Τι συμβαίνει με τον Παναμά και τη Διώρυγα

14:15 21/1/2025 - Πηγή: Dikaiologitika

Αλλη μια χώρα στη μέγγενη των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών

Ο Παναμάς, μια μικρή χώρα της Κεντρικής Αμερικής, με πληθυσμό γύρω στα 4,5 εκατομμύρια, βρίσκεται ξανά στο στόχαστρο και στη μέγγενη των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η χώρα αυτή το 1821 ανακήρυξε την ανεξαρτησία της από την Ισπανία και βρέθηκε στη σύνθεση της «Μεγάλης Κολομβίας», για να κηρύξει το 1903 την ανεξαρτησία της και από αυτήν, έχοντας την πολιτικο-στρατιωτική στήριξη των ΗΠΑ και της Γαλλίας.

Οι ΗΠΑ από το 1904 μέχρι το 1914, ξοδεύοντας 400 εκατομμύρια δολάρια και αξιοποιώντας 70.000 εργάτες, κατασκεύασαν τη Διώρυγα του Παναμά, σε εδάφη που νωρίτερα τα «παζάρευαν» με τις αρχές της Κολομβίας. Τη Διώρυγα είχαν ξεκινήσει να κατασκευάζουν οι Γάλλοι από το 1879 μέχρι το 1889, αλλά το έργο είχε μείνει ημιτελές.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, πάνω από 20 χιλιάδες εργάτες πέθαναν κατά τη διάνοιξη της Διώρυγας, τον έλεγχο της οποίας απέκτησαν οι ΗΠΑ.

Ο λαός του Παναμά με διαδηλώσεις και εξεγέρσεις στα 1927, 1947, 1959 και 1964 απαιτούσε να σταματήσει ο αμερικανικός έλεγχος της Διώρυγας και οι ΗΠΑ είχαν δεσμευτεί το 1977 ότι αυτό θα γίνει στα τέλη του 1989. Τελικά η παράδοση του ελέγχου της Διώρυγας από τις ΗΠΑ στον Παναμά έγινε στα τέλη του 1999.

Είναι μέχρι και σήμερα φανερή η στρατηγική σημασία της Διώρυγας του Παναμά, μέσω της οποίας διεξάγεται το θαλάσσιο εμπόριο μεταξύ Ατλαντικού και Ειρηνικού Ωκεανού.

Πρόκειται για μια τεχνητή πλωτή οδό που χρησιμοποιεί μια σειρά δεξαμενές για πάνω από 82 χιλιόμετρα, ενώνοντας τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό και εξοικονομώντας δεκάδες χιλιάδες ναυτικά μίλια πλεύσης για τα εμπορικά πλοία, πρόκειται δηλαδή για έργο πολύ μεγάλης σημασίας για το παγκόσμιο εμπόριο.1

Επιπλέον, είναι και καθοριστικής στρατιωτικής σημασίας για το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ, οι οποίες έχουν υπογράψει με τον Παναμά τη λεγόμενη «Μόνιμη Συνθήκη Ουδετερότητας», χωρίς χρόνο λήξης, που δίνει στις ΗΠΑ το δικαίωμα να προβαίνουν στις «απαιτούμενες ενέργειες» ώστε να διασφαλίζουν ότι η Διώρυγα παραμένει «ανοιχτή και ασφαλής». Μια συμφωνία δηλαδή που «στρώνει το χαλί» για τις μελλοντικές επεμβάσεις των ΗΠΑ στη Διώρυγα.

Ετσι, οι απειλές που εξαπέλυσε τις προηγούμενες μέρες ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντ. Τραμπ, για ενδεχόμενη νέα ιμπεριαλιστική επέμβαση στον Παναμά για τον έλεγχο της Διώρυγας, κάθε άλλο παρά πρωτοφανείς είναι.

Τον Δεκέμβρη του 1989 η κυβέρνηση των ΗΠΑ υπό τον Τζορτζ Μπους τον πρεσβύτερο προχώρησε σε ένοπλη επέμβαση στον Παναμά, για να συλλάβει τον ντε φάκτο δικτάτορα, στρατηγό Μανουέλ Νοριέγκα, και να εξασφαλίσει τα συμφέροντά της στη Διώρυγα. Ο ίδιος ο Νοριέγκα υπήρξε από το 1983 στενός σύμμαχος των ΗΠΑ και πρόσφερε πολύτιμες υπηρεσίες στην κυβέρνηση Ρέιγκαν στην προσπάθεια να ανατρέψει το τότε ένοπλο κίνημα των Σαντινίστας στη Νικαράγουα, ενισχύοντας τις δολοφονικές παραστρατιωτικές ομάδες των Κόντρας. Στην πορεία ωστόσο οι ΗΠΑ απέσυραν τη στήριξή τους στον Νοριέγκα, αθέτησαν προηγούμενη διμερή συμφωνία2 που προέβλεπε να παραδώσουν την τεχνική διοίκηση της Διώρυγας στην κυβέρνηση του Παναμά μέχρι τις 31 Δεκέμβρη 1989 και προχώρησαν στην επέμβαση για την ανατροπή του, αξιοποιώντας ως πρόσχημα κατηγορίες περί διακίνησης ναρκωτικών.

Σημείο καμπής των νεότερων εξελίξεων ήταν το 2017, όταν η κυβέρνηση του Παναμά διέρρηξε τις διπλωματικές της σχέσεις με την Ταϊβάν και αποκατέστησε τις διπλωματικές, οικονομικές και εμπορικές σχέσεις της με την καπιταλιστική Κίνα.

Εκτοτε η Κίνα έχει επεκτείνει σημαντικά τις επενδυτικές δραστηριότητές της στον Παναμά, που εκτιμάται ότι ανήλθαν σε 5 δισ. δολάρια μέχρι το 2023. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η Κίνα προσπαθεί να μετατρέψει τον Παναμά σε έναν σημαντικό κόμβο εμπορίου και logistics, με ευρύτερη επίδραση στην περιοχή της Λατινικής Αμερικής, αλλά και να ενισχύσει την επιρροή της στην ίδια τη Διώρυγα.

Πάνω από 40 κινεζικά μονοπώλια στους κλάδους των logistics, τραπεζών, τηλεπικοινωνιών, μεταφορών, κατασκευών κ.λπ. δρουν στον Παναμά, ιδιαίτερα στη Ζώνη Ελεύθερου Εμπορίου Colon (στην πλευρά του Ατλαντικού), που είναι η μεγαλύτερη στην αμερικανική ήπειρο και δεύτερη στον κόσμο σε όγκο και αξία εμπορευμάτων που διακινεί.

Αντίστοιχα, η γνωστή από την παρουσία της στην Ελλάδα κινεζική COSCO, ένας από τους μεγαλύτερους ναυτιλιακούς ομίλους παγκοσμίως, έχει επενδύσει σε λιμενικές εγκαταστάσεις και υποδομές γύρω από τη Διώρυγα.

Η μεγαλύτερη επένδυση στη χώρα αυτήν τη στιγμή, ύψους 2 δισ. δολαρίων, είναι η κατασκευή γέφυρας πάνω από τη Διώρυγα, από την κοινοπραξία που αποτελείται από την «China Communications Construction Company» και την «China Harbor Engineering Company», έργο που θα ολοκληρωθεί το 2028.

Ισως ακόμα σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι το κινεζικό μονοπώλιο «Hutchison Port Holdings»3διαχειρίζεται τα δύο λιμάνια στις εισόδους - εξόδους της Διώρυγας, το Cristobal στην πλευρά της Καραϊβικής και το Balboa στην πλευρά του Ειρηνικού, που αξιοποιούνται ως αιχμές των ΗΠΑ για να προβάλλουν ζητήματα ασφαλείας του Πολεμικού Ναυτικού τους.

Σφοδροί ανταγωνισμοί σε βάρος του λαού
Τη ραγδαία αυτή επέκταση των οικονομικών αλλά και πολιτικών - διπλωματικών σχέσεων του Παναμά με την Κίνα έχουν εξυπηρετήσει οι κυβερνήσεις και του δεξιού - εθνικιστικού κόμματος PP, που τις εγκαινίασε, και του σοσιαλδημοκρατικού PRD που ακολούθησε, και του σημερινού δεξιού - φιλελεύθερου RM.

Ο Πρόεδρος του Παναμά, Χοσέ Ραούλ Μολίνα, διέψευσε τις δηλώσεις του Τραμπ ότι η Διώρυγα φυλάσσεται από Κινέζους στρατιώτες και τόνισε σε υψηλούς τόνους ότι η κυριαρχία του Παναμά στη Διώρυγα είναι αδιαπραγμάτευτη.

Γεγονός ωστόσο παραμένει ότι αποτέλεσε στρατηγική επιλογή της αστικής τάξης, για την προώθηση της δικής της κερδοφορίας, η μετατροπή της χώρας σε κόμβο μεταφοράς εμπορευμάτων και logistics, που οδήγησε στον εναγκαλισμό με τα κινεζικά συμφέροντα, παρότι υπάρχουν τμήματα της αστικής τάξης που εναντιώνονται σε αυτήν την κατεύθυνση και προσανατολίζονται στις ΗΠΑ. Στοιχείο αυτής της διαπάλης ήταν η ακύρωση έργου κατασκευής μεγάλου τέρμιναλ (λιμανιού) για κοντέινερ από την κινεζική εταιρεία PCCP το 2022.

Αλλωστε οι ΗΠΑ παραμένουν ο μεγαλύτερος πελάτης της Διώρυγας (η Κίνα είναι ο 2ος), τα έσοδα της οποίας αντιστοιχούν στο 24% των κρατικών εσόδων (7,7% του ΑΕΠ).

Σε μια προσπάθεια μάλλον «ασκήσεων ισορροπίας», ο Πρόεδρος του Παναμά προέβη σε επιθετικές δηλώσεις ενάντια στον Ν. Μαδούρο με αφορμή την ορκωμοσία του τελευταίου στις 10 Γενάρη, δείχνοντας στοιχεία ευθυγράμμισης με την πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή.

Τίποτα από τα παραπάνω βέβαια δεν έχει να κάνει με τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, συνολικά του λαού του Παναμά, ο οποίος επιβιώνει μεταξύ ακραίας και σχετικής εξαθλίωσης, όπως και οι άλλοι λαοί της περιοχής.

Ο Παναμάς από το 2000, που ανέλαβε τη διαχείριση της Διώρυγας, έχει επταπλασιάσει (!) το ΑΕΠ του, από 12,3 δισ. δολάρια σε 83,3 δισ. το 2023, πετυχαίνοντας υψηλότατους ρυθμούς καπιταλιστικής ανάπτυξης. Πρόκειται δηλαδή για έναν «χορό» εκατοντάδων δισ., τα οποία καταλήγουν στις τσέπες της ντόπιας αστικής τάξης και των ξένων μονοπωλίων, που από κοινού εκμεταλλεύονται την εργατική τάξη, στην οποία - στην καλύτερη - πέφτουν ορισμένα ψίχουλα από το τεράστιο φαγοπότι.

Χαρακτηριστικά, το 2024 ο βασικός μηνιαίος μισθός των εργαζομένων ήταν 436 δολάρια, ενώ το βασικό κόστος διατροφής ανά νοικοκυριό (χωρίς κόστος στέγασης, Ενέργειας κ.ά.) ανέρχεται σε 334 δολάρια, την ώρα που η ακραία φτώχεια μαστίζει το 22% του πληθυσμού.

Ολόκληρη η περιοχή τραβιέται στη δίνη της ενδοϊμπεριαλιστικής διαπάλης
Οι εξελίξεις γύρω από τη Διώρυγα του Παναμά διαπλέκονται και με τις ευρύτερες περιφερειακές εξελίξεις.

Μέχρι να μπορέσει η Κίνα να βρει «πάτημα» στον Παναμά, προωθούσε το εναλλακτικό σχέδιο της κατασκευής αντίστοιχης Διώρυγας στη Νικαράγουα, σε συνεργασία με την κυβέρνηση Ορτέγκα, με την οποία διατηρεί διευρυμένες πολιτικές - οικονομικές σχέσεις.

Αυτό το σχέδιο, που προβλέπει την κατασκευή ενός τεράστιου έργου, έμεινε στα χαρτιά για χρόνια, όμως τώρα ανακινείται εκ νέου, στο φως των τελευταίων εξελίξεων, τουλάχιστον σε επίπεδο διακηρύξεων. Σε αυτό το πλαίσιο, η κυβέρνηση της Νικαράγουας προσπαθεί να αναβαθμίσει τον ρόλο της στην περιοχή, αναπτύσσοντας στρατηγικές σχέσεις με την Κίνα και τη Ρωσία, ενώ προβάλλει και το ενδεχόμενο εγκατάστασης στρατιωτικών τους βάσεων στο έδαφός της.

Το δεδομένο είναι ότι ο Παναμάς και ολόκληρη η περιοχή τραβιέται στη δίνη των σφοδρών ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και της αντιπαράθεσης ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Κίνα, για την πρωτοκαθεδρία στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Είναι εξελίξεις που μόνο νέα δεινά και κινδύνους προμηνύουν για τους λαούς.

Αποδεικνύεται για άλλη μια φορά ότι ο στόχος των αστικών τάξεων για μετατροπή της κάθε χώρας σε κόμβο μεταφοράς εμπορευμάτων, Ενέργειας κ.ο.κ. πάει χέρι χέρι με τα ιμπεριαλιστικά σχέδια, που στρέφονται ενάντια στους λαούς, και το συμπέρασμα αυτό αφορά και τη χώρα μας, με τις αντίστοιχες επιδιώξεις της αστικής τάξης και των κυβερνήσεων να έχει η Ελλάδα τέτοιο ρόλο στην ευρύτερη περιοχή.

Σε αυτές τις συνθήκες, η άνοδος της αυτοτελούς εργατικής - λαϊκής παρέμβασης, ο συντονισμός της πάλης των λαών μπορεί να αποκρούσει τα ιμπεριαλιστικά σχέδια, να αξιοποιήσει την όποια ρωγμή και αστάθεια στο σύστημα για να βάλει εμπόδια στην κυρίαρχη πολιτική των αστικών κυβερνήσεων, να αποσπάσει κατακτήσεις και να αλλάξει τον συσχετισμό δυνάμεων υπέρ των λαών, οδηγώντας μέχρι την ανατροπή του καπιταλισμού.

Παραπομπές:

1. Από τη Διώρυγα του Παναμά διέρχεται το 6% του παγκόσμιου εμπορίου και το 57% του εμπορίου μεταξύ των ΗΠΑ και συνολικά της Ασίας.

2. Συμφωνία Τζίμι Κάρτερ - Ομάρ Τορίχος, του 1977, για τη σταδιακή μετάβαση του επιχειρησιακού και οικονομικού ελέγχου της Διώρυγας.

3. Μέλος του ευρύτερου ομίλου μονοπωλίων «CK Hutchison Group», με παρουσία σε 50 χώρες, τα οποία ανήκουν στον Κινέζο Li Ka-shing, Νο 33 στη λίστα των πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο.

(Ο Άρης Ευαγγελίδης είναι μέλος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ του ΚΚΕ- Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Ριζοσπάστης" του Σαββατοκύριακου)

#ΠΑΝΑΜΑΣ #ΔΙΩΡΥΓΑ_ΣΟΥΕΖ