Τι είναι το σύνδρομο Μινχάουζεν, οι υποθέσεις που συγκλόνισαν τον κόσμο

11:55 5/2/2022 - Πηγή: Dikaiologitika

Το σύνδρομο Μινχάουζεν εισήχθη, για πρώτη φορά, από τον δρ Ρίτσαρντ Άσερ το 1951 και πήρε το όνομα του από τον βαρόνο βαρόνο φον Μινχάουζεν, ο οποίος ήταν γνωστός για τις πλασματικές ιστορίες που έπλαθε για τον εαυτό του.

Το σύνδρομο Μινχάουζεν (Munchausen Syndrome) εισήχθη για πρώτη φορά σαν όρος από τον Άγγλο ψυχίατρο Richard Asher το 1951. Ονομάστηκε έτσι από ένα υπαρκτό πρόσωπο, τον Baron von Munchhausen, έναν Γερμανό ευγενή του 18ου αιώνα, ο οποίος υπηρέτησε στο Ρωσικό στρατό μέχρι το 1750. Με την επιστροφή του από το στρατό, έγινε

γνωστός για τις φανταστικές ιστορίες ταξιδιών και περιπετειών που διηγούταν.

Στη Διεθνή Στατιστική Ταξινόμηση Νόσων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας- Δέκατη Αναθεώρηση (ICD-10) το σύνδρομο Μινχάουζεν κατατάσσεται με τον κωδικό F68.1 και ορίζεται ως πλασματική διαταραχή με σκόπιμη παραγωγή ή υπόκριση συμπτωμάτων ή ανικανοτήτων, σωματικών ή ψυχικών. Ο ασθενής υποκρίνεται συμπτώματα επανειλημμένως και χωρίς προφανή λόγο, και μπορεί ακόμη και να προξενήσει βλάβη στον εαυτό του με στόχο την πρόκληση συμπτωμάτων ή σημείων, υπογραμμίζει η δικηγόρος Μαρία Ανδριανάκη με άρθρο της στο crimetimes.

Οι πρώτες καταγεγραμμένες περιπτώσεις

Η έμμεση μορφή του ανωτέρω συνδρόμου, ήτοι το σύνδρομο Μινχάουζεν δια πληρεξουσίου ή δια αντιπροσώπου (Munchausen Syndrome by Proxy), επινοήθηκε από τον παιδίατρο καθηγητή Roy Meadow το 1977 ως μορφή παιδικής κακοποίησης, όταν περιέγραψε δύο περιπτώσεις στις οποίες εμφανή συμπτώματα του συνδρόμου προβλήθηκαν σε εξαρτημένα παιδιά από τις μητέρες τους.

Στην πρώτη περίπτωση, μια μητέρα μετέφερε δικό της αίμα στο δείγμα ούρων του παιδιού της, το οποίο σε ηλικία 6 ετών είχε ήδη υποβληθεί σε μακρά σειρά εξετάσεων και λήψη φαρμάκων. Τελικά, ανακαλύφθηκε ότι τα μη φυσιολογικά δείγματα ήταν αυτά τα οποία σε κάποια στιγμή της διαδικασίας είχαν αφεθεί χωρίς επιτήρηση, παρουσία της μητέρας. Εκείνη αρνήθηκε κάθε ανάμειξή της και υποχρεώθηκε να δει ψυχίατρο.

Στη δεύτερη περίπτωση, ένα μωρό υπέφερε από επαναλαμβανόμενες κρίσεις υπερνατριαιμίας από την ηλικία των έξι εβδομάδων και τα αποτελέσματα των εξετάσεων έδειχναν υψηλές τιμές συγκέντρωσης νατρίου. Κατόπιν, πολλαπλών εισαγωγών σε νοσοκομεία, διαπιστώθηκε ότι οι εξετάσεις του ήταν φυσιολογικές, ενώ οι κρίσεις συνέβαιναν μόνο στο σπίτι. Έρευνες απέδειξαν ότι η μητέρα ανάγκαζε το έμβρυο να καταπιεί μεγάλες ποσότητες αλατιού, καθώς υπήρξε η ίδια νοσοκόμα και ήταν εξοικειωμένη με τη χρήση σωλήνων τροφοδοσίας. Τελικά, το έμβρυο κατέληξε και η μητέρα αυτοκτόνησε.

Διαγνωστικά κριτήρια

Το σύνδρομο αυτό, το οποίο στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών- Πέμπτη Αναθεώρηση (DSM-V) περιγράφεται ως «πλασματική διαταραχή επιβαλλόμενη σε άλλον», αναφέρεται στην κατάσταση εκείνη στην οποία το παιδί είναι υποκείμενο της πρόκλησης ή επινόησης νόσου από τον γονέα.

Ειδικότερα, ο θύτης, ο οποίος είναι συνήθως ο κύριος φροντιστής, επινοεί ιατρικό ιστορικό ή σημάδια ή ακόμα και προξενεί ασθένεια σ’ ένα πρόσωπο το οποίο βρίσκεται υπό την φροντίδα του, και στη συνέχεια αναζητεί βοήθεια από τις μονάδες υγείας. Οι πάροχοι υγείας μπορεί έτσι να διαιωνίσουν ακούσια την εκμετάλλευση που υφίσταται το θύμα προβαίνοντας σε άσκοπες εξετάσεις και θεραπείες οι οποίες δύνανται να είναι επιβλαβείς.

Tα διαγνωστικά κριτήρια όπως αναφέρονται στο DSM είναι α) εσκεμμένη πρόκληση ή υπόκριση σωματικών ή ψυχολογικών σημείων ή συμπτωμάτων σε άλλο άτομο το οποίο βρίσκεται υπό την φροντίδα του δράστη, β) το κίνητρο για τη συμπεριφορά του δράστη είναι να υιοθετήσει τον ρόλο του αρρώστου δια αντιπροσώπου, γ) απουσία εξωτερικών κινήτρων για τη συμπεριφορά (όπως οικονομικό κέρδος) και δ) η συμπεριφορά δεν δικαιολογείται από καμία άλλη ψυχική διαταραχή.

Κίνητρα

Αξιοσημείωτο είναι ότι το βασικό κίνητρο στο σύνδρομο αυτό, σε αντίθεση με τις διαταραχές προσποίησης στις οποίες το κίνητρο είναι οικονομικό ή υλικό, είναι η συμπάθεια και η θετική προσοχή που εισπράττει ο δράστης από το υγειονομικό προσωπικό και το προσωπικό κοινωνικής φροντίδας ή από άλλες οικογένειες, εμφανιζόμενος σαν αφοσιωμένος φροντιστής. Οι δράστες έχουν συχνά την αδήριτη ανάγκη να παρουσιάζονται στο ρόλο του «αγγέλου του ελέους».

Άλλα κίνητρα μπορεί να είναι η επίδειξη των ιατρικών τους γνώσεων και η χειραγώγηση «σημαντικών» ανθρώπων, η αποφυγή άλλων ευθυνών στη ζωή καθώς κανείς δεν προσδοκά πολλά από μια αφοσιωμένη σε ένα άρρωστο παιδί μητέρα, ο σκοπός να κάνουν κάτι καλό και σημαντικό, η επιστροφή ενός αδιάφορου συζύγου και η κοινωνική ζωή που αναπτύσσουν όντας μέλη της «οικογένειας» του νοσοκομείου.

Προφίλ δραστών και θυμάτων

Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο δράστης είναι η μητέρα (94%-99%), η οποία συχνά διαθέτει εκπαίδευση ή ενδιαφέρον για τον ιατρικό κλάδο. Οι περισσότερες έχουν βιώσει οι ίδιες ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, διαταραχές προσωπικότητας ή έχουν προηγούμενο προσωπικό ιστορικό σωματοποιημένων ή πλασματικών διαταραχών. Οι πατεράδες συνήθως δεν είναι αναμεμειγμένοι αλλά εμφανίζονται ως απόμακροι, συναισθηματικά ψυχροί και ανίσχυροι. Παίζουν παθητικό ρόλο στο σύνδρομο όντας συχνά απόντες από το σπίτι και σπάνια επισκεπτόμενοι το παιδί που νοσηλεύεται.

Ωστόσο, καταγεγραμμένοι δράστες είναι και πατεράδες (σε περίπου 7% των περιπτώσεων), θετοί γονείς, ανάδοχοι γονείς αλλά και έτεροι συγγενείς ή φροντιστές, συμπεριλαμβανομένων νοσοκόμων ή νταντάδων. Θύματα είναι συνήθως παιδιά προσχολικής ηλικίας, ήτοι κάτω των 5 ετών, και των δύο φύλων. Παρόλα αυτά, η θυματοποίηση μπορεί να συνεχιστεί και στην εφηβεία και τα ίδια τα θύματα δύνανται να συνεχίσουν το μοτίβο της κακοποίησης και στα δικά τους παιδιά.

Μέθοδοι πρόκλησης νόσου και κλιμάκωση συμπτωμάτων

Τέσσερις είναι οι κατηγορίες των μεθόδων που χρησιμοποιούνται: δηλητηρίαση, αιμορραγία, μολύνσεις και τραύματα. Η δηλητηρίαση γίνεται με ουσίες όπως ιπεκακουάνα, αλάτι, ινσουλίνη, καθαρτικά, οξειδωτικά, διφαινυδραμίνη, αμιτριπτυλίνη, λαμοτριγίνη και κλονιδίνη. Η αιματουρία και η γαστρεντερική αιμορραγία προκαλείται με την ανάμειξη του αίματος του δράστη με το δείγμα του παιδιού ή με θετική πρόκληση αιμορραγίας.

Οι μολύνσεις συμπεριλαμβάνουν εναπόθεση κοπράνων στις πληγές, τρίψιμο των ορθοπεδικών πίρων με βρωμιά ή κόκκους καφέ, έκχυση ούρων στο παιδί και εισαγωγή περιττωμάτων σε ενδοφλέβιους καθετήρες. Τέλος, τα τραύματα είναι συνήθως πιο διακριτικά από αυτά που προκαλούνται στις τυπικές περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης και μπορεί να είναι ασφυξία, ξένα σώματα, οστεομυελίτιδα, πληγές και κατάγματα που δεν επουλώνονται ή επαναλαμβανόμενη επιπεφυκίτιδα.

Παράλληλα, η ηπιότερη μορφή του συνδρόμου συνίσταται στην απλή επινόηση συμπτωμάτων όπως η άπνοια και η αταξία. Εάν αυτό δεν προκαλέσει αρκετά το ενδιαφέρον του ιατρικού προσωπικού, η παρέμβαση κλιμακώνεται με ανάμειξη των εργαστηριακών δειγμάτων ή με πλαστογράφηση του φακέλου του ασθενούς. Στις σοβαρότερες μορφές δύναται να προκληθεί πραγματική ασθένεια ή τραύμα συμπεριλαμβανομένων διάρροιας, κρίσεων και σηψαιμίας.

Πώς γίνεται η διάγνωση

Το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου αποτελεί μία σοβαρή μορφή παιδικής κακοποίησης με υψηλά ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας. Η πρόγνωση είναι εξαιρετικά δυσχερής εάν το παιδί είναι στο σπίτι. Η συνολική θνησιμότητα είναι δύσκολο να υπολογιστεί αλλά σύμφωνα με έρευνες κυμαίνεται μεταξύ 6% και 10%, ενώ όταν υπάρχει δηλητηρίαση ή ασφυξία δύναται να αγγίξει και το 33%.

Σύμφωνα με τον Meadow, παράγοντες κινδύνου συνιστούν η ηλικία (κάτω των 5 ετών), περιστατικά ασφυξίας ή μέθης και η ύπαρξη όμοιων συμπτωμάτων ή θανάτου σε αδέρφια. Συγκεκριμένα, η ύπαρξη περισσοτέρου του ενός θανάτου σε μία οικογένεια πρέπει να αποτελεί «κόκκινη σημαία». Η ακόλουθη φράση είναι γνωστή σαν τον νόμο του Meadow «Ένας ξαφνικός βρεφικός θάνατος είναι τραγωδία, δύο είναι ύποπτοι και τρεις είναι φόνος, εκτός αν αποδειχθεί διαφορετικά».

O Meadow τη δεκαετία του 1990 κλήθηκε πολλές φορές σαν μάρτυρας σε δίκες παιδικής κακοποίησης και η επιστημονική του γνώμη οδήγησε πολλές μητέρες να καταδικαστούν για ανθρωποκτονία. Σε άλλες περιπτώσεις, τα παιδιά απομακρύνθηκαν από τους γονείς τους. Ωστόσο, η «αυθεντία» του Meadow έχει αμφισβητηθεί πολλάκις και έχει κατηγορηθεί για «σοβαρή αντιεπαγγελματική συμπεριφορά». Τελικά, το δικαστήριο που εξέτασε την έφεσή του έκρινε ότι οι μαρτυρίες του πρέπει να ελέγχονται εξονυχιστικά και να επιδέχονται κριτική αλλά οι πράξεις του δεν ισοδυναμούν με «σοβαρή αντιεπαγγελματική συμπεριφορά» .

Υπόθεση Beverly Allitt

Η Beverley Allitt είναι συνώνυμη με τον «Άγγελο του Θανάτου». Εργαζόταν στην κλινική του Lincolnshire της Αγγλίας, ως παιδιατρική νοσοκόμα, και κατηγορήθηκε για 4 ανθρωποκτονίες παιδιών, 3 απόπειρες ανθρωποκτονίας και 6 βαριές σωματικές βλάβες. Η μέθοδος που χρησιμοποιούσε ήταν ενέσεις με ινσουλίνη ή κάλιο.

Το 1992 η Beverley Allitt καταδικάστηκε σε 13 χρόνια ισόβια κάθειρξη. Η διάγνωση ότι πάσχει ότι από το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου έγινε μετά την καταδίκη της, όταν κλήθηκε ως μάρτυρας υπεράσπισης ο Meadow.

Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μεταφερθεί μετά από μία βδομάδα από τη φυλακή Holloway στο νοσοκομείο υψίστης ασφαλείας Rampton με βάση τον Νόμο Ψυχικής Υγείας 1983 (Mental Health Act 1983). Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί επικριτές που διατείνονται ότι το σύνδρομο αυτό δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν ψυχική διαταραχή υπό το πρίσμα του ανωτέρω νόμου αλλά θα πρέπει να θεωρείται ένας συνδυασμός συμπεριφορών και στάσεων που απορρέουν από μία προβληματική δομή προσωπικότητας.

Τελικά συμπεράσματα

Οι εργαζόμενοι στο χώρο της υγείας είναι νομικά και ηθικά υποχρεωμένοι να καταγγέλλουν κάθε υποψία κακοποίησης και να μη διαιωνίζουν την εκμετάλλευση που υφίσταται το θύμα με ατέρμονες εξετάσεις και επεμβάσεις.

Είναι γεγονός ότι ο φόβος του ιατρικού προσωπικού μη παραβλέψει κάποια πραγματική οργανική αιτία αποδίδοντάς την στο σύνδρομο αλλά και η δυσκολία συντονισμού των ενεργειών και εξετάσεων που έχουν λάβει χώρα σε διαφορετικά νοσοκομεία, είναι παράγοντες αποτρεπτικοί της έγκαιρης διάγνωσης.

Σε κάθε περίπτωση, όταν ένα παιδί εμφανίζει μια ασυνήθιστη νόσο και έχει αρνητική εξελικτική πορεία ή μη τυπική ανταπόκριση σε μια αναγνωρισμένη θεραπεία, θα πρέπει να εξετάζεται το ενδεχόμενο ύπαρξης του συνδρόμου.

Τέλος, ο δράστης θα πρέπει να έρχεται αντιμέτωπος με το πρόβλημα και να παρακολουθείται από ψυχίατρο. Η απομάκρυνση των παιδιών από τους γονείς θα πρέπει να ερευνάται προσεκτικά και να μη προκρίνεται ως λύση στις περιπτώσεις που ο πιθανός κίνδυνος που αντιμετωπίζει το παιδί δεν είναι δυσανάλογα μεγαλύτερος από τα μειονεκτήματα του αποχωρισμού από την οικογένεια.