Γρηγόρης Λαμπράκης: 5 πράγματα που πρέπει να ξέρεις για τον αγωνιστή της Δημοκρατίας

12:08 3/4/2019 - Πηγή: News 24|7

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης υπήρξε από τις πιο εμβληματικές φυσιογνωμίες της νεότερης ελληνικής ιστορίας και και ένα διαχρονικό σύμβολο του αγωνιζόμενου ανθρώπου κατά της πολιτικής καταπίεσης. Δεν ήταν μόνο ένας σπουδαίος αθλητής, δεν ήταν μόνο ένας φιλάνθρωπος, δεν ήταν μόνο ένας κορυφαίος γιατρός που τιμούσε τον όρκο του Ιπποκράτη και φυσικά δεν ήταν μόνο ένας οραματιστής. Σε κάθε του βήμα, κάθε άλμα στο σκάμμα ή στον πολιτικό "στίβο" και στη μάχη για την

εφαρμογή της Δημοκρατίας ήταν όλα αυτά. Ποτέ ο αθλητής δεν έτρεξε πιο γρήγορα από τον γιατρό, ποτέ δεν άφησε το όραμα να μείνει πίσω από τον πραγματικότητα.

Η πολιτική του δράση ξεκίνησε κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής, ως ενεργό μέλος της Εθνικής Αντίστασης. Στις εκλογές «της βίας και της νοθείας», όπως έμεινε στην ιστορία η εκλογική αναμέτρηση της 29ης Οκτωβρίου 1961, πολιτεύθηκε με το ΠΑΜΕ (Πανδημοκρατικό Αγροτικό Μέτωπο Ελλάδος), έναν συνασπισμό αριστερών δυνάμεων με επικεφαλής την ΕΔΑ, όπου και εξελέγη Βουλευτής Πειραιά. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος της οργάνωσης υπέρ της ειρήνης και του αφοπλισμού ΕΕΔΥΕ (Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη).

Με αφορμή την επέτειο γέννησής του στις 3 Απριλίου 1912, το News 24/7 παρουσιάζει πέντε αλήθειες για τον αγωνιστή της Δημοκρατίας και της Ειρήνης:

1. Κατείχε επί 21 χρόνια το πανελλήνιο ρεκόρ στο μήκος

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης, το μικρότερο αγόρι ανάμεσα σε 14 παιδιά, γεννήθηκε στο χωριό Κερασίτσα της Ορεινής Αρκαδίας και από τα εφηβικά του κιόλας χρόνια ασχολήθηκε με τον αθλητισμό. Το 1935 νίκησε στο πανελλήνιο πρωτάθλημα στο μήκος και στο τριπλούν. Αναδείχθηκε δέκα φορές Βαλκανιονίκης σε τέσσερα διαφορετικά αγωνίσματα (σ.σ. άλλες πηγές τον θέλουν να έχει κερδίσει 12 μετάλλια) και το 1937 ήταν 4ος στο μήκος στους Παγκόσμιους Φοιτητικούς Αγώνες.

Το 1938 ήταν η σπουδαιότερη χρονιά του, αφού κατέρριψε τρεις φορές το πανελλήνιο ρεκόρ στο μήκος και τις τρεις φορές μέσα στον Αύγουστο. 7.16μ, 7.20μ. και 7.37μ. μια επίδοση που άντεξε 21 ολόκληρα χρόνια.

2. Η γνωριμία με τον Τζέσε Όουενς

Αγωνίστηκε και στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Βερολίνο το 1936. Μέλη της ίδιας ομάδας ήταν ο Στέλιος Κυριακίδης, ο Νίκος Σύλλας, ο Χρήστος Μάντικας και η πρώτη Ελληνίδα που συμμετείχε στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, η Δομνίτσα Λανίτου-Καβουνίδου.

Ο 24χρονος τότε Λαμπράκης δεν διακρίθηκε στο μήκος και στο τριπλούν, όμως έκανε τη γνωριμία με τον συναθλητή του και μεγάλο πρωταγωνιστή των αγώνων, Αμερικανό Τζέσε Όουενς. Τον αθλητή που σύμφωνα με τον μύθο ανάγκασε τον Αδόλφο Χίτλερ να εγκαταλείψει το στάδιο. Τον ίδιο αθλητή που κατατρέχτηκε από τους ίδιους τους συμπατριώτες του μετά την επιστροφή του στις ΗΠΑ και ουσιαστικά δεν αγωνίστηκε ποτέ ξανά.

Μια φωτογραφία με δύο χαμογελαστούς νέους με πολιτικά είναι το ενθύμιο που φυλάσσεται στο μουσείο του Μαραθωνίου Δρόμου, εκεί όπου βρίσκονται όλα τα προσωπικά αντικείμενα, τα λευκώματα του Λαμπράκη μετά το δανεισμό από τη γυναίκα της ζωής του, τη Ρούλα και τον γιο τους, Θοδωρή Λαμπράκη.

3. Η πρώτη Μαραθώνια πορεία Ειρήνης

Στις 21 Απρίλη 1963 πραγματοποιήθηκε η πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης. Αφετηρία ορίστηκε ο Τύμβος του Μαραθώνα και τερματισμός η Πνύκα. Η πορεία οργανώθηκε από το «Σύνδεσμο Μπέρτραντ Ράσελ» και την Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη, αντιπρόεδρος της οποίας ήταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης, βουλευτής της ΕΔΑ. Είχαν προσκληθεί για να πάρουν μέρος πολλοί ξένοι ειρηνιστές απ’ όλο τον κόσμο – κυρίως από τη Βρετανία.

Η κυβέρνηση της ΕΡΕ υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, μετά από υπόδειξη των Αμερικανών απαγορεύει την πορεία και ανακοινώνει ότι όποιος επιχειρήσει να προσεγγίσει θα συλλαμβάνεται. Η προειδοποίηση αφορά και τους ξένους προσκεκλημένους. Τίθενται σε επιφυλακή Στρατός, Αστυνομία, Χωροφυλακή, παρακράτος, ακόμη και άνδρες του Λιμενικού (!) αφού έπρεπε να αποκοπεί και η προσέλευση… διά θαλάσσης.

Το πρωί της Κυριακής 21 Απρίλη, ώρα 8, ο Λαμπράκης αρχίζει μόνος του την πορεία κρατώντας ανοιχτό στο στήθος του το πανό με το σήμα του φιλειρηνικού κινήματος, φωνάζοντας: «Ζήτω η Ειρήνη, ζήτω η Δημοκρατία». Ένας χωροφύλακας, από τους εκατοντάδες, φώναξε: Κάτω η Ειρήνη!»

Ο Λαμπράκης θα συνεχίσει πότε μόνος του, πότε μαζί με μερικούς αγωνιστές που κατάφεραν να περάσουν από τα μπλόκα της Χωροφυλακής μέχρι το Πικέρμι, όπου τον συνέλαβαν. Με το αστυνομικό καμιόνι θα τον μεταφέρουν, ύστερα από τρεισήμισι ωρών βόλτες, στη Ν. Ιωνία, όπου θα τον αφήσουν ελεύθερο.

Αργά το βράδυ εκείνης της μέρας ο Λαμπράκης φτάνει στα γραφεία της ΕΕΔΥΕ και από εκεί στέλνει τηλεγράφημα προς τις εφημερίδες, το οποίο άρχιζε ως εξής: «Πόθος δημοκρατικού λαού μας διά πορείαν Ειρήνης “Μαραθών – Αθήναι” επραγματοποιήθει». Στη συνέχεια καταγγέλλει τη σύλληψή του και τη μεταχείρισή τους από τους αστυνομικούς και κατονομάζει τους υπεύθυνους. Το τηλεγράφημα κατέληγε: «Δυστυχώς διεπίστωσα ότι δημοκρατία δεν υπάρχει εις την Ελλάδα, όταν εκλεκτοί του λαού κυριολεκτικώς καταρρακώνονται».

4. Η δολοφονία και η δίκη

Λίγο μετά τις 8 το βράδυ της Τετάρτης 22 Μαΐου 1963, ο Γρηγόρης Λαμπράκης ξεκίνησε από το ξενοδοχείο Κοσμοπολίτ της Θεσσαλονίκης για να μεταβεί σε εκδήλωση της «Επιτροπής δια την διαθνή ύφεσιν και ειρήνην», στην οποία ήταν ομιλητής. Η κατάσταση ήταν τεταμένη: Από τις 6 το απόγευμα πολλές δεκάδες άτομα ακροδεξιών πολιτικών πεποιθήσεων είχαν αρχίσει να συγκροτούν αντισυγκέντρωση κοντά στο κτίριο όπου επρόκειτο να γίνει η συγκέντρωση. Στον τόπο της συγκέντρωσης βρίσκονταν ήδη 180 χωροφύλακες εν στολή, καθώς και ο επιθεωρητής Χωροφυλακής Βόρειας Ελλάδας και ο διευθυντής των αστυνομικών δυνάμεων της πόλης. Κανείς τους όμως δεν έδωσε διαταγή να διαλυθεί η αντισυγκέντρωση.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης προπηλακίστηκε καθώς πήγαινε στο κτίριο όπου βρίσκονταν τα γραφεία του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος, απ' όπου και εκφώνησε μετά από λίγο το λόγο του, κάτω από τις έξαλλες κραυγές του πλήθους των «αγανακτισμένων πολιτών». Μέσα σ' αυτή την έκρυθμη κατάσταση, ο βουλευτής της ΕΔΑ φώναξε από το μικρόφωνο: «Προσοχή, προσοχή. Εδώ βουλευτής Λαμπράκης. Σαν εκπρόσωπος του Έθνους και του Λαού, καταγγέλλω ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονίας μου και καλώ τον υπουργό Β. Ελλάδος, τον νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον στρατηγό Χωροφυλακής Μήτσου, τον διευθυντή της Αστυνομίας και τον διοικητή Ασφαλείας να προστατέψουν τη συγκέντρωση και τη ζωή μου».

Βλέποντας να εκκαθαρίζεται ο χώρος μπροστά στο κτίριο, ο Λαμπράκης μαζί με αρκετά άτομα ξεκίνησαν να περάσουν απέναντι στο ξενοδοχείο. Καθώς διέσχιζαν το δρόμο, μία τρίκυκλη μοτοσυκλέτα έπεσε πάνω στην ομάδα του βουλευτή και των φίλων του, ενώ κάποιος που ήταν ανεβασμένος στην καρότσα, χτύπησε με ένα λοστό τον Λαμπράκη στο κεφάλι. Ο βουλευτής σωριάστηκε αιμόφυρτος στο έδαφος.

Η επίσημη αστυνομική εκδοχή ήταν ότι επρόκειτο για τροχαίο ατύχημα και ήταν αυτή που αρχικά υιοθέτησε και η κυβέρνηση της χώρας. Στη Θεσσαλονίκη ξεκίνησαν ανακρίσεις από τον Χρήστο Σαρτζετάκη και τον εισαγγελέα Δημήτριο Παπαντωνίου, υπό τη γενική εποπτεία του εισαγγελέα εφετών Παύλου Δελαπόρτα. Η ηγεσία της Xωροφυλακής Θεσσαλονίκης έκανε κάθε δυνατή προσπάθεια για να αποκρύψει κρίσιμα στοιχεία και να εκφοβίσει τους μάρτυρες.

Η ανακριτική ομάδα, παρά τις απροκάλυπτες παρεμβάσεις και πιέσεις που δέχτηκε από τον τότε εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και μετέπειτα πρώτο πρωθυπουργό της δικτατορίας, Κωνσταντίνο Κόλλια κατόρθωσε να στοιχειοθετήσει ότι επρόκειτο για προμελετημένο έγκλημα και να αποκαλύψει τους ηθικούς αυτουργούς του.

Εκτός από τους φυσικούς αυτουργούς, Σπύρο Γκοτζαμάνη (οδηγός της μοτοσικλέτας) και Μανόλη Εμμανουηλίδη (επιβάτης) κατηγορήθηκαν οι Κωνσταντίνος Μήτσου, επιθεωρητής Βορείου Ελλάδος, Ευθύμιος Καμουτσής, διευθυντής αστυνομίας, Κωνσταντίνος Δόλκας και άλλοι οι οποίοι παραπέμφθηκαν για παράβαση καθήκοντος.

Στους ηθικούς αυτουργούς συμπεριλαμβανόταν ο πρόεδρος της παρακρατικής οργάνωσης στην οποία ανήκε ο Γκοτζαμάνης, Ξενοφών Γιοσμάς και ο υπομοίραρχος Εμμανουήλ Καπελώνης, διοικητής του αστυνομικού τμήματος Τούμπας. Στη δίκη που πραγματοποιήθηκε το 1966 και παρά την εισαγγελική πρόταση, οι ένορκοι έκριναν ένοχους μόνο τους δύο φυσικούς αυτουργούς και τον Ξενοφών Γιοσμά.

Η δίκη ουσιαστικά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρξε δολοφονία. Οι κατηγορούμενοι αξιωματικοί αθωωθηκαν. Ο Γκοτζαμάνης και ο Εμμανουηλίδης, καταδικάστηκαν σε 11 και 8,5 χρόνια, αντίστοιχα, για πρόκληση «βαριών σωματικών κακώσεων» και «συνέργεια» αντίστοιχα. Αποφυλακίστηκαν επί χούντας.

5. Το "Ζ" του Γαβρά και τα low budget γυρίσματα στο Αλγέρι

Η ζωή και ο θάνατος του Γρηγόρη Λαμπράκη ενέπνευσε τον συγγραφέα Βασίλη Βασιλικό στο περίφημο πολιτικό του μυθιστόρημα με τον τίτλο «Ζ». Το 1969 μεταφέρεται με μεγάλη επιτυχία στη μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, με πρωταγωνιστές τον Υβ Μοντάν, τον Ζαν Λουί Τρεντινιάν και την Ειρήνη Παπά. Η ταινία χάρισε στον Γαβρά το πρώτο του Όσκαρ (και τη Χρυσή Σφαίρα καλύτερης Ταινίας το 1970), ενώ κινητοποίησε την παγκόσμια κοινότητα εναντίον της χούντας των συνταγματαρχών.

Για την υλοποίησή του «Ζ», ο σκηνοθέτης δυσκολεύτηκε να βρει οικονομικούς πόρους: Ευρωπαίοι και Αμερικανοί παραγωγοί την απέρριψαν, θεωρώντας ότι κανέναν δεν ενδιαφέρει μια ταινία για έναν δολοφονημένο βουλευτή στην Ελλάδα. Εν τέλει, η συμπαραγωγή υπογράφεται από Γαλλία και Αλγερία, με τους περισσότερους από τους ηθοποιούς να συμμετέχουν χωρίς αμοιβή, λόγω της προσωπικής τους φιλίας με τον σκηνοθέτη.

Ο μόνος όρος ήταν, για να μην αυξηθεί πολύ ο προϋπολογισμός και τα εξωτερικά γυρίσματα να λάμβαναν χώρα στο Αλγέρι. Ο Κώστας Γαβράς, αφού έλεγξε με το συνεργείο του, αν υπήρχαν οι κατάλληλοι χώροι και συνθήκες για να υλοποιηθεί το σενάριό του, έδωσε το πράσινο φως και κάπως έτσι, ξεκίνησαν τα γυρίσματα.