Οι Παναγίες της Ελλάδας: Γραφικά εκκλησάκια αφιερωμένα στη Μεγαλόχαρη

09:01 15/8/2020 - Πηγή: thestival.gr

Η Κοίμηση της Θεοτόκου η οποία γιορτάζεται σήμερα αποκαλείται από την Εκκλησία και ως «Πάσχα του Καλοκαιριού». Η ευχή «καλή Παναγιά» ηχεί στα αυτιά των χριστιανών ήδη από την 1η Αυγούστου, οπότε και ξεκινά επίσημα η προετοιμασία των πιστών μέσω της νηστείας και της αυτοσυγκράτησης.

Για τους ορθόδοξους χριστιανούς, η Κοίμηση της Θεοτόκου κατέχει ξεχωριστή θέση στο εορτολόγιο, μιας και ένα πολύ μεγάλο ποσοστό Ελληνίδων και Ελλήνων χριστιανών φέρει το όνομα της Παναγίας που σήμερα γιορτάζει.

Σε πολλές

περιοχές της Ελλάδας δεν είναι λίγοι και οι Ιεροί Ναοί οι οποίοι είναι αφιερωμένοι στη Μεγαλόχαρη, τους οποίους κάθε χρόνο πλήθος πιστών επισκέπτονται με ευλάβεια, πίστη και ταπείνωση.

Μάλιστα, υπάρχουν εκκλησίες που φέρουν το όνομα της Παναγίας μαζί με κάποιο ιδιαίτερο προσωνύμιό της. Πολλές από αυτές δεν πανηγυρίζουν στις 15 Αυγούστου αλλά μία άλλη ημέρα, εξίσου σημαντική για την ορθοδοξία, την Παναγία ή την περιοχή στην οποία είναι κτισμένη η εκκλησία.

Το Thestival.gr σας παρουσιάζει πέντε ξεχωριστές εκκλησίες αφιερωμένες στην Παναγία σε ισάριθμα νησιά του Αιγαίου.

1) Παναγία του Χάρου, Λειψοί, Δωδεκάνησα

Το 1.600 μ.Χ. μοναχοί από την Ιερή Μονή της Πάτμου έφτασαν στη Λειψώ της Δωδεκανήσου και έχτισαν σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από το Χωριό το εξωμονάστηρο «Παναγιά του Χάρου».

Ο Ιερός Ναός είναι τρισυπόστατος, χτισμένος σε βυζαντινό ρυθμό. Τον διακρίνει ο χαμηλός τρούλος, τα ακανόνιστα τόξα, που γι' αυτό αισθητοποιούν μια ασυνήθιστη γοητεία, τα λιγοστά και στενόμακρα παράθυρα, με το φως να πέφτει λίγο.

Μέσα στον ναό, οι πιστοί θα βρουν το ιερό κειμήλιό, την πρωτότυπη και θαυματουργική εικόνα της "Παναγίας του Χάρου".

Η Παναγία απεικονίζεται να κρατά τον Ιησού Χριστό όχι ως βρέφος, αλλά κρεμάμενο νεκρό στο Σταυρό του μαρτυρίου. Οι έννοιες νεκρός και Χάρος σχετίζονται, έτσι η εικόνα και γενικότερα η εκκλησία, ονομάστηκε «Παναγία του Χάρου».

Η Παναγία του Χάρου πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου.

Το θαύμα και η κοπέλα με τους κρίνους

Τον Απρίλιο του 1943 μία κοπέλα τοποθέτησε στην εικόνα άσπρους κρίνους. Αυτοί ξεράθηκαν, όπως ήταν φυσικό. Τον Ιούλιο της ίδια χρονιάς, οι αποξηραμένοι κρίνοι ξαναζωντάνεψαν και μάλιστα όσο πλησίαζε η γιορτή της 23ης Αυγούστου έφτασαν να βγάζουν μπουμπούκια, ολοκληρωμένα την ημέρα του πανηγυριού της Παναγίας του Χάρου.

Το θαύμα αυτό πραγματοποιείται από τότε μέχρι σήμερα και προσφέρεται ως ευλογία της Παναγίας του Χάρου σε κάθε προσκυνητή ή προσκυνήτρια.

2) Παναγία η Κακαβιώτισσα, Λήμνος, βόρειο Αιγαίο

Η Παναγιά η Κακαβιώτισσα αποτελεί τη μοναδική εκκλησία χωρίς σκεπή. Πήρε το όνομά της από το βουνό Κάκαβο στο οποίο βρίσκεται και είναι κοντά στο χωριό του Ζεματά, το οποίο απέχει τέσσερα χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από το λιμάνι της Μύρινας, στη Λήμνο.

Το εκκλησάκι εκτιμάται ότι χτίστηκε το 1.300 μ.Χ. και εκεί επέλεξαν ερημίτες μοναχοί να ασκητέψουν, ενώ μέχρι και σήμερα αποτελεί ένα σημείο απόλυτης ησυχίας και μοναδικής αισθητικής, προσελκύοντας πλήθος τουριστών από πολλά μέρη του κόσμου. Το 1305 το εκκλησάκι περιήλθε στην ιδιοκτησία της μονής Μεγίστης Λαύρας, όταν μοναχοί από τον Άγιο Ευστράτιο που ανήκαν στη μονή, εγκαταστάθηκαν στο εξωκλήσι για να προστατευθούν από τις επιδρομές Τούρκων.

Κάτω από το βραχώδες μπαλκόνι οι ασκητές έχτισαν τον μικρό ναό για να τελούν τη Θεία Λειτουργία οι μοναχοί. Με το πέρασμα των χρόνων οι μοναχοί έφυγαν από τη ζωή και ο τελευταίος αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Λήμνο και να πάει στο Άγιο Όρος.

Όπως αναφέρει η παράδοση, πριν φύγει για το Άγιο όρος, βρήκε ένα Λημνιό, που είχε τη μάντρα του εκεί κοντά και του εμπιστεύτηκε την εικόνα της Παναγίας, το «Ρόδον το αμάραντον». Ο μοναχός ζήτησε από το βοσκό να τοποθετεί την εικόνα στο ναό κάθε Λαμπροτρίτη (η Τρίτη μετά την Κυριακή του Πάσχα) για να λειτουργείται.

Σύμφωνα με τον λαϊκό θρύλο, ο ασκητής μπήκε στη θάλασσα, άνοιξε το ράσο του, το οποίο έγινε βάρκα και έφυγε για το Άγιο Όρος. Νέοι μοναχοί δεν ήρθαν στο ξωκλήσι, το οποίο έμεινε ως αξιοθέατο του νησιού.

Στην Παναγία Κακαβιώτισσα, πλέον, γίνεται μόνο μια λειτουργία τον χρόνο. Κάθε Τρίτη μετά τη Λαμπρή και φυσικά μεταφέρεται και η ομώνυμη εικόνα, την οποία διατηρεί φυλάσσει η ίδια οικογένεια.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τις υπόλοιπες μέρες το ξωκλήσι της Παναγιάς της Κακαβιώτισσας αποτελεί ησυχαστήριο για εκείνους που θέλουν να απομονωθούν και να προσευχηθούν. Η πρόσβαση στο ναό γίνεται μέσω ενός μονοπατιού που οδηγεί στην κορυφή του βουνού Κάκαβου. Σε 15 λεπτά οι επισκέπτες διανύουν τα 1.300 μέτρα, απολαμβάνοντας το υπέροχο τοπίο και την εντυπωσιακή θέα προς τον κόλπο του Μούδρου.

Το ξωκλήσι γιορτάζει κάθε Λαμπροτρίτη.

3) Παναγία Σπηλιανή, Σάμος, ανατολικό Αιγαίο

Η Μονή της Παναγίας Σπηλιανής είναι χτισμένη μέσα σε μια σπηλιά, λίγα χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Πυθαγορείου, στη Σάμο και πρόκειται για ένα σπήλαιο- όρυγμα (σπήλαιο εκκλησιά).

Οι διαστάσεις του ορύγματος είναι 120 x 36 μέτρα, έχει βάθος 8,5 μέτρα, βρίσκεται σε υψόμετρο 109 μέτρων, ερευνήθηκε για πρώτη φορά από τον Ι. Πετρόχειλο, και είναι αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου.

Σύμφωνα με αρχαίες πηγές, το συγκεκριμένο σπήλαιο αποτελούσε τόπο λατρείας. Ειδικοί μάλιστα, υποστηρίζουν ότι ο Πυθαγόρας διέθετε φιλοσοφική σχολή στο σημείο όπου είναι χτισμένο σήμερα το μοναστήρι.

Στη μονή σώζεται η αρχαία θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σπηλιανής, η οποία έχει υποστεί πολλές φθορές και είναι ραγισμένη.

Σύμφωνα με την παράδοση, το ράγισμα της οφείλεται στην προσπάθεια κάποιων ξένων να την κλέψουν και να την μεταφέρουν με ένα καράβι στον τόπο τους. Οι ντόπιοι λένε, ότι η εικόνα της Παναγίας θέλοντας να παραμείνει στο νησί, έσπασε και βυθίστηκε στο νερό. Οι πιστοί την βρήκαν στην παραλία και την επανατοποθέτησαν στον ναό. Για τον λόγο αυτόν, η εικόνα έχει λάβει την ονομασία «Καληαρμένισσα», αφού επέστρεψε πλεούσα στο νησί.

Στο εσωτερικό του σπηλαίου υπάρχει αγίασμα το οποίο αναβλύζει από το έδαφος.

Κατεβαίνοντας τα σκαλιά δεξιά και αριστερά παρατηρείται το τεχνικό κόψιμο της πέτρας και πιο μέσα οι κολώνες για να στηρίζεται η οροφή, ενώ οι σταλακτίτες είναι ελάχιστοι.

Πιθανολογείται, ότι στη Μονή της Παναγίας της Σπηλιανής, στεγάστηκε και το φημολογούμενο Μαντείο της Σίβυλλα "Φυτώ", το 600-500 π.Χ. Αυτό είχε μαντέψει και τη μετάβαση του φιλόσοφου Πυθαγόρα στην Κάτω Ιταλία και την εξέλιξή του.

Σημειώνεται ότι το Μετόχι της Παναγίας της Σπηλιανής ανήκει στο Μοναστήρι της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας, στην Αμοργό για την οποία γίνεται αναφορά παρακάτω.

Η Παναγία η Σπηλιανή γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου, στα Εισόδια της Θεοτόκου.

4) Παναγία του Κάστρου, Λέρος, Δωδεκάνησα

Στον λόφο Απιτύκι (ή Πιτύκι) και σε ύψος 200 μέτρων περίπου από τη θάλασσα, στο κέντρο σχεδόν του νησιού της Λέρου, υψώνεται το Μεσαιωνικό Κάστρο της Παναγίας, το οποίο πήρε το όνομά του από τον Ιερό Ναό της Θεοτόκου όπου είναι αποθησαυρισμένο το «Ιερό Παλλάδιο των Λερίων», η εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας που με θαυμαστό τρόπο έφθασε στο νησί της Λέρου την εποχή της Εικονομαχίας.

Ο Ιερός Ναός της Παναγίας χτίστηκε τον 11ο μ.Χ. αιώνα, το χρυσοποίκιλτο τέμπλο είναι του 1745 μ.Χ. καθώς και ο Δεσποτικός θρόνος και ο Άμβωνας. Στο χώρο του Κάστρου υπάρχει ακόμα ο ναός της Αγίας Τριάδας με σπαράγματα τοιχογραφιών του 9ου μ.Χ. αιώνα, του Αγίου Νικολάου και ένας μεσαιωνικός ναός που πρόσφατα αφιερώθηκε στον Άγνωστο Χριστιανό Μάρτυρα.

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας ντυμένη με ασήμι, από το 728 μ. Χ. πιθανολογείται ότι ήταν έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.

Η Παναγία του Κάστρου γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.

5) Παναγία Χοζοβιώτισσα, Αμοργός, Κυκλάδες

Το Μοναστήρι αυτό θα το βρει κανείς «κρεμασμένο» πάνω σε έναν απότομο βράχο. Κάτω από τον βράχο απλώνεται το απέραντο γαλάζιο της Αγίας Άννας, της πιο δημοφιλούς παραλίας της Αμοργού, μα και της πιο μαγευτικής.

Το Μοναστήρι Παναγίας Χοζοβιώτισσας, εγκλιματισμένο στα χρώματα του νησιού (μπλε και άσπρο), ιδρύθηκε το 1088. Αφορμή για το χτίσιμό του στάθηκε η εύρεση μιας εικόνας από το Χόζοβο ή Χόζοβα της Παλαιστίνης.

Σύμφωνα με την παράδοση, μια γυναίκα στην Ασία την περίοδο της εικονομαχίας έριξε την εικόνα της Παναγίας στην θάλασσα για να μην καταστραφεί. Η εικόνα έφτασε στην Αγία Άννα και οι νησιώτες μόλις την βρήκαν αποφάσισαν να φτιάξουν μια εκκλησία εκεί. Όσο κι αν προσπάθησαν όμως δεν τα κατάφεραν. Την ημέρα έχτιζαν, το βράδυ γκρεμίζονταν. Όλοι απογοητεύτηκαν και τότε ο πρωτεργάτης ζήτησε από την Παναγία να του υποδείξει εκείνη έναν τόπο όπου ήθελε να χτιστεί το Μοναστήρι. Την επόμενη ημέρα πάνω σε έναν απόκρημνο βράχο, πολύ ψηλά ήταν καρφωμένη η σμίλα με το ζεμπίλι και όλα τα εργαλεία του πρωτομάστορα δείγμα πως εκεί ήθελε να ανεγερθεί ο Ιερός Ναός. Το καρφί του πρωτομάστορα έμεινε καρφωμένο στο βράχο μέχρι το 1956, χρονιά κατά την οποία άρχισε η απαλλοτρίωση των κτιρίων του Μοναστηριού. Τότε έπεσε στην αυλή του Μοναστηριού και οι πιστοί θεώρησαν πως το γεγονός αυτό είναι σημάδι αντίδρασης της Παναγίας στην απαλλοτρίωση. Η σμίλα βρίσκεται σήμερα σε προθήκη στην Εκκλησία της Μονής.

Για να φτάσει κανείς στη Μονή πρέπει να ανέβει περίπου 300 σκαλοπάτια, αλλά αυτό που θα αντικρίσει ανταμείβει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη. Η Παναγία η Χοζοβιώτισσα βρίσκεται σε απόσταση 300 μέτρων από τη θάλασσα, το μήκος της είναι 40 μέτρα και το πλάτος της μόλις πέντε. Οι διαστάσεις της είναι και αυτές που της έχουν χαρίσει τον τίτλο «Το Μοναστήρι του ενός τοίχου». Στο εσωτερικό της υπάρχουν στενές πέτρινες σκάλες οι οποίες οδηγούν στους οκτώ ορόφους και συνδέουν τα τμήματα του μοναστηριού δηλαδή τα κελιά, την τραπεζαρία, τα μαγειρεία, τους φούρνους, τις αποθήκες.

Το Μοναστήρι της Παναγιάς της Χοζοβιώτισσας απέχει δύο χιλιόμετρα από τη Χώρα του νησιού. Φτάνοντας, ο μοναχός Σπυρίδων καλωσορίζει τους προσκυνητές κερνώντας τους ψημένη ρακή, το παραδοσιακό ποτό της Αμοργού, γλυκό τριαντάφυλλο ή λουκούμι.

Η Παναγιά η Χοζοβιώτισσα γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου, στα Εισόδια της Θεοτόκου.