Κοινωνική Αστυνόμευση, ένας προβληματικός όρος

06:38 20/3/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Δεδομένου ότι ο όρος «κοινωνική αστυνόμευση» δεν βασίζεται σε κανένα ευρωπαϊκό ή αγγλοσαξωνικό δημοκρατικό παράδειγμα αστυνομικής λειτουργίας και στόχευσης, αναρωτόμαστε αν τελικά αυτός αποτελεί μια ιδεολογικά συνειδητή κυβερνητική επιλογή για να σηματοδοτηθεί πολιτικά η παράδοση της κοινωνίας σε μια βαθιά αστυνομική επιτήρηση.

Με το άρθρο 25 του νομοσχεδίου του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη για την αναδιοργάνωση της Ελληνικής Αστυνομίας δημιουργείται για πρώτη φορά η Διεύθυνση Κοινωνικής Αστυνόμευσης.

Εκ των αρμοδιοτήτων της, η ονοματοθεσία της δείχνει μάλλον ακίνδυνη. Σε αυτήν

εντάσσονται τα τμήματα Προστασίας Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και Ευάλωτων Ομάδων, Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, Προστασίας Ανηλικότητας, Αντιμετώπισης Ρατσιστικής Βίας, Αντιμετώπισης Έμφυλης Βίας και Προστασίας Ζώων. Προφανώς για τα εγκλήματα αυτά χρειάζεται σχεδιασμός και υλοποίηση αποτελεσματικών αστυνομικών δράσεων.

Η ίδια όμως η επιλογή του όρου «κοινωνική αστυνόμευση» είναι πολιτικά επικίνδυνη, επιστημονικά αβάσιμη και οπωσδήποτε ατυχής και αυτό γιατί :

Πρώτον, το ιστορικό-πολιτικό βάρος της έννοιας της «κοινωνικής αστυνόμευσης», παραπέμπει σε εποχές που η χώρα μας έχει αφήσει πίσω της, δηλαδή, τότε που ο χωροφύλακας καθόριζε την ανεκτή για το κράτος κοινωνική συμπεριφορά. Αλλά και διεθνώς, η έννοια της κοινωνικής αστυνόμευσης παραπέμπει σε ευθεία σύνδεση με αυταρχικά ή ολοκληρωτικά καθεστώτα.

Δεύτερον, η έννοια της κοινωνικής αστυνόμευσης είναι πολιτικά αποσυνάγωγη από το δημοκρατικό πλαίσιο της λειτουργίας της Αστυνομίας, όπως κατ’ εξοχήν καθορίστηκε από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ. Εξάλλου η ίδια η μετονομασία του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης σε Προστασίας του Πολίτη νοηματοδότησε και ολοκλήρωσε το μεταπολιτευτικό ζητούμενο, που ήθελε τον Αστυνόμο δίπλα στον πολίτη και όχι ως φόβητρό του.

Τρίτον, οι όροι που χρησιμοποιούνται στον πολιτικό και νομικό λόγο εκπαιδεύουν τους πολίτες. Για παράδειγμα, η έννοια της ενδοοικογενειακής βίας έχει πια αποκρυσταλλωθεί στη σκέψη του μέσου πολίτη ως αποτρόπαια. Μέσα όμως από την διάδοση του όρου ομπρέλα «κοινωνική αστυνόμευση» είναι ορατός ο κίνδυνος να εξοικειωθούν οι πολίτες με το ότι η αστυνόμευση συνολικά της κοινωνίας είναι δήθεν «αγαθό» και «δικαίωμα» που πρέπει να τύχει προστασίας έναντι κάθε συμπεριφοράς, που οποιαδήποτε κυβέρνηση θα βάπτιζε -με δικά της κριτήρια- ως άξια κοινωνικής αστυνόμευσης.

Τέταρτον, στην διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία της σύγχρονης αντεγκληματικής πολιτικής δεν υφίσταται ο όρος «κοινωνική αστυνόμευση». Υπάρχει βεβαίως ο όρος «κοινοτική αστυνόμευση» (community policing), που όμως παραπέμπει στο αγγλοσαξωνικό μοντέλο της «ήπιας αστυνόμευσης» (soft policing), που εστιάζει στην πρόληψη της αντικοινωνικής συμπεριφοράς και της μικρομεσαίας παραβατικότητας. Αυτό γίνεται ιδίως με την δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης της αστυνομίας με το κοινό, την ενεργοποίηση κοινωνικών δικτύων και δημοτικών αρχών και την οργανωτική αποκέντρωση.

Κατά συνέπεια, δεδομένου ότι ο όρος «κοινωνική αστυνόμευση» δεν βασίζεται σε κανένα ευρωπαϊκό ή αγγλοσαξωνικό δημοκρατικό παράδειγμα αστυνομικής λειτουργίας και στόχευσης, αναρωτόμαστε αν τελικά αυτός αποτελεί μια ιδεολογικά συνειδητή κυβερνητική επιλογή για να σηματοδοτηθεί πολιτικά η παράδοση της κοινωνίας σε μια βαθιά αστυνομική επιτήρηση.

Αν βέβαια τίποτε από αυτά δεν ισχύει, η κυβέρνηση μπορεί απλά να αποσύρει τον όρο, μετονομάζοντας την σχετική αστυνομική διεύθυνση σε κάτι σαφώς πιο συναφές με τις αρμοδιότητές της, όπως π.χ. «Διεύθυνση πρόληψης και αντιμετώπισης σύγχρονων μορφών βίας».

(Ο Μαρίνος Σκανδάμης είναι Διδάκτωρ Νομικής, Τομεάρχης Προστασίας του Πολίτη στο ΠΑΣΟΚ - Κίνημα Αλλαγής)