Η σημασία των μικροοργανισμών του εντέρου στις νευρολογικές και ψυχιατρικές παθήσεις

18:49 30/10/2019 - Πηγή: News 24|7

Πολλοί από εμάς πιστεύουμε ότι το έντερο είναι ένας σωλήνας που απλά τροφοδοτεί τον οργανισμό με τα θρεπτικά συστατικά της τροφής. Στην πραγματικότητα όμως είναι ένας πολυπληθέστατος μικρόκοσμος όπου τον έχουν εποικίσει τρισεκατομμύρια μικροοργανισμοί (μικροβίωμα), ιδιαίτερα σημαντικοί για τη λειτουργία του σώματος και του μυαλού.

Σύμφωνα με τον κ. Χρήστο Χ. Λιάπη MD, MSc, PhD Ψυχίατρος – Διδάκτωρ Παν/μιου Αθηνών, το μικροβίωμα

του εντέρου φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο σε βασικές νευρογενετικές διαδικασιες, όπως ο σχηματισμός του αιματοεγκεφαλικού φραγμού (δηλαδή ενός προστατευτικού δικτύου που παρεμβάλλεται ανάμεσα στα εγκεφαλικά κύτταρα και την κυκλοφορία του αίματος), η μυελίνωση (που διευκολύνει την αγωγή των νευρικών ερεθισμάτων και διαταράσσεται κατά μείζονα λόγο σε παθολογικές καταστάσεις όπως η Σκληρυνση κατά Πλάκας), η νευρογένεση και η ωρίμανση της μικρογλοίας (που παρέχει στήριξη και προστασία στους νευρώνες του εγκεφάλου).

Με τον τρόπο αυτό, καθώς το έντερο αποτελεί τη μεγαλύτερη πύλη μας στον μοριακό κόσμο, πολλά συστατικά της δίαιτάς μας έχει προσδιορισθεί πως αλληλεπιδρούν άμεσα με τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλό μας, προκαλώντας λειτουργικές αλλαγές στον ώριμο εγκέφαλο. Έτσι, το εντερικό μικροβίωμα κατευθύνει και διευκολύνει αναπτυξιακές διαδικασίες στον εγκέφαλο, με μακροχρόνιο αντίκτυπο στην Υγεία μας.

Έρευνες τόσο σε ζωικά μοντέλα, όσο και σε ανθρώπους έχουν συνδέσει άρρηκτα τα βακτήρια του εντέρου με την ανάπτυξη και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Αν, όμως, το εντερικό μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει τόσο πολύ το Ανοσοποιητικό σύστημα, γιατί να μην μπορεί ο αντίκτυπός του να φτάσει και στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα;

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό έρχεται από τα ελεύθερα μικροβίων ποντίκια [τα λεγόμενα germ-free (GF) mice], τα οποία, αποστερημένα όλων των σχετικών μηχανισμών, επιδεικνύουν αυξημένες συμπεριφορές υψηλής ανάληψης ρίσκου και υπερδραστηριότητας, ενώ παρουσιάζουν και μαθησιακά και μνημονικά ελλείμματα.

Αναδεικνύοντας, ερευνητικά, τις πολυεπίπεδες συνδέσεις ανάμεσα στο εντερικό μικροβίωμα και τον εγκέφαλο, τόσο σε ανθρώπους, όσο και σε ζώα, ξεδιπλώνουμε, ουσιαστικά μονοπάτια που ρυθμίζουν αυτές τις «συνδέσεις», μπορώντας, έτσι, να προσεγγίσουμε από καινούριους δρόμους συμπεριφορικές, ψυχιατρικές και νευροεκφυλιστικές διαταραχές όπως: η Κατάθλιψη και το Άγχος, το Αυτιστικό Φάσμα, η Σχιζοφρένεια, η Νόσος του Parkinson, η Νόσος του Alzheimer.

Εν τη απουσία εντερικών μικροοργανισμών, ο Αιματοεγκεφαλικός Φραγμός γίνεται περισσότερο διαπερατός από μακρομόρια, λόγω μειωμένης έκφρασης των πρωτεϊνών υψηλής σύνδεσης στο ενδοθήλιο των εγκεφαλικών αγγείων. Παρεμβαλλόμενα, λοιπόν, σε μονοπάτια που ρυθμίζουν τη νευρωνική διαφοροποίηση και επιβίωση, μέσω των νευροτροφινών και των υποδοχέων τους, τα μικρόβια του εντέρου μπορούν να επηρεάσουν τη μοίρα νευρώνων σε ποικίλες περιοχές του εγκεφάλου και συνεπακόλουθα τη νευροανάπτυξη και τη συνολική Υγεία.

Εντερικό Μικροβίωμα και Αντιβιοτικά

Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η σχέση του μικροβιώματος με τη χορήγηση αντιβιοτικών, καθώς φαίνεται πως η περιγεννητική χορήγηση αντιβιοτικών μπορεί να επηρεάσει την υγεία του εμβρύου και την ανοσολογική του κατάσταση, τόσο σε ανθρώπους, όσο και σε ζωικά μοντέλα.

Παράλληλα, η μητρική δίαιτα μπορεί να αλλάξει τον μικροβιακό πληθυσμό και –συνεπακόλουθα- τη συμπεριφορά του νεογνού. Υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στη μητρική παχυσαρκία και στη διάγνωση Διαταραχών του Αυτιστικού Φάσματος στα παιδιά, ενώ μητρική δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε λίπη, στα ποντίκια, συσχετίστηκε με νεογνά λιγότερο κοινωνικά και παρουσιάζοντα επαναλλαμβανόμενες, καταναγκαστικές συμπεριφορές. Tο κοινωνικό, όμως, έλλειμμα σε αυτά τα ποντίκια μπορούσε να αναστραφεί Συμπερασματικώς, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι η παρουσία συγκεκριμένων εντερικών μικροβίων, στα πρώιμα στάδια ανάπτυξης, τα οποία παράγουν συγκεκριμένους «μοριακούς μιμητές» - «ψευδονευροδιαβιβαστές», δρα ως παράγων κινδύνου για συγκεκριμένες αυτοάνοσες και νευροεκφυλιστικές ασθένειες.

Με το εντερικό μικροβίωμα να παρακολουθεί τις διατροφικές αλλαγές της «Δυτικοποίησης» του τρόπου ζωής και διατροφής μας, καθώς και άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επιδρούν σε έναν πληθυσμό με αυξημένους δείκτες νευροεκφυλιστικών διαταραχών και αυξανόμενο προσδόκιμο επιβιώσεως, η εμβριθέστερη ανάλυση των σχέσεων ανάμεσα στη μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου και σε συγκεκριμένες νευρολογικές και ψυχιατρικές παθήσεις, αποτελεί μια διαρκή πρόκληση τόσο για τη βασική έρευνα όσο και για την Κοινωνία.