Καραγκιόζης: O αρχετυπικός ραγιάς που έγινε Έλληνας

07:29 3/5/2018 - Πηγή: News 24|7

Ο δημοφιλής πρωταγωνιστής του Θεάτρου Σκιών, ο Καραγκιόζης, που σημαίνει μαυρομάτης, («καρά γκιοζ» στα τούρκικα), έχει ενδιαφέρουσα καταγωγή. Στην Ελλάδα, η πρώτη παράστασή του καταγράφεται από τον περιηγητή Χομπχάουζ το 1809 στην περιοχή των Ιωαννίνων, την οποία παρακολούθησε και ο λόρδος Βύρωνας, που τον ίδιο χρόνο είχε έρθει στην Ελλάδα.

Αυτή η παράσταση

ήταν στα τούρκικα, αλλά η μεγάλη επιτυχία της έδωσε στον Τούρκο καταφερτζή, κουτοπόνηρο, μοιρολάτρη, τεμπέλη και μονίμως πεινασμένο ήρωα μια αυτόχρημα ελληνική ταυτότητα. Ο Καραγκιόζης σιγά σιγά γίνεται Ρωμιός της Τουρκοκρατίας, με ένα βλάχο για μπάρμπα, ένα τσάτσο των Οθωμανών, τον Χατζηαβάτη, για κολλητό και φίλους που ανταποκρίνονται στις διάφορες «φυλές» της μετεπαναστατικής Ελλάδας: ο Επτανήσιος σιορ Διονύσιος, ο μάγκας Σταύρακας, ο πονηρός Εβραίος, ο μαμάκιας Μορφονιός, κλπ.

Ωστόσο, ο αρχικός Καραγκιόζ, ο Τούρκος, θεωρείται δημιούργημα του Σεΐχ Κιουστερί, από την Προύσα του 14ου αιώνα. Ο θρύλος λέει πως ο Καραγκιόζης κι ο φίλος του ο Χατζηαβάτης ήταν φίλοι και εργάζονταν στην ανέγερση ενός τζαμιού για τον σουλτάνο Ορχάν. Οι διάλογοί τους ήταν τόσο γουστόζικοι, ώστε οι άλλοι εργάτες σταματούσαν τη δουλειά τους για να τους απολαύσουν. Ο σουλτάνος όμως, δυσαρεστημένος από την καθυστέρηση των εργασιών, εκτέλεσε τους δύο διασκεδαστικούς τύπους... Αργότερα όμως, όταν μετάνιωσε, ο σείχ Κιουστερί που λέγαμε, επινόησε τις δυο φιγούρες του θεάτρου Σκιών, και τις αστείες περιπέτειές τους, για να παρηγορήσει τον μονάρχη. Δεν ξέρουμε κατά πόσον αληθεύει αυτό, αλλά στην Προύσα υπάρχουν οι τάφοι του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη...

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.