Η γεωπολιτική χτυπάει στο ρυθμό του TikTok

08:16 18/1/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

«Φαίνεται ότι στις ΗΠΑ και την Κίνα κυβερνήσεις και πλατφόρμες αναπτύσσουν στενές και αμοιβαία επωφελείς σχέσεις, διαμορφώνοντας ένα νέο κρατικο-πληροφοριακό σύμπλεγμα που αναδύεται ως ένας νέος πυλώνας με όλο και πιο καθοριστικό ρόλο στη χάραξη και την εφαρμογή πολιτικών αλλά και στην πολιτική διακυβέρνηση.»

Αν δεν ήταν η συμφωνία για την εκεχειρία στη Γάζα, θα έλεγε κανείς ότι Ντόναλντ Τραμπ, ενόψει της επερχόμενης ορκωμοσίας του στις 20 Ιανουαρίου, ασχολήθηκε στα σοβαρά και σε βάθος μόνο με δύο θέματα: την κατάργηση του ελέγχου

περιεχομένου του Facebook και την τύχη του TikTok. Αυτή και μόνη η διαπίστωση είναι αρκετή για να γίνει ξεκάθαρο σε όλους πόσο ψηλά στην ατζέντα της νέας κυβέρνησης του Τραμπ είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ο έλεγχος τους, αλλά και πόσο μεγάλο ρόλο έχουν πλέον οι μεγάλες πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη διακυβέρνηση ακόμα και των ΗΠΑ.

Ο Τραμπ, αφού πανηγύρισε την κάθε άλλο παρά αυθόρμητη κωλοτούμπα του Ζάκενμπεργκ, τώρα θέλει να σώσει και το TikTok από την επερχόμενη παύση λειτουργίας του στις ΗΠΑ. Με βάση σχετική απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, προβλέπεται ότι η δημοφιλής (πλην όμως κινέζικης ιδιοκτησίας) πλατφόρμα είτε θα πουληθεί σε αμερικάνικες επιχειρήσεις, ως τις 19/1/2025, είτε θα πάψει να λειτουργεί στη χώρα. Και αυτό γιατί το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έκρινε ότι το TikTok λειτουργεί ως όχημα για την κινεζική κατασκοπεία και επιρροή στη χώρα, βασισμένο σε μαρτυρίες και καταθέσεις Αμερικάνων αξιωματούχων, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ κατά τη διάρκεια της προηγούμενης θητείας του.

Ο Ντόναλντ Τραμπ εξετάζει σοβαρά την πιθανότητα να εκδώσει ειδική εκτελεστική διαταγή, την πρώτη ημέρα της νέας προεδρίας, με την οποία θα δίνει παράταση 60-90 ημερών στην καταληκτική ημερομηνία εξεύρεσης λύσης. Το TikTok αναμένεται σύντομα να φτάσει τους 2 δις χρήστες σε όλο τον κόσμο, ενώ έχει ήδη πάνω από 140 εκατομμύρια χρήστες στις ΗΠΑ. Ο ίδιος ο Τραμπ έχει σχεδόν 14 εκατομμύρια ακόλουθους στην πλατφόρμα, ενώ τα προεκλογικά του βίντεο του έχουν φτάσει σχεδόν στις 4 δισεκατομμύρια θεάσεις! Με τέτοια επιρροή, είναι απόλυτα φυσιολογικό για τον εκλεγμένο πρόεδρο των ΗΠΑ να επιδιώκει μια συμφωνία για την τύχη του TikTok υπό την αιγίδα του, με απώτερο σκοπό φυσικά να μπορέσει να ελέγξει και αυτή την πλατφόρμα. Στο βαθμό που το πετύχει, όπως φαίνεται αρκετά πιθανό, η κυριαρχία του Τραμπ και της ομάδας του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα είναι σαρωτική. Θα προσπαθήσει να «ελέγξει» (βάλτε όσα εισαγωγικά θέλετε, το ρήμα όμως δεν θα αλλάξει) ταυτόχρονα το Χ (πρώην Twitter) του συνεταίρου και κολλητού του Ίλον Μασκ, το Facebook που του πρόσφερε ο Ζακένμπεργκ και το TikTok που έχει τεράστια επίδραση κυρίως στη νεολαία και τους εφήβους.

Η άλλη όψη του νομίσματος βέβαια εξίσου τρομακτική. Σε μια περίοδο που αρχίζει και αμφισβητείται ο ρόλος και οι κοινωνικές επιπτώσεις αυτών των πλατφορμών ιδιαίτερα στους εφήβους σε πολλές χώρες, οι πλατφόρμες θα αφεθούν ανεξέλεγκτες να λεηλατούν κάθε στοιχείο, κάθε ψηφιακό ίχνος, κάθε σταγόνα διαδικτυακής ζωής των χρηστών που θα τους επιτρέψει καλύτερη εμπορευματοποίηση των δεδομένων, των προθέσεων και ίσως και των συναισθημάτων δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Ποιοτικά και ποσοτικά, ο ρόλος τους θα αποκτήσει ακόμα μεγαλύτερο βάρος σε θέματα διακυβέρνησης και πολιτικής επιρροής, τόσο στις ΗΠΑ όσο και παγκόσμια. Και κανείς δεν ξέρει πως ακριβώς θα χρησιμοποιήσουν αυτή τους την επιρροή στην επόμενη στροφή. Έχω γράψει επανειλημμένα ότι οι μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες, και ειδικά αυτές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, βρίσκονται σε πόλεμο με τα εθνικά κράτη, έναν πόλεμο με αντικείμενο την εδαφική κυριαρχία, κυριολεκτικά, μιας και οι πλατφόρμες διεκδικούν να επιβάλλουν τους δικούς τους παγκόσμιους νόμους, ανεξάρτητα από το τοπικό δίκαιο. Πρόκειται για αμιγώς πολιτικές – κυριαρχικές οντότητες, με δικούς τους νόμους για το τι δημοσιεύεται και τι όχι, με δικές τους μεθοδολογίες ως προς τι προωθείται από τους αλγόριθμους και τι αποκρύπτεται, με δικές τους αξιολογικές κρίσεις και μονομερείς αποφάσεις που υπαγορεύονται από τα κάθε άλλο παρά ανιδιοτελή συμφέροντα των μετόχων τους και τις εταιρικές στρατηγικές τους.

Ο Τραμπ στην υπόθεση του TikTok συμπεριφέρεται σα να έχει να κάνει με μια άλλη χώρα δισεκατομμυρίων ψηφιακών κατοίκων που θέλει να ελέγξει, όπως π.χ. με τον Παναμά και τη διώρυγα του. Επιδιώκει τον έλεγχο και την πλήρη ευθυγράμμιση της χώρας και για να το πετύχει θα χρησιμοποιήσει κάθε δυνατό τρόπο και μέσο. Και όπως στον Παναμά θέλει να αλλάξει χέρια η διώρυγα και να περιορίσει δραστικά την κινέζικη επιρροή, έτσι και στο TikTok θέλει να κρατήσει τα δεδομένα των χρηστών και το περιεχόμενο υπό αμερικάνικη ιδιοκτησία, έλεγχο, και εποπτεία. Πρόκειται για ένα ακόμη επεισόδιο στη γεωπολιτική σύγκρουση ΗΠΑ και Κίνας για την κυριαρχία στο χώρο του παγκοσμίου διαδικτύου, των πλατφορμών και μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τελικά στην εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης που βασίζεται στη συστηματική, καθολική και διαρκή υφαρπαγή δεδομένων από τους δισεκατομμύρια χρήστες. Έχουν προηγηθεί κινήσεις όπως η απαγόρευση λειτουργίας στην Κίνα των Google, Facebook, Instagram και YouTube, λόγω της μη συμμόρφωσης τους με τους κανόνες της κινέζικης κυβέρνησης που επέβαλλε αυστηρό έλεγχο και μπλοκάρισμα κάθε ανεπιθύμητου περιεχομένου. Αντίστοιχα, οι ΗΠΑ απαγόρευσαν την πώληση και την εισαγωγή νέου εξοπλισμού επικοινωνιών από πέντε μεγάλες κινεζικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Huawei και ZTE, με αιτιολογία ανησυχίες για την εθνική τους ασφάλεια.

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές (βράδυ 16/01/2025) δεν έχει ακόμα ξεκαθαρίσει τι ακριβώς θα γίνει στις 19/01/2025. Το ενδεχόμενο πώλησης του TikTok είναι μάλλον απίθανο. Μια συντηρητική αποτίμηση της αξίας του είναι της τάξης των 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ωστόσο η ιδιοκτήτρια ByteDance δηλώνει ότι δεν πουλάει. Ενδιαφέρον έχει εκδηλώσει μια ομάδα Αμερικάνων επιχειρηματιών οι οποίοι διατίθενται να δώσουν μέχρι και 20 δις δολάρια για να πάρουν την πλατφόρμα. Μια λεπτομέρεια με ιδιαίτερη σημασία είναι ότι οι επιχειρηματίες αυτοί αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο να αγοράσουν το TikTok ακόμα και χωρίς τον ιδιαίτερα πετυχημένο αλγόριθμο του (του οποίου η πώληση απαγορεύεται από την κινέζικη κυβέρνηση). Ίσως βέβαια αποδειχθεί προφητικό το πρόσφατο δημοσίευμα του Bloomberg που αναφέρει ότι ένα πιθανό σενάριο, που εξετάζεται θετικά και από την κινέζικη κυβέρνηση. είναι να αγοραστεί το TikTok από τον Ίλον Μάσκ, άμεσα ή έμμεσα. Το εν λόγω δημοσίευμα διαψεύστηκε από την ByteDance.

Ξέρουμε όμως ότι ο επικεφαλής του TikTok, ο οποίος ζει στη Σιγκαπούρη, θα παρευρεθεί στην ορκωμοσία του Τραμπ ως καλεσμένος του νέου προέδρου, ενώ το Δεκέμβριο επισκέφθηκε τον Τραμπ στο Mar-a-Lago Club του Παλμ Μπιτς. Και προφανώς δεν ήταν τυχαίο ότι μερικές ώρες αργότερα ο Τραμπ ανάρτησε στη δική του πλατφόρμα Truth Social μια σειρά δεδομένων που δείχνουν πόσο δημοφιλής είναι στο TikTok και σχολίασε «γιατί να θέλω να απαλλαγώ από το TikTok ;». Μια πιθανή λύση που αρχίζει και συζητιέται είναι η αναβίωση του Project Texas, ενός πακέτου εταιρικής μεταρρύθμισης 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων που το TikTok πρόσφερε ανεπιτυχώς στην κυβέρνηση Μπάιντεν με αντάλλαγμα να συνεχίσει τη λειτουργία του στις ΗΠΑ. Με την πρόταση αυτή, η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα έχει άμεση εποπτεία και έλεγχο σε θέματα περιεχομένου, δικαίωμα βέτο στις προσλήψεις και τις αποφάσεις προγραμματισμού της TikTok, καθώς και έναν διακόπτη παύσης λειτουργίας της εφαρμογής σε περίπτωση που ομοσπονδιακοί αξιωματούχοι έκριναν ότι η εφαρμογή είχε ξεπεράσει τα όρια.

Αντί επιλόγου, να επισημάνουμε ότι το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έκρινε ότι το TikTok χρησιμοποιεί τον αλγόριθμο του για να κατασκοπεύει και να προωθεί κινέζικα συμφέροντα και παραπληροφόρηση, καθώς και να μπορεί να παρεμβαίνει στην πολιτική σκηνή των ΗΠΑ. Το TikTok κατηγορείται δηλαδή για ότι μπορούν και κάνουν όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ανεξαρτήτως ιδιοκτησίας: έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν τι περιεχόμενο θα προβάλλουν και σε ποιους, λογοκρίνουν (φανερά ή σκιωδώς), μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κατασκοπεύουν, έχουν τη δυνατότητα κρυφά η φανερά να λογοκρίνουν, έχουν τη δυνατότητα να παραπληροφορούν, και φυσικά συλλέγουν ασταμάτητα πάσης φύσεως δεδομένα από τους χρήστες τους.

Αυτό που ενδιαφέρει τις ΗΠΑ και την Κίνα, όπως αποδεικνύεται, δεν είναι να προστατεύσουν τους πολίτες τους, αλλά να κρατήσουν το κρατικό μονοπώλιο στη διαχείριση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που δραστηριοποιούνται στις σφαίρες επιρροής τους. ΗΠΑ και Κίνα (και όχι μόνο) διεκδικούν το αποκλειστικό τους δικαίωμα να μπορούν να παρεμβαίνουν κατά βούληση και να καθορίζουν, σε συνεργασία με τις όποιες πλατφόρμες, το περιεχόμενο, τη λογοκρισία, την παραπληροφόρηση αλλά και την κατασκοπεία πολιτών και ομάδων μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Φαίνεται ότι στις ΗΠΑ και την Κίνα κυβερνήσεις και πλατφόρμες αναπτύσσουν στενές και αμοιβαία επωφελείς σχέσεις, διαμορφώνοντας ένα νέο κρατικο-πληροφοριακό σύμπλεγμα που (μαζί με το στρατιωτικό-βιομηχανικό και το χρηματο-οικονομικό σύμπλεγμα) αναδύεται ως ένας νέος πυλώνας με όλο και πιο καθοριστικό ρόλο στη χάραξη και την εφαρμογή πολιτικών αλλά και στην πολιτική διακυβέρνηση. Τα επόμενα χρόνια θα δείξουν αν αυτός ο πυλώνας θα κυριαρχήσει, ανατρέποντας ισορροπίες δεκαετιών, η αν θα απορροφηθεί, με τον ένα ή άλλο τρόπο, από το στρατιωτικό-βιομηχανικό και το χρηματο-οικονομικό σύμπλεγμα.

*Ο Αντώνης Μαυρόπουλος είναι σύμβουλος κυκλικής οικονομίας και συγγραφέας του βιβλίου «Τεχνητή Νοημοσύνη – Άνθρωπος, Φύση, Μηχανές» (εκδόσεις Τόπος).

#TIKTOK #ΗΠΑ #ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ #ΝΤΟΝΑΛΝΤ_ΤΡΑΜΠ