο», δήλωσε ο καθηγητής Ρόναλντ Ντόελ. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940, η Σοβιετική Ένωση είχε μόλις γίνει ο κύριος αντίπαλος των ΗΠΑ. Η μικρότερη απόσταση μεταξύ των δύο αντίπαλων δυνάμεων ήταν πάνω από τον Βόρειο Πόλο και η περιοχή της Αρκτικής άρχισε να μοιάζει με πιθανό πεδίο μάχης αλλά και ένα πολύτιμο κομμάτι ακίνητης περιουσίας.

Εάν οι Σοβιετικοί εξαπέλυαν επίθεση, τα αμερικανικά βομβαρδιστικά που βρισκόταν στο νησί θα ήταν ήδη στα μισά του δρόμου προς τη Μόσχα. Αυτός δεν ήταν ο μόνος λόγος που το Υπουργείο Άμυνας ήθελε να έχει γη στην Αρκτική. Η πιθανότητα σύγκρουσης σε παγωμένες πολικές περιοχές σήμαινε ότι ο αμερικανικός στρατός θα μπορούσε να καταλάβει εάν τα όπλα και τα συστήματα παρακολούθησης του θα λειτουργούσαν ακόμη και σε ψυχρό κλίμα.

Όπως έγραψε ο καθηγητής Ντόελ και άλλοι συνεργάτες στο «Exploring Greenland», οι ερευνητές δεν ήταν σίγουροι πώς το βόρειο σέλας, θα επηρέαζε τον εξοπλισμό πλοήγησης και τις ραδιοφωνικές επικοινωνίες ή εάν το κάλυμμα του πάγου θα «έπνιγε» τα σεισμικά σήματα στην περίπτωση που οι Σοβιετικοί πραγματοποιούσαν πυρηνικές δοκιμές.

Μέχρι το 1946, «πρακτικά κάθε μέλος» της επιτροπής σχεδιασμού και στρατηγικής του Μικτού Επιτελείου συμφώνησε ότι οι ΗΠΑ θα έπρεπε να προσπαθήσουν να αγοράσουν τη Γροιλανδία, έγραψε σε ένα σημείωμα ο Τζον Χίκερσον, αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Η ομάδα συμφωνούσε ότι η περιοχή ήταν «εντελώς άχρηστη για τη Δανία», και «απαραίτητη για την ασφάλεια των ΗΠΑ».

Η Δανία είχε άλλες σκέψεις όμως για το θέμα. Μετά την παρουσίαση της πρότασης στη συνάντηση, τον Δεκέμβριο του 1946 στη Νέα Υόρκη, ο υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Μπερνς έγραψε σε τηλεγράφημα ότι η πρότασή του «φαινόταν να προκαλεί σοκ» στον Δανό υπουργό Εξωτερικών Γκούσταβ Ράσμουσεν.

Η προσφορά που απορρίφθηκε έγινε γνωστή στο κοινό μόλις το 1991, όταν μια εφημερίδα της Κοπεγχάγης βρήκε αποχαρακτηρισμένα έγγραφα στα Εθνικά Αρχεία. Αλλά οι φήμες ότι οι ΗΠΑ μπορεί να προσαρτήσουν τη Γροιλανδία εμφανίστηκαν περιστασιακά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940, με τους αρθρογράφους των εφημερίδων να συζητούν εάν θα ήταν μια έξυπνη στρατηγική κίνηση ή ένας σπάταλος τρόπος να προστεθεί στο εθνικό χρέος.

Οι ιστορικοί δεν έχουν τεκμηριώσει τι σκέφτονταν οι αυτόχθονες πληθυσμοί της Γροιλανδίας για την πρόταση, ή αν ζητήθηκε καν η γνώμη τους. Τα αποχαρακτηρισμένα υπομνήματα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν κάνουν καμία αναφορά στην ύπαρξή τους, σημειώνοντας μόνο ότι περίπου 600 Δανοί ζούσαν στο νησί.

Σήμερα, κατοικούν περίπου 60.000, η πλειονότητα των οποίων είναι Ινουίτ. Ένα άρθρο του περιοδικού Time από το 1947 συνόψιζε τις επικρατούσες στάσεις όταν αναφερόταν στη Γροιλανδία ως «το μεγαλύτερο νησί και σταθερό αεροπλανοφόρο στον κόσμο».

Τελικά, η άρνηση της Δανίας να πουλήσει τη Γροιλανδία στις ΗΠΑ δεν ήταν σημαντικό εμπόδιο. Το 1951, οι δύο χώρες συνήψαν αμυντική συνθήκη που επέτρεψε στο Πεντάγωνο να κατασκευάσει την αεροπορική βάση Thule, τη βορειότερη στρατιωτική του εγκατάσταση και μια από τις μεγαλύτερες που κατασκευάστηκαν ποτέ, σε αυτό που κάποτε ήταν ένα από τα πιο απομακρυσμένα φυλάκια στον πλανήτη.

Για να κάνει χώρο μάλιστα, η κυβέρνηση της Δανίας εκτόπισε την ιθαγενή κοινότητα Inughuit της Thule, περίπου 100 χλμ βορειότερα, έγραψε ο ιστορικός Daniel Immerwhar. Παρόλο που η κυβέρνηση της Δανίας δεν έχει πει ότι θα ενδιαφερόταν να διαθέσει τη Γροιλανδία προς πώληση, η ιδέα της εξαγοράς από τις ΗΠΑ έχει ακουστεί περιστασιακά αρκετές φορές έκτοτε.

Στη δεκαετία του 1970, ο αντιπρόεδρος Νέλσον Ροκφέλερ φέρεται να πρότεινε την αγορά της Γροιλανδίας για τους ορυκτούς της πόρους και το 2001, ένα άρθρο στο συντηρητικό National Review πρότεινε, κάπως χαριτολογώντας, ότι η αγορά της Γροιλανδίας θα εξαλείψει την ανάγκη διαπραγμάτευσης με τη Δανία για τα συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας

«Και αν όλο αυτό το φαινόμενο της υπερθέρμανσης του πλανήτη αποδειχθεί χειρότερο από το αναμενόμενο, τουλάχιστον θα έχουμε όλοι ένα μέρος να ζήσουμε», κατέληξε ο δημοσιογράφος Τζον Τζ.Μίλερ.

Με πληροφορίες του Forbes, Washington Post

#ΓΡΟΙΛΑΝΔΙΑ #ΗΠΑ #ΔΑΝΙΑ #ΑΓΟΡΑ