Ο πρωτοπόρος της Πληροφορικής Τζέφρι Ούλμαν αποκλειστικά στο Dnews: « Θα επιζήσουμε, είμαστε ανθεκτικό είδος»

10:50 26/9/2022 - Πηγή: Dikaiologitika

Ο βραβευμένος με βραβείο Turing αμερικανός επιστήμονας προβλέπει την επόμενη “επανάσταση” στο πεδίο της Πληροφορικής και απαντάει στο αν η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί σοβαρή υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα.

Το ραντεβού μας ήταν για την Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου το πρωί στις 10:45 ώρα Γερμανίας. Ο καθηγητής Τζέφρι Ούλμαν, ακριβής στην ώρα του, με περίμενε στο φουαγιέ του “hot spot of science” της Χαϊδελβέργης, δηλαδή του κτιρίου στο ιστορικό κέντρο της πόλης όπου κάθε χρόνο λαμβάνει χώρα το Heidelberg Laureate Forum (HLF). Πρόκειται

για την “πνευματική ανταλλαγή” μεταξύ διαφορετικών γενεών επιστημόνων από όλο τον κόσμο, από τον χώρο των Μαθηματικών και της Πληροφορικής και συγκεκριμένα, για τη συνάντηση νέων επιστημόνων με λαμπρούς μαθηματικούς και επιστήμονες υπολογιστών, αποδέκτες των “Abel Prize”, “Fields Medal”, “Nevanlinna Prize”, “ACM Prize in computing” και ACM A.M.Turing Award”, βραβείων αντίστοιχων του Νόμπελ Μαθηματικών και Πληροφορικής.

Φέτος ήταν η δεύτερη φορά που ο πρωτοπόρος στην επιστήμη των υπολογιστών Τζέφρι Ούλμαν, βρέθηκε στη Χαϊδελβέργη. Άλλωστε έχουν περάσει μόνο δυο χρόνια από τότε που με τον Alfred Aho μοιράστηκαν το ACM A.M. Turing Award (2020), ως οι δημιουργοί δομικών στοιχείων προγραμματισμού υπολογιστών. Το βραβείο που απονέμεται από την Association of Computer Machinery αναγνωρίζει “μείζονες συνεισφορές διαρκούς σημασίας στους υπολογιστές”. Οι δυο επιστήμονες ανέπτυξαν πολλές από τις θεμελιώδεις έννοιες που χρησιμοποιούν σήμερα οι ερευνητές όταν κατασκευάζουν νέα λογισμικά και αυτή η προσφορά τους αναγνωρίστηκε.

Για την ακρίβεια ο καθηγητής συνέβαλε στο να τελειοποιηθεί ένα από τα βασικά στοιχεία της σύγχρονης πληροφορικής, ο «μεταγλωττιστής», δηλαδή η τεχνολογία λογισμικού που ενσωματώνει προγράμματα γραμμένα από ανθρώπους και τα «μεταφράζει» σε κώδικα που μπορούν να κατανοήσουν οι υπολογιστές. Ωστόσο ο ίδιος εξεπλάγη για το βραβείο: «Πάντα η αυτοεκτίμηση μου ήταν στο «καλός» και όχι στο «άριστος». Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί μου το έδωσαν», σχολιάζει με χιούμορ συνεχίζοντας: «είχα μια ελάχιστη συνεισφορά στο πεδίο του προγραμματισμού και των αλγορίθμων. Δημιούργησα κάτι που οδήγησε σε ένα εργαλείο, το οποίο βοήθησε πολλούς να γράψουν software».

Ανοίγοντας δρόμο…

Ο ίδιος μου διηγείται πως όταν συναντήθηκε με τον Alfred Aho το 1963 περιμένοντας στην ουρά την πρώτη μέρα του μεταπτυχιακού τους στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, η επιστήμη των υπολογιστών ήταν ακόμα ένας παράξενος νέος κόσμος. «Η χρήση υπολογιστή απαιτούσε ένα σύνολο εξειδικευμένων δεξιοτήτων που προορίζονταν μόνο για εκπαιδευμένους μηχανικούς και μαθηματικούς. Σήμερα, σχεδόν όλοι μας μπορούμε να χρησιμοποιούμε έναν υπολογιστή και να τον προγραμματίζουμε να εκτελεί νέες εργασίες», λέει ο αμερικανός καθηγητής.

Ο καθηγητής Τζέφρι Ούλμαν με την απεσταλμένη του Dnews στη Χαϊδελβέργη Βασιλική Μιχοπούλου

Τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, οι επιστήμονες υπολογιστών, συμπεριλαμβανομένου του καθηγητή Ούλμαν έχουν δημιουργήσει όλο και πιο εύχρηστες γλώσσες προγραμματισμού, διευκολύνοντας τη δημιουργία λογισμικού για επιτραπέζιους ή φορητούς υπολογιστές, smartphones, αυτοκίνητα, ακόμη και υπερυπολογιστές. Χωρίς τη δουλειά των επιστημόνων δεν θα μπορούσαμε να κατεβάσουμε ούτε μια εφαρμογή στα κινητά μας. Ο Δρ. Ullman, που τώρα είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, συνέβαλε επίσης καθοριστικά στην ανάπτυξη των γλωσσών και των εννοιών που οδηγούν τις βάσεις δεδομένων του λογισμικού για την αποθήκευση και την ανάκτηση πληροφοριών που είναι απαραίτητες για τα πάντα, από τη μηχανή αναζήτησης Google έως τις εφαρμογές που χρησιμοποιούν οι υπάλληλοι γραφείου.

Ο καθηγητής έγραψε επίσης πολλά εμβληματικά εγχειρίδια, όπως το κλασσικό πια «Ο Σχεδιασμός και η Ανάλυση των Υπολογιστικών Αλγορίθμων» (1974), και από το 1979 δίδαξε γενιές και γενιές φοιτητών, αφήνοντας τα «δακτυλικά του αποτυπώματα» σε όλο το πεδίο της Πληροφορικής, για τη μελλοντική εξέλιξη του οποίου είναι πολύ αισιόδοξος: «Η φαντασία των ερευνητών δεν είναι γραμμένη στα βιβλία. Την επόμενη “επανάσταση” στο πεδίο θα τη φέρουν 20αρηδες και 30αρηδες. Για αυτό πάντα λέω ότι οι υπολογιστές είναι ένα παιχνίδι για νέους. Η εμπειρία είναι σχεδόν επιβλαβής στην Επιστήμη των Υπολογιστών!». Σύμφωνα με τον ίδιο, υπάρχουν τόσοι πολλοί αλγόριθμοι και τόσα πολλά data στα χέρια των ερευνητών που μπορούν να δημιουργήσουν εξαιρετικά πράγματα. «Νομίζω ότι αυτό που συμβαίνει είναι ότι προχωράμε σε όλο και περισσότερους τομείς εφαρμογής. Οι εφαρμογές των υπολογιστών στην κοινωνία και τα κοινωνικά προβλήματα πραγματικά μόλις ξεκίνησαν. Είμαι σίγουρος πως θα δούμε σημαντικά πράγματα στο μέλλον που θα μας εκπλήξουν! Ωστόσο, δεν μπορείς να προβλέψεις τίποτα στην επιστήμη».

Οι ιδέες που καλλιεργήθηκαν από τον Δρ. Άχο και τον Δρ. Ούλμαν αγγίζουν και τους υπολογιστές του μέλλοντος. Για παράδειγμα, μπορεί οι κβαντικοί υπολογιστές να βασίζονται σε ένα εντελώς διαφορετικό είδος φυσικής συμπεριφοράς από τους παραδοσιακούς υπολογιστές, αλλά καθώς οι επιστήμονες δημιουργούν γλώσσες προγραμματισμού για αυτές τις μηχανές, εξακολουθούν να βασίζονται στη δουλειά των αποδεκτών του βραβείου Turing και να «οικοδομούν» πάνω στις ίδιες τεχνικές.

«Αν ήξερα ποια είναι η επόμενη “ επανάσταση” θα την έκανα!»

Στον καθηγητή Jeffrey Ullman δεν αρέσουν γενικά οι προβλέψεις για το μέλλον της Πληροφορικής. «Όταν μου κάνουν αυτή την ερώτηση πάντα μου έρχεται στο μυαλό μια συνάντηση κορυφαίων ερευνητών στις αρχές του 1992 στην Ουάσιγκτον με τίτλο: “The information super highway”, όπου συνολικά 300 περίπου συνομιλητές από τον ακαδημαϊκό χώρο και από τον χώρο των τηλεπικοινωνιών προσπαθούσαμε να σκιαγραφήσουμε το μέλλον της επικοινωνίας. Κανείς δεν μίλησε τότε για τον Παγκόσμιο Ιστό. Κανείς δεν είχε ακούσει τίποτα, παρότι η τεχνολογία του είχε ήδη δημιουργηθεί. Τι θέλω να πω με αυτό. Κανείς δεν μπορεί να πει ότι θα εφεύρω αυτό η το άλλο. Αν ήξερα ποια είναι η επόμενη “επανάσταση” θα την έκανα», τονίζει ο διαπρεπής επιστήμονας.

Πριν έρθει στο ραντεβού μας ο καθηγητής μου λέει πως παρακολούθησε, στο πλαίσιο του φόρουμ, μια συζήτηση για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ωστόσο, αυτό που δεν άκουσε να συζητείται στο πάνελ και που τον ανησυχεί είναι το πόσο βαθιά έχουν διεισδύσει οι υπολογιστές στη ζωή μας. «Ήρθε ένας νέος ερευνητής γύρω στα 25 να μου μιλήσει και πάνω στη συζήτηση μου είπε πως ο μικρότερος αδερφός του ξέρει πολλά περισσότερα για τους υπολογιστές από ό,τι εκείνος! Αυτό τρομάζει λίγο αν το σκεφτείς. Το κακό είναι πως τις περισσότερες φορές χάνουμε το μέτρο και υποδουλωνόμαστε στην τεχνολογία. Μας γίνεται απαραίτητη. Και εδώ θέλει προσοχή. Σίγουρα είναι εργαλείο δουλειάς, σίγουρα διευκολύνει τη ζωή μας. Το είδαμε εξάλλου και στην πανδημία. Σίγουρα μας λύνει προβλήματα. Αλλά μέχρι εκεί. Όχι εξαρτήσεις!», συμβουλεύει ο καθηγητής.

Στη συζήτηση μπαίνουν και κάποιες δημοσιεύσεις ερευνητών με πρόσφατη μια από επιστήμονες της Google και της Οξφόρδης που υποστηρίζουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να εξαφανίσει την ανθρωπότητα, ένα ζοφερό σενάριο που όλο και περισσότεροι ερευνητές αρχίζουν να προβλέπουν.

«Θεωρητικά αφού δεν υπάρχει “ταβάνι” στις δυνατότητες των υπολογιστών δυνητικά όλα μπορούν να συμβούν αν και δε νομίζω ότι το πεδίο εξελίσσεται με στόχο να βλάψει την ανθρωπότητα. Η τεχνολογία παράγει εργαλεία. Η χρήση αυτών των εργαλείων είναι άλλο ζήτημα. Φυσικά δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε κανέναν. Οι επιστήμονες που φτιάχνουν ένα πύραυλο, για παράδειγμα, δεν πιστεύω ότι θα τον ρίξουν ποτέ πάνω σε ένα σχολείο. Δεν μπορείς να πεις όμως το ίδιο και για τους πολιτικούς. Δυστυχώς, υπάρχουν και καλοί και κακοί σε αυτόν τον κόσμο. Καλοί και κακοί ηγέτες. Ωστόσο, δεν το βλέπω σαν ρεαλιστικό ρίσκο. Για μένα η πιο λογική και πιο ρεαλιστική ανησυχία είναι η ηθική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και κυρίως η χρήση της στη λήψη αποφάσεων», τοποθετείται ο διακεκριμένος επιστήμονας.

Τελικά θα επιζήσουμε…

Δυστυχώς ζούμε σε μια εποχή παγκόσμιας αναταραχής, με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την ενεργειακή κρίση από τη μια και με το διαχρονικό ζήτημα της κλιματικής κρίσης από την άλλη. Ζητάω από τον καθηγητή να κάνει τις εκτιμήσεις του αρχίζοντας από την ενεργειακή κρίση: «Από το 1973 είδαμε ότι το πετρέλαιο και γενικά κάθε ενεργειακή πηγή αποτελεί ένα ισχυρό όπλο. Έχοντας πετρέλαιο είσαι ισχυρός. Έπρεπε να το είχαμε σκεφτεί νωρίτερα και να το είχαμε προβλέψει. Είναι πολύ επικίνδυνο να αφήνεις μεγάλη δύναμη στα χέρια των λίγων. Πήραμε το μάθημά μας. Ευτυχώς με την τεχνολογία μπορούμε να φτιάξουμε πολλά, όπως να δεσμεύσουμε το διοξείδιο της ατμόσφαιρας ή να φτιάξουμε ηλιακά πάνελ. Θα τα καταφέρουμε ελπίζω»

Με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία και δεδομένου ότι η Επιστήμη ενώνει τους λαούς, ρωτάω επίσης, τον καθηγητή να μου σχολιάσει τις αποβολές Ρώσων φοιτητών από ευρωπαϊκά πανεπιστήμια σε χώρες όπως η Γαλλία, η Τσεχία, το Βέλγιο, με το ξέσπασμα του πολέμου, την ίδια ώρα που σχεδόν 7.000 Ρώσοι επιστήμονες, απηύθυναν ανοιχτή επιστολή στον Ρώσο πρόεδρο εκφράζοντας την έντονη αντίθεσή τους για τον πόλεμο. «Δεν συμφωνώ με τις αποβολές και δεν νομίζω ότι εκδιώχθηκαν Ρώσοι επιστήμονες από αμερικανικά πανεπιστήμια. Τουλάχιστον εγώ δεν γνωρίζω κάποιον. Οι επιστήμονες έχουν δικαίωμα να επιλέξουν με ποια πλευρά θα πάνε. Να τοποθετηθούν, όπως κάναμε εμείς εναντίον του Τράμπ. Εγώ θα έδινα αυτό το δικαίωμα σε κάποιον πριν τον διώξω. Τους καλωσορίζουμε όλους όταν είναι με το δίκαιο, όταν είναι στην ίδια πλευρά με μας. Δεν έχει σημασία που γεννήθηκες, αλλά το τι πιστεύεις!»

Ολοκληρώνοντας αυτή τη συζήτηση ο καθηγητής μού μιλάει για τα 3 παιδιά και 4 εγγόνια του και εγώ αναρωτιέμαι αν ανησυχεί για το μέλλον τους και για το μέλλον του πλανήτη φυσικά. «Περάσαμε τις πιο θερμές μέρες φέτος στην Καλιφόρνια με θερμοκρασία που έφτασε τους 48 βαθμούς. Αλλά και γενικότερα το κλίμα είναι απρόβλεπτο, πλημμύρες σε μερικές περιοχές της γης και ξηρασία σε άλλες. Πιστεύω όμως ότι θα καταφέρουμε να φρενάρουμε την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας. Προβλέπω ωστόσο, ότι θα μας απασχολήσουν ξανά επιδημίες και πανδημίες στο μέλλον. Θα επιζήσουμε όμως. Είμαστε ανθεκτικό είδος. Άλλωστε η ιστορία το έχει αποδείξει»

#ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ #ΤΖΕΦΡΙ_ΟΥΛΜΑΝ #ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ #ΤΕΧΝΗΤΗ_ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ #ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ_ΑΛΛΑΓΗ