Οι Αφροδίτες που κρύβονταν στο μετρό Θεσσαλονίκης

11:53 12/4/2019 - Πηγή: thestival.gr

Αφροδίτες - θέες του έρωτα και των υδάτων - Αφροδίτες αναδυόμενες, που στην τροχιά του χρόνου, των ιδεολογιών, της ιστορίας και των θρησκειών, εξαγνίστηκαν κι έγιναν πάναγνες και Παν-αγίες Αχειροποίητες, Αφροδίτες που αποκαλύφθηκαν στη διάρκεια των ανασκαφών για το Μετρό της Θεσσαλονίκης και συνεχίζουν να διανύουν την ..τροχιά τους ανα τους αιώνες, κοσμώντας τις διαδρομές και διδάσκοντας

Ιστορία στους πολίτες.

"Αφροδίτες στο Μετρό". Η ανακοίνωση με τον εμβληματικό τίτλο ήταν ίσως η εντυπωσιακότερη αλλά και η πλέον αντιπροσωπευτική της διημερίδας με θέμα "Αρχαιότητες σε τροχιά" που εξελίσσεται από χθες στο Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς στη Θεσσαλονίκη και αφορά στη σταθερή και αδιάλειπτη τροχιά 24 αιώνων ζωής τριών πόλεων (Αθηνών, Πειραιά και Θεσσαλονίκης) και της ιστορίας τους, όπως αυτή αναδεικνύεται απο τα ευρήματα που αποκαλύφθηκαν στη διάρκεια των πολυετών αρχαιολογικών εργασιών, με αφορμή μια ...άλλη τροχιά - αυτή των εργασιών για τη διάνοιξη τροχιών του Μετρό.

Οι "Αφροδίτες στο μετρό" - ανακοίνωση της αρχαιολόγου (πρώην διευθύντριας στο αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και νυν Γενικής Διευθύντριας Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς), Πολυξένης Βελένη συμπύκνωσαν ουσιαστικά την έννοια της αναγκαιότητας συνύπαρξης παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος (μορφοποιήθηκε με το σύνθημα "και αρχαία και μετρό" που αρθρώθηκε στη διάρκεια των πολυετών ανασκαφικών εργασιών στη Θεσσαλονίκη με αφορμή τη διάνοιξη του Μετρό) και έδωσαν οντότητα στο στόχο που "θέλει" την υλοποίηση του μεγάλου τεχνικού έργου να συνυπάρχει με την ιστορική και πολιτισμική αυτογνωσία της πόλης.

"Η ανάδειξη των αρχαιοτήτων βοηθά στον εκπολιτισμό της πόλης" έλεγε εξάλλου μεταξύ άλλων στο χαιρετισμό του στην έναρξη της διημερίδας ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, τον οποίο -και την ουσιαστική συμβολή του στη διατήρηση των αρχαιοτήτων του Μετρό- ευχαρίστησαν οι διοργανωτές.

«Κερδίσαμε το σύνθημα "Και αρχαία και μετρό" ασκώντας μια άλλη πολιτική» δήλωνε εξάλλου και ο προϊστάμενος του γραφείου του πρωθυπουργού στη Θεσσαλονίκη, Γιώργος Αγγελόπουλος, υπογραμμίζοντας πως "τα νέα στοιχεία που φέρνουν στο φως οι επιστήμονες προσθέτουν στον τρόπο που κατανοούμε την πόλη και την ιστορία της".

Αφροδίτες στον ...συρμό της Ιστορίας

«Από τα πιο εντυπωσιακά οικοδομικά κατάλοιπα ήταν το μνημειακών διαστάσεων κρηναίο οικοδόμημα, ένα μαρμαροεπενδυμένο πολυόροφο νυμφαίο, το πιο επιβλητικό και μεγάλο σε διαστάσεις στην καρδιά της αρχαίας πόλης. Νότια από το νυμφαίο, που είχε πρόσοψη στη βόρεια πλευρά του μαρμαρόστρωτου δρόμου του 4ου αι. μ.Χ., εκτεινόταν ο κεντρικός δρόμος της πόλης με διπλές σειρές καταστήματα εκατέρωθεν των πλευρών του, ενώ στα νότια αυτού του decumanus maximus ήρθε στο φως κάτω από μια μαρμαρόστρωτη πλατεία ένα πολυτελές συγκρότημα με λουτρικές εγκαταστάσεις (βαλανείο;)" τονίζει στην ανακοίνωση της η κ.Βελένη.

Το αγαλμάτιο παραπέμπει σε απεικόνιση της θεάς Αφροδίτης. Αντίστοιχοι αγαλματικοί τύποι της θεάς Αφροδίτης έχουν βρεθεί στην περιοχή και τέσσερις από αυτούς εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Αρκετά από αυτά τα αγαλμάτια της θεάς ήρθαν στο φως σε οικόπεδο ευρισκόμενο στα ανατολικά του παλαιοχριστιανικού ναού της Παναγίας Αχειροποιήτου (5ος μ.Χ αιώνας).

"Τα αγαλμάτια αυτά συσχετίστηκαν με την ύπαρξη στην περιοχή λατρείας της Αφροδίτης Θερμαίας, που σχετίζεται με τα νερά και το υδάτινο περιβάλλον. Σε μια παρόμοια κατεύθυνση οδηγεί και η απεικόνιση της θεάς στο ψηφιδωτό δάπεδο του οικοδομήματος που αποκαλύφθηκε κατά την ανασκαφή στη νότια είσοδο του σταθμού και που χρονολογήθηκε από τη στρωματογραφία του στο δεύτερο μισό του 4ου αι. μ.Χ. (...) Η Αφροδίτη βρίσκεται σε χαλαρή στάση, μισοξαπλωμένη σε ανάκλιντρο με ερεισίχειρο (το "μπράτσο" ) που φέρει μετάλλιο μέδουσας, ενώ το υπόλοιπο μέρος του επίπλου καλύπτεται από το πλούσια πτυχωμένο ιμάτιο της θεάς. Πίσω της διακρίνεται ο ένας Έρωτας. Ο φτερωτός θεός αποδίδεται ως παιδί με κοντά σγουρά μαύρα μαλλιά (...) Η θεά Αφροδίτη είναι μια ιδιαιτέρως αγαπητή θεά στη Θεσσαλονίκη. Η σημασία της λατρείας της για μια πόλη που συνδεόταν άμεσα με τη θάλασσα, ήταν ένα σπουδαίο και φημισμένο λιμάνι και είχε αφθονία φυσικών υδάτων είναι προδιαγεγραμμένη. Η ανέγερση συγκροτημάτων με ειδωλολατρικά σύμβολα και απεικονίσεις θεοτήτων του δωδεκάθεου κατά τον 4ο αι. μ.Χ. δείχνει ότι Θεσσαλονίκη εξακολουθεί να αποτελεί ισχυρό προπύργιο των παλαιών θρησκειών μέχρι την ύστερη αρχαιότητα, αφού το λουτρικό συγκρότημα, με το ψηφιδωτό της Αφροδίτης χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 4ου μεταχριστιανικού αιώνα" τονίζει στην ίδια ανακοίνωση η κ.Βελένη, ενώ σε δηλώσεις στο ΑΠΕ-ΜΠΕ επισημαίνει την ιστορική συνέχεια και ...μετάλλαξη .

"Η ύπαρξη ενός τεράστιου σε μέγεθος και σημασία χριστιανικού ναού όπως είναι η Αχειροποίητος αφιερωμένου στην άσπιλη και αμόλυντη Παναγία, το εμβληματικό πάναγνο αντίθετο της θεάς του Έρωτα, κατασκευασμένου, μάλιστα, χωρίς την παρεμβολή ανθρώπινου χεριού, αχειροποίητα, μαρτυρά με τον καλύτερο ίσως τρόπο την προσπάθεια καθολικού εξαγνισμού ενός βέβηλου κατά τη χριστιανική αντίληψη τόπου όπου λατρευόταν η Αφροδίτη μέσα σε μια υδάτινη πανδαισία, ανάμεσα σε θέρμες και νυμφαία, τα οποία απογείωναν με τον πιο δοξαστικό τρόπο το μεγαλείο της" λέει.

Από ανασκαφές που έγιναν στο εσωτερικό του μνημείου, εξάλλου, αποκαλύφθηκε ότι ο ναός ιδρύθηκε πάνω σε ένα μεγάλο δημόσιο λουτρό (βαλανείο), ενώ παλαιότεροι συγγραφείς και περιηγητές πίστευαν ότι στη θέση του βρισκόταν στην αρχαιότητα ναός της Θερμαίας Αφροδίτης.

ΚΑΙ αρχαία ΚΑΙ μετρό

"Το μεγάλο κέρδος για τους πολλούς από την εξέλιξη των έργων μετρό δεν είναι μόνο η ριζική αντιμετώπιση του συγκοινωνιακού και του περιβαλλοντικού προβλήματος, αλλά και η ανάδειξη ενός μοναδικού συγκριτικού μας πλεονεκτήματος, που είναι ο αρχαιολογικός μας πλούτος" τόνιζε μεταξύ άλλων σε παρέμβαση του κατά την έναρξη της δεύτερης μεγάλης ενότητας της διημερίδας (το πρώτο μέρος αφορούσε στις αρχαιότητες του μετρό του Πειραιά, του Τραμ και του Ηλεκτρικού σιδηροδρόμου της Αθήνας) για το Μετρό της Θεσσαλονίκης, ο πρόεδρος της Αττικό Μετρό ΑΕ, καθηγητής Γιάννης Μυλόπουλος, υπογραμμίζοντας πως "Το έργο αυτή τη στιγμή έχει φτάσει στο 70% της ολοκλήρωσής του. Σε ό,τι αφορά στο αρχαιολογικό έργο, έχουν ολοκληρωθεί όλες οι αρχαιολογικές εργασίες σε όλους τους σταθμούς εκτός της Βενιζέλου, ο οποίος κατασκευαστικά βρίσκεται σε εξέλιξη. Από το 2016 μέχρι σήμερα, οι επενδύσεις της Αττικό Μετρό ΑΕ σε έργα τριπλασιάστηκαν σε σχέση με το παρελθόν και έφτασαν το 2017 τα 360 εκατομμύρια ευρώ, με ό,τι αυτό σημαίνει για τη συμβολή της εταιρίας στην ανάπτυξη και την απασχόληση, με νέες θέσεις εργασίας στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή".

«Το διχαστικό δίλημμα "ή αρχαία ή μετρό" σήμερα έχει ξεπεραστεί από τα πράγματα. Το δόγμα "και αρχαία και μετρό", το οποίο εφαρμόστηκε από το 2016 και μετά, έχει πια χειροπιαστά αποτελέσματα, τα οποία φαίνονται στις πρωτότυπες ανακοινώσεις που παρακολουθούμε σε αυτό το συνέδριο και στα εξαιρετικού ενδιαφέροντος ευρήματα που αποκαλύφθηκαν για τη ρωμαϊκή και τη βυζαντινή Θεσσαλονίκη» κατέληξε ο κ.Μυλόπουλος. Τονίζοντας πως "το μεγάλο κέρδος για τους πολλούς από την εξέλιξη των έργων μετρό δεν είναι μόνο η ριζική αντιμετώπιση του συγκοινωνιακού και του περιβαλλοντικού προβλήματος, αλλά και η ανάδειξη ενός μοναδικού συγκριτικού μας πλεονεκτήματος, που είναι ο αρχαιολογικός μας πλούτος".

Οι εργασίες της διημερίδας "Αρχαιότητες σε τροχιά", που συνδιοργανώνουν στη Θεσσαλονίκη η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων/Τμήμα Συντονισμού και Παρακολούθησης Αρχαιολογικών Ερευνών και Εργασιών στο Πλαίσιο Μεγάλων Δημόσιων Έργων, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, συνεχίζονται και αύριο (Παρασκευή) στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του Μουσείου της Αρχαίας Αγοράς Θεσσαλονίκης με ανακοινώσεις ανασκαφέων -αρχαιολόγων για την διαχρονία της ...ιστορικής τροχιάς της Θεσσαλονίκης όπως αυτή αναδεικνύεται απο τα ευρήματα των ανασκαφών του μετρό.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ