Το Κυπριακό μετά τη συνάντηση στη Νέα Υόρκη

09:28 18/10/2024 - Πηγή: Dikaiologitika

Για μεγάλη περίοδο (1974-2003) η αποτυχία χρεώνεται πρωτίστως στην αδιαλλαξία Τουρκίας/Τουρκοκυπρίων αλλά μετά το 2003 κυρίως σε λάθη της Λευκωσίας (και της Αθήνας).

Με συμφωνία για ορισμένα διαδικαστικά βήματα (συνέχιση επαφών σε πενταμερές επίπεδο κ.λπ.) χωρίς καμία πρόοδο επί της ουσίας πραγματοποιήθηκε η πολυαναμενόμενη τριμερής συνάντηση (δείπνο) στη Ν. Υόρκη μεταξύ του γ.γ. του ΟΗΕ Αντ. Γκουτέρες, του προέδρου της Κύπρου

Ν. Χριστοδουλίδη και του τουρκοκύπριου ηγέτη Ερσίν Τατάρ, για επανεκκίνηση της διαδικασίας επίλυσης του Κυπριακού (στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας - ΔΔΟ).

Οι προοπτικές λύσεις παραμένουν δυσοίωνες. Για 50 χρόνια το Κυπριακό παραμένει άλυτο. Οι επανειλημμένες προσπάθειες αποτυγχάνουν. Για μεγάλη περίοδο (1974-2003) η αποτυχία χρεώνεται πρωτίστως στην αδιαλλαξία Τουρκίας/Τουρκοκυπρίων αλλά μετά το 2003 κυρίως σε λάθη της Λευκωσίας (και της Αθήνας). Ας δούμε γιατί και τι μπορεί να γίνει απ’ εδώ και πέρα.

Πρώτον, στην Κύπρο απουσιάζει η κουλτούρα της ομοσπονδίας. Σύμφωνα με τον μέγιστο θεωρητικό του ομοσπονδιακού συστήματος Κ. Wheare η ομοσπονδία – που ως πολιτικό σύστημα λειτουργεί στη λογική «ενότητα στην ποικιλομορφία» (unity in diversity) – στηρίζεται σε δύο πυλώνες: (ί) την πολιτική (όχι αριθμητική) ισότητα των συνιστώντων μερών (κρατιδίων) ανεξάρτητα από το μέγεθός τους. Αυτό ισχύει και για την Ευρωπαϊκή Ενωση ως εκκολαπτόμενη ομοσπονδία. Η Συνθήκη προβλέπει ότι όλα τα κράτη-μέλη (Γερμανία, Κύπρος, λ.χ.) είναι ίσα συνταγματικά/θεσμικά, (ίί) στον διαμοιρασμό (sharing) πολιτικής εξουσίας, ευημερίας, οικονομικών αγαθών. Στην ομοσπονδία λειτουργεί ένα σύστημα (fiscal federalism) που μεταφέρει πόρους από τα οικονομικώς ισχυρότερα στα ασθενέστερα μέλη της ομοσπονδίας όπως συμβαίνει και στην ΕΕ. Η Γερμανία μεταφέρει πόρους στην Ελλάδα.

Το ίδιο συμβαίνει στις ΗΠΑ, Γερμανία, Καναδά που είναι επίσης ομοσπονδιακά συστήματα. Η λογική της ομοσπονδίας δεν συνάδει με επικράτηση ισχυρής εθνικιστικής αντίληψης σε κανένα από τα συνιστώντα μέρη. Εάν δεν υπάρχει ριζωμένη μια τέτοια κουλτούρα, τότε ο ρόλος της πολιτικής ηγεσίας/elites να καθοδηγήσουν το κοινωνικό σώμα στην αποδοχή της ομοσπονδίας γίνεται κρίσιμος. Αλλά στην Κύπρο ηγεσίες/πολιτικές elites λειτούργησαν ή λειτουργούν προς την αντίθετη κατεύθυνση (με λίγες εξαιρέσεις).

Δεύτερον, δεν αξιοποιήθηκε η συμμετοχή της Κύπρου στην ΕΕ ως καταλύτης για την επίλυση του Κυπριακού όπως ήταν η αρχική επιδίωξη. Ενώ το πρωτόκολλο 10 της Πράξης Προσχώρησης προέβλεπε «τη λήψη μέτρων για την προώθηση της ανάπτυξης των περιοχών που η Κυπριακή Δημοκρατία δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο» (Β. Κύπρος), η Λευκωσία ουσιαστικά εργαλειοποίησε τη συμμετοχή για «να στριμώξει» την Τουρκία (πάγωμα κεφαλαίων ένταξης, επιδίωξη κυρώσεων κ.ά.). Αντί να προωθήσει δηλαδή τον εξευρωπαϊσμό με την υλοποίηση κοινών ευρωπαϊκών projects στο νησί, επεδίωξε τον αποκλεισμό.

Τρίτον, η θεμελιακή δυσπιστία μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας (και Ελλάδας – Τουρκίας) που υπονόμευε την αποδοχή συγκεκριμένων ρυθμίσεων επίλυσης και
Τέταρτον, ο ισχυρός ρόλος της Ρωσίας (στην Κύπρο) που παρά τη ρητορική της ήταν σταθερά ενάντια στη λύση (και την υπονόμευσε).

Σήμερα βέβαια ο μεν ρόλος της Ρωσίας στην Κύπρο έχει μηδενισθεί (η Κύπρος συγκαταλέγεται στις μη φιλικές χώρες για το Κρεμλίνο), το δε χάσμα δυσπιστίας με την Τουρκία τείνει κάποιο κλείσιμο με την ελληνοτουρκική προσέγγιση. Αλλά στο μεταξύ η Τουρκία/ τουρκοκυπριακή πλευρά έχουν εγκαταλείψει τη λογική της ομοσπονδίας (ΔΔΟ) υπέρ της λύσης των δύο κρατών (de jure διχοτόμησης). Αυτό θα πρέπει αποφευχθεί. Θα είναι μείζων ήττα. Εάν η ΔΔΟ με πολιτική ισότητα δεν καταστεί τελικά εφικτή, η μόνη εναλλακτική μπορεί να είναι και πάλι η ομοσπονδία αλλά μια «μαστορεμένη» ομοσπονδία τύπου Ευρωπαϊκής Ενωσης «με διαρκώς στενότερη ένωση». Με δημιουργική μηχανική μπορεί το πρότυπο αυτό να αποτελέσει την εναλλακτική λύση. Χωρίς διχοτόμηση.

(Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ- Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Τα Νέα")

#ΚΥΠΡΙΑΚΟ #ΝΙΚΟΣ_ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ #ΕΡΣΙΝ_ΤΑΤΑΡ #ΑΝΤΟΝΙΟ_ΓΚΟΥΤΕΡΕΣ