Οι τρεις μεγάλες προκλήσεις της Ευρώπης το 2025

13:01 6/1/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Μέσα στο περιβάλλον γεωπολιτικής ρευστότητας, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνεχώς υποβαθμίζεται και τίθεται υπό αμφισβήτηση.

Συνιστά κοινή παραδοχή ότι το διεθνές σύστημα βρίσκεται σε μια μεταβατική φάση λόγω των νέων συσχετισμών ισχύος ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να αποτελούν την ηγέτιδα δύναμη του ελεύθερου κόσμου, αλλά με μειωμένες δυνατότητες παρέμβασης στη Μέση Ανατολή και την περιοχή του Ινδικού-Ειρηνικού. Η Κίνα συνεχίζει ακάθεκτη την πορεία της ως μια μεγάλη δύναμη που θέλει να διαμορφώνει ή συνδιαμορφώνει τις εξελίξεις στην ανατολική και

νοτιοανατολική Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Υποσαχάρια Αφρική. Η Ρωσία παραμένει μια αναθεωρητική δύναμη στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά ταυτόχρονα λειτουργεί και σαν χώρα-διαταράκτης (disruptor) στη Βόρεια Αφρική και τη ζώνη του Σαχέλ.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον γεωπολιτικής ρευστότητας, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνεχώς υποβαθμίζεται και τίθεται υπό αμφισβήτηση. Η Ενωμένη Ευρώπη έχει μπροστά τρεις μεγάλες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει με αποφασιστικότητα και σύνεση μέσα στο 2025.

Πρώτον, όλοι σχεδόν αντιλαμβάνονται ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν μπορεί να συνεχιστεί για πάντα. Μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, οι δύο εμπόλεμες πλευρές έχουν υιοθετήσει λιγότερο απόλυτες θέσεις όσον αφορά την προοπτική μιας εκεχειρίας. Η μεν Μόσχα έχει υποστεί τρομακτικές απώλειες χωρίς να μπορέσει να καθυποτάξει την Ουκρανία, το δε Κίεβο αδυνατεί να συνεχίσει τον πόλεμο χωρίς τη βοήθεια των ΗΠΑ. Πλέον η ΕΕ καλείται να πάρει δύσκολες αποφάσεις με μεγάλο οικονομικό ή διπλωματικό κόστος: Θα αναλάβει μόνη της το βάρος της στρατιωτικής στήριξης της Ουκρανίας ή θα συναινέσει στην αναγνώριση των τετελεσμένων της ρωσικής εισβολής; Σε κάθε περίπτωση, ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος δημιουργεί νέα δεδομένα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια που είναι αδύνατον να αγνοηθούν. Η Ευρώπη πρέπει να απεγκλωβιστεί από την ξεπερασμένη νοοτροπία των προηγούμενων δεκαετιών και να αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές της δαπάνες.

Δεύτερον, η κατάσταση στη Μέση Ανατολή δεν προβλέπεται να εξομαλυνθεί σύντομα. Η επίθεση της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ, την 7η Οκτωβρίου 2023, άνοιξε κυριολεκτικά τους ασκούς του Αιόλου. Το ερώτημα τώρα είναι τι θα πράξει η ισραηλινή ηγεσία σε σχέση με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν μετά την επικείμενη επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο: Θα εξαπολύσει μια μαζική επίθεση εναντίον της Τεχεράνης για να τελειώσει μια για πάντα με μια υπαρξιακή απειλή ή θα δείξει αυτοσυγκράτηση και θα δώσει χρόνο στη διπλωματία; Ανάλογα με τις εξελίξεις στο ζήτημα του Ιράν, η Ευρώπη θα πρέπει να τοποθετηθεί υπέρ ή εναντίον της Ιερουσαλήμ. Αυτό δεν θα είναι πολιτικά ανέξοδο και εύκολο, ειδικά σε μια χρονική συγκυρία που το Παλαιστινιακό Πρόβλημα διχάζει τις περισσότερες ευρωπαϊκές κοινωνίες. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να διατηρήσουν μια ισορροπημένη στάση με γνώμονα την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών στη Μέση Ανατολή, ασχέτως τι θα πράξει τελικά η διοίκηση Τραμπ και η κυβέρνηση Νετανιάχου.

Τρίτον, το μεταναστευτικό πρόβλημα συνεχίζει να ταλανίζει τις δυτικές κοινωνίες και να προκαλεί πολιτικούς σεισμούς. Οι συστημικές πολιτικές δυνάμεις στη Δυτική και Νότια Ευρώπη έχουν αγνοήσει επιδεικτικά τις ανησυχίες πολλών ψηφοφόρων για τις δημογραφικές αλλαγές που σημειώνονται σε τοπικό επίπεδο. Την ίδια ώρα, ξενοφοβικές δυνάμεις προσφέρουν απλοϊκές λύσεις που βρίσκουν ευήκοα ώτα. Βέβαια οι μεταναστευτικές ροές από την Αφρική και την Ασία δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμες για πρακτικούς λόγους. Το πρόβλημα είναι ότι η ΕΕ δεν έχει ακόμα μια συγκροτημένη πολιτική στο μεταναστευτικό με προαποφασισμένους στόχους. Εντούτοις, ο χρόνος από εδώ και πέρα θα είναι αμείλικτος. Κάθε τρομοκρατική ενέργεια που αποδίδεται σε δράστη ή δράστες μεταναστευτικής καταγωγής θα πυροδοτεί αντιδράσεις σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο.

Καταληκτικά, το νέο έτος δεν προβλέπεται εύκολο για την ΕΕ αναφορικά με προαναφερθείσες προκλήσεις. Για διάφορους λόγους, η Ευρώπη δεν έχει κατορθώσει να κάνει το μεγάλο βήμα της πολιτικής ενοποίησης. Συνεχίζει να λειτουργεί περισσότερο ως μια ενιαία αγορά, παρά σαν μια μεγάλη δύναμη με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Δεν διαθέτει μια κοινή εξωτερική πολιτική και στερείται σοβαρών στρατιωτικών δυνατοτήτων. Αδυνατεί να προστατεύσει τα σύνορα της και παραμένει εξαιρετικά ευάλωτη σε εξωγενείς κρίσεις. Ωστόσο, μόνο το όραμα της πραγματικά ενωμένης Ευρώπης μπορεί να δώσει ελπίδα και προοπτική στους ευρωπαϊκούς λαούς. Η κάθε χώρα μόνη της δεν μπορεί να κάνει πολλά.

(Ο Μάνος Καραγιάννης είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London- Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από το K-report)

#ΜΑΝΟΣ_ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ #ΕΥΡΩΠΗ #ΠΡΟΚΛΗΣΗ