Κριστόφ Αγκιτόν στο Dnews: Ο Τραμπ σηματοδοτεί τη μετάβαση σε ένα νέο παγκόσμιο σύστημα

06:25 22/1/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Η εποχή Τραμπ για την παγκοσμιοποίηση, την ειρήνη και τη δημοκρατία. Όσα αναφέρει ο Κριστόφ Αγκιτόν.

Ο Κριστόφ Αγκιτόν αποτέλεσε μια από τις πιο γνωστές φιγούρες της γαλλικής οργάνωσης ATTAC και του διεθνούς αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος κατά τη δεκαετία του 2000. Έχει πλούσιο θεωρητικό έργο για τα κοινωνικά κινήματα και τη σχέση πληροφορικής και κοινωνίας. Συζητήσαμε μαζί του για το τι σηματοδοτεί η εποχή Τραμπ για την παγκοσμιοποίηση, την ειρήνη και τη δημοκρατία.

Ακολουθεί η συνέντευξη του Κριστόφ Αγκιτόν

στο Dnews:

-Ο Μπράνκο Μιλάνοβιτς έγραψε ότι η ανάληψη της διακυβέρνησης από τον Τραμπ σφραγίζει το τέλος της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Συμμερίζεστε αυτήν την ανάλυση;

-«Συμμερίζομαι εν μέρει αυτήν την ανάλυση. Παρατηρούμε παντού την άνοδο της Άκρας Δεξιάς. Δεν θα τη χαρακτήριζα φασιστική γιατί ο φασισμός του Μεσοπολέμου είχε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.

Επρόκειτο για μαζικά ρεύματα που στρέφονταν εναντίον του εργατικού κινήματος και των κομμουνιστών. Με το που έπαιρναν την εξουσία, καταργούσαν τον κοινοβουλευτισμό και επέβαλαν δικτατορίες. Το σημερινό φαινόμενο είναι διαφορετικό. Για τη σημερινή Άκρα Δεξιά (γιατί για Ακροδεξιά πρόκειται) προτιμώ τους όρους «νέος αυταρχισμός», ή «αντιφιλελεύθερη, λαϊκιστική Ακροδεξιά» γιατί τους θεωρώ πιο ακριβείς.

Να δούμε λοιπόν τα χαρακτηριστικά αυτής της Ακροδεξιάς που σημειώνει εκλογικές επιτυχίες παντού στον κόσμο, από τις ΗΠΑ έως την ΕΕ και από την Αργεντινή έως τη Νότια Κορέα.

Το βασικό κοινό στοιχείο των ακροδεξιών όλου του κόσμου είναι η απόρριψη της μετανάστευσης. Είναι η απόρριψη του μετανάστη, του «Άλλου», κατ ‘αναλογία με τον αντισημιτισμό του Μεσοπολέμου.

Εθνικισμός

Το δεύτερο κοινό χαρακτηριστικό τους που σηματοδοτεί έως ένα βαθμό το τέλος της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης έτσι όπως την έχουμε γνωρίσει, συμπυκνώνεται στο σύνθημα του Τραμπ «Πρώτα η Αμερική» (America first). Πρόκειται για ένα είδος εθνικισμού που δίνει την απόλυτη προτεραιότητα στην υπεράσπιση της χώρας του κόντρα σε όλες τις υπόλοιπες. Πέρα από τις ΗΠΑ, το ίδιο βλέπουμε στην Αργεντινή και την Ινδία. Αυτός ο εθνικισμός σηματοδοτεί κατά κάποιο τρόπο το τέλος της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Η ιδέα του «America first» ή του «India first» έρχεται σε σύγκρουση με όλους τους διεθνείς οργανισμούς που αποτέλεσαν τους πυλώνες της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, δηλαδή τον ΟΗΕ, τους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς αλλά και τους οργανισμούς που σχετίζονται με το κλίμα και το περιβάλλον. Είναι ενδεικτικό ότι με την ορκωμοσία του ο Τραμ ανακοίνωσε ότι οι ΗΠΑ αποχωρούν εκ νέου από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα.

Οι διαφορές

Από εκεί και πέρα είναι μεγάλες οι διαφορές των ακροδεξιών από χώρα σε χώρα. Στις ευρωπαϊκές χώρες η εκλογική βάση της Ακροδεξιάς είναι η εργατική τάξη και τα μεσαία στρώματα, ενώ στην Ινδία είναι η ανώτερη μεσαία τάξη που στρέφεται εναντίον των Νταλίτ (είναι οι «Ανέγγιχτοι» στο σύστημα των καστών) και των μουσουλμάνων. Έχουμε επίσης διαφορετικές προσεγγίσεις σε ό,τι αφορά τη θρησκεία, την άμβλωση, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ. Στις ΗΠΑ ο Τραμπ στηρίζεται από τη συντηρητική θρησκευτική Δεξιά που αντιμάχεται τις αμβλώσεις. Αλλά αυτό δεν ισχύει στη Γαλλία ή την Ολλανδία, όπου η Ακροδεξιά υπερασπίζεται τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ και των γυναικών κόντρα στους μουσουλμάνους. Οι διαφορές μεταξύ των ακροδεξιών αναδεικνύονται και από το γεγονός ότι στο Ευρωκοινοβούλιο έχουμε τρεις ακροδεξιές πολιτικές ομάδες».

Εθνικός νεοφιλελευθερισμός

-Αλλά πώς εξηγείτε αυτήν την τάση προς τον οικονομικό εθνικισμό; Στο μυαλό μου έρχεται η ανάλυση του Μπουχάριν για το πώς η διεθνοποίηση του κεφαλαίου καταλήγει στην εθνική αναδίπλωση.

-Ναι ισχύει αυτό, αλλά νομίζω ότι ο βασικός λόγος είναι η μη εκπλήρωση της βασικής υπόσχεσης της νεοφιλελεύθερης παγγκοσμιοποίησης περί γενικευμένης ευημερίας. Οι μόνοι που πλούτισαν ακόμα περισσότερο από την παγκοσμιοποίηση ήταν οι ήδη πάμπλουτοι που είδαν τα κέρδη τους να εκτοξεύονται. Αντίθετα, η εργατική τάξη και τα μεσαία στρώματα δεν επωφελήθηκαν καθόλου, ιδιαίτερα στις βιομηχανικές χώρες του Βορά. Γι’ αυτό βλέπουμε ότι σημαντικά τμήματα της βιομηχανικής εργατικής τάξης και των κατώτερων στρωμάτων στις βιομηχανικές χώρες να ψηφίζουν δυστυχώς την Ακροδεξιά. Είναι οι χαμένοι της παγκοσμιοποίησης.

-Από την άλλη, ενώ μιλάμε για το τέλος της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, παρατηρούμε ότι παραμένει σε απόλυτη ισχύ το νεοφιλελεύθερο θεσμικό πλαίσιο της απίσχνασης της κοινωνικής προστασίας και της απορρύθμισης της εργασίας, Μπορούμε να κάνουμε λόγο για έναν νεοφιλελευθερισμό χωρίς την παγκοσμιοποίηση;

-Είναι ένας εθνικός νεοφιλελευθερισμός. Το τυπικό παράδειγμα είναι ο Μιλέι στη Αργεντινή ο οποίος θέτει υπό αμφισβήτηση όλες τις κοινωνικές κατακτήσεις που χρονολογούνται ακόμα και από την εποχή του Περόν τη δεκαετία του ’50. Πρέπει όμως να επισημάνουμε τη διαφορά του Τραμπ με τον Μασκ. Ο Μασκ θέλει να τελειώσει οτιδήποτε σχετίζεται με το κράτος πρόνοιας, ενώ ο Τραμπ επειδή στηρίζεται στην ψήφο των βιομηχανικών εργατών, θέλει προστατευτικά μέτρα για τη βιομηχανία εις βάρος του περιβάλλοντος. Στη Γαλλία πάλι, η Λεπέν αντιτάχθηκε στη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος που έθιγε τα δικαιώματα των εργαζομένων. Υπάρχουν λοιπόν διαφορές μεταξύ των ακροδεξιών στην οικονομική πολιτική. Στο πολιτικό λόγο τους τουλάχιστον, γιατί στην πράξη όταν παίρνουν την εξουσία εξυπηρετούν τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων.

Η αμφισβήτηση της αμερικανικής ηγεμονίας

-Ποια θα είναι η μορφή του νέου κόσμου που οικοδομεί ο Τραμπ; Να περιμένουμε έναν εμπορικό πόλεμο με την Κίνα;

-Υπάρχει ένα πράγμα που είναι σίγουρο και δύο που είναι αβέβαια. Το σίγουρο είναι ότι ζούμε μια φάση μετάβασης ανάμεσα σε δύο «κοσμοσυστήματα», όπως θα έλεγε ο Ιμμανουέλ Βαλερστάιν. Ακολουθώντας τη θεωρία του Βαλερστάιν, πρέπει να πούμε ότι στα «κοσμοσυστήματα» υπάρχει μια μεγάλη παγκόσμια δύναμη που τα εγγυάται. Τον 19ο αιώνα αυτή η δύναμη ήταν η Μεγάλη Βρετανία, μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου ήταν οι ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ ήταν η δύναμη που στήριξε τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Σήμερα παρατηρούμε τη σχετική αποδυνάμωση των ΗΠΑ και με την άνοδο της Κίνας που αποτελεί τον κύριο ανταγωνιστή τους, αλλά και άλλων και άλλων χωρών όπως η Ινδία και η Βραζιλία. Έχουμε περάσει στη φάση της αμφισβήτησης της κυρίαρχης δύναμης του «κοσμοσυστήματος», δηλαδή των ΗΠΑ, από ανερχόμενες δυνάμεις όπως η Κίνα και η Ρωσία, αλλά και άλλες που το κάνουν με πιο ήπιο τρόπο, όπως η Ινδία ή η Βραζιλία. Αντιστοίχως, τον 19ο αιώνα η Γερμανία αμφισβητούσε την ηγεμονία της Μεγάλης Βρετανίας. Η περίοδος της μετάβασης είναι πάντα εξαιρετικά βίαιη και το βλέπουμε και σήμερα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, την τραγωδία του παλαιστινιακού λαού αλλά και τις αυξανόμενες εντάσεις στη θάλασσα της Νότια Κίνας -η Ταϊβάν μπορεί να γίνει ένα πολύ σημαντικό σημείο σύγκρουσης.

Ο Τραμπ λόγω του δόγματος «America first» δεν θέλει αμερικανικά στρατεύματα έξω από τις ΗΠΑ. Στο σημείο αυτό διαφέρει από την βίαιη επιβολή της «δημοκρατίας» όπως συνέβη στο Ιράκ, την οποία υποστήριζαν οι νεοσυντηρητικοί του Τζοτζ Μπους του νεότερου τη δεκαετία του 2000. Αυτή η ιδέα της επικέντρωσης στην Αμερική συνοδεύεται από την άνοδο των εντάσεων με την Κίνα και την απελευθέρωση δυνάμεων όπως ο Πούτιν, που προσπαθούν να κερδίσουν όσα πιο πολλά μπορούν. Κάτι ανάλογο μπορεί να δούμε με την Ινδία απέναντι στο Πακιστάν. Ο κόσμος γίνεται πιο αβέβαιος με περισσότερες στρατιωτικές συγκρούσεις.

Αυτό που δεν είναι σίγουρο είναι μέχρι που θα φτάσει ο Τραμπ σε ό,τι αφορά τις συμφωνίες του ελεύθερου εμπορίου. Πρόκειται για περίπλοκο ζήτημα. Απέναντι στην Κίνα είναι βέβαιο ότι θα ακολουθήσει μια πολιτική κλεισίματος. Για την Κίνα είναι εμφανής η συνέχεια της πολιτικής Ομπάμα, Μπάιντεν και Τραμπ. Αντιθέτως, δεν είναι σίγουρο αν θα μπει σε διαδικασία σύγκρουσης με την ΕΕ, τον Καναδά και το Μεξικό. Πολλοί πιστεύουν ότι η οξεία ρητορεία του αποσκοπεί στο να κερδίσει το πλεονέκτημα στις διαπραγματεύσεις με αυτές τις χώρες.

Η αποδυνάμωση των κρατών από το διαδίκτυο

-Κλείνοντας, θα ήθελα το σχόλιο σας για τη σημασία των social media και των μεγάλων εταιριών τεχνολογίας (Big Tech) στην εποχή Τραμπ.

-Αρχικά οι άνθρωποι του Big Tech υποστήριζαν αρχικά το Δημοκρατικό Κόμμα ενώ αρκετοί από αυτούς σχετίζονταν με την αμερικανική αντικουλτούρα και το «στυλ ζωής της Καλιφόρνια». Ο Στιβ Τζομπς αποτελούσε χαρακτηριστική περίπτωση. Σήμερα δεν ισχύει αυτό. Ο Μασκ είναι ένας «ελευθεριακός» της Δεξιάς και ο Ζούκερμπεργκ ένας οπορτουνιστής. Σημειώθηκε λοιπόν μια δεξιά στροφή στα αφεντικά του Big Tech.

Από τη σκοπιά τώρα της παγκόσμιας γεωπολιτικής, εκτός από την αποδυνάμωση των ΗΠΑ που παράγει εντάσεις, παρατηρούμε το τέλος της «βεστφαλιανής τάξης, δηλαδή η ιδέα ότι μόνο τα κράτη έχουν βαρύτητα στην παγκόσμια τάξη. (ΣτΣ Με τη Συνθήκη της Βεστφαλίας το 1648 έληξε ο Τριακονταετής Πόλεμος. Η Συνθήκη συνάφθηκε μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και όχι των βασιλιάδων τους.). Πάνω στη ιδέα ότι μόνο τα κράτη αποτελούν τα συστατικά στοιχεία της παγκόσμιας τάξης, οικοδομήθηκαν όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, από τον ΟΗΕ μέχρι το ΔΝΤ. Τα κράτη αποτέλεσαν την πηγή και το διακύβευμα της διεθνούς νομιμότητας. Όπως επισημαίνει ο Γάλλος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Bertrand Badie, από τη δεκαετία του ’60 και μετά η άνοδος των μεγάλων πολυεθνικών και των ΜΚΟ αποδυνάμωσε τα κράτη. Στη συνέχεια, με το διαδίκτυο δημιουργήθηκε ένα είδος παγκόσμιας ψευτοδημοκρατίας η οποία έδωσε τη δυνατότητα για τη συγκρότηση διεθνών συλλογικοτήτων αλλά παράλληλα αποτέλεσε όχημα των fake news και της ακροδεξιάς προπαγάνδας. Παρακάμπτοντας τα κράτη, τα διαδικτυακά εργαλεία αποδυνάμωσαν περαιτέρω την κρατική κυριαρχία. Αυτή η αποδυνάμωση των κρατών λόγω της ανόδου των διαδικτυακών εργαλείων, αποτελεί χαρακτηριστικό της εποχής μας.

#ΝΤΟΝΑΛΝΤ_ΤΡΑΜΠ #ΚΡΙΣΤΟΦ_ΑΓΚΙΤΟΝ #ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ