Πώς φτάσαμε από ένα καφέ της Μόσχας στον EastMed – το παρασκήνιο

10:05 11/1/2020 - Πηγή: RizopoulosPost

Επέλεξα για κεντρικό κείμενο σήμερα στο rizopoulospost.com, το άρθρο του κ. Χάρη Καρανίκα με τίτλο «Πώς φτάσαμε από ένα καφέ της Μόσχας στον EastMed – το παρασκήνιο» από το www.protagon.gr,  διότι είναι το μοναδικό κείμενο αυτή τη στιγμή της ελληνικής δημοσιογραφίας το οποίο έχει μια εμπεριστατωμένη γνώση της διαχρονικής ιστορίας της προσπάθειας και δεύτερον αποδεικνύεται μέσω της ιστορικής αυτής αναδρομής ότι το EastMed είναι ένα από τα λίγα έργα τα όποια όντως έχουμε τιμήσει διαχρονικά

ως κυβέρνηση.

Έργο το οποίο με τα χρόνια ωρίμασε και απέδειξε ότι κάποιες φορές όταν το πολιτικό σύστημα θέλει να δείχνει ώριμο, μπορεί και να τα καταφέρει. 

Σπύρος Ριζόπουλος

Λίγες ημέρες μετά την ψυχρολουσία του Νταβός στις αρχές του 2010, οπότε συνειδητοποίησε ότι η οικονομική κρίση της χώρας δεν ήταν ένα απλό συνάχι που θα περνούσε χωρίς ευρωπαϊκό «φάρμακο», ο Γιώργος Παπανδρέου επισκέφθηκε τη Μόσχα. Εκεί, βρέθηκε στο καφε – εστιατόριο Café Pushkin, διάσημο για τους συνδυασμούς χαβιαριού με πάνκεϊκ και τα ρωσικά πιάτα ψαριών και κρέατος που περιλαμβάνει στο μενού του.

Στον ίδιο χώρο, γευμάτιζε και ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, «τυχαία» (εντός εισαγωγικών), όπως το έθετε η ισραηλινή εφημερίδα Haaretz σε άρθρο της για την στρατηγική εξωτερικής πολιτικής του ισραηλινού πρωθυπουργού. Οι δύο τους ξεκίνησαν την κουβέντα και ο Νετανιάχου δεν έχασε την ευκαιρία να προειδοποιήσει τον Παπανδρέου ότι ένας από τους κινδύνους πίσω από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι «μία κούρσα εξοπλισμών όπου χώρες όπως η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος θα έψαχναν την ευκαιρία να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα».

Ο ισραηλινός πρωθυπουργός είχε φροντίσει να αναφέρει ως πρώτη «ενδιαφερόμενη» χώρα την Τουρκία, χωρίς όμως να κάνει εντελώς ξεκάθαρο ότι αυτή ήταν και η βασική απειλή για την Ελλάδα, απλά το υπονόησε. Ο Νετανιάχου όμως δεν ανέφερε ότι στην Τουρκία ήδη τότε φιλοξενούνταν πυρηνικά όπλα, ως μέρος του οπλοστασίου του NATO, ούτε ότι η Σαουδική Αραβία δεν διαθέτει τις υποδομές για την ανάπτυξη πυρηνικών, ούτε φυσικά ότι στην Αίγυπτο για περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα διεξαγόταν ντιμπέιτ για το αν θα φτιάξουν έναν πυρηνικό αντιδραστήρα ή όχι.

Πληροφορίες που έδειχναν ότι ο κίνδυνος μίας πυρηνικής Μέσης Ανατολής δεν ήταν ακριβώς κοντά, ιδίως από τη στιγμή που δεν είχε καν κατασκευαστεί η ιρανική πυρηνική κεφαλή, και που δεν είχαν καμία σχέση με τον εφιάλτη της κρίσης που απασχολούσε τον έλληνα πρωθυπουργό.

Ωστόσο, οι δύο άνδρες κράτησαν συχνή επαφή από εκείνη την τυχαία συνάντηση, η οποία έγινε ακόμα πιο συχνή από τον Μάιο του 2010 όταν ισραηλινοί κομάντος επιβιβάστηκαν στο τουρκικό σκάφος Mavi Marmara ενώ όδευε προς τη Λωρίδα της Γάζας και προκάλεσαν το θάνατο εννέα τούρκων ακτιβιστών προκαλώντας την κορύφωση της διαμάχης μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ – μία διαμάχη που είχε ξεκινήσει στις αρχές του 2009, στο Νταβός, όπου ο Ερντογάν εγκατέλειψε πάνελ ηγετών διαμαρτυρόμενος προς τον ισραηλινό πρόεδρο Σιμόν Πέρες για τις επεμβάσεις του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας.

Δύο μήνες μετά ξεκίνησαν οι πρωθυπουργικές επισκέψεις. Πρώτος, τον Ιούλιο του 2010, ο Γιώργος Παπανδρέου βρέθηκε στο Τελ Αβίβ: στην κοινή συνέντευξη Τύπου αναφέρθηκε ότι τα θέματα που συζήτησαν αφορούσαν στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις και στην ειρήνη με τους γείτονες – «έναν εποικοδομητικό διάλογο που ήρθε να συμπληρώσει τα όσα, για πρώτη φορά, είχαμε συζητήσει σε μία κατά τύχη συνάντησή μας πριν από καιρό σε ένα εστιατόριο της Μόσχας», είχε δηλώσει ο Νετανιάχου.

Η επόμενη συνάντηση του Παπανδρέου ήταν με τον πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς, στον οποίο ο ισραηλινός πρωθυπουργός του ζήτησε να  μεταφέρει την ειλικρινή διάθεση του  για διαπραγμάτευση που θα οδηγήσει σε συμφωνία. Από την πλευρά του ο έλληνας πρωθυπουργός ευχαρίστησε για τη υποστήριξη του Ισραήλ στις ενέργειες που έκανε η ελληνική κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, ενώ και οι δύο πλευρές συμφώνησαν στην εμβάθυνση της συνεργασίας στο εμπόριο, τον τουρισμό, τη τεχνολογία και τη γεωργία.

Λιγότερο από έναν μήνα μετά, ο Νετανιάχου επισκέφθηκε την Αθήνα, εν μέσω της κορύφωσης της διαμάχης με την Τουρκία, δείχνοντας ξεκάθαρα τη στάση του Ισραήλ στη δημιουργία μίας νέας συμμαχίας με την Ελλάδα. Μπορεί τότε στο κάδρο να μην υπήρχε ακόμα η ενεργειακή συμμαχία, όμως η χειραψία που δόθηκε τον Αύγουστο του 2010 στο Μαξίμου, φαίνεται να είναι η αρχή μίας νέας εποχής στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.  Σχέσεις, που είχαν μπει για χρόνια κάτω από τη σκιά του πατέρα, του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος θεωρούνταν κόκκινο πανί για τους Ισραηλινούς. Πρώτη φορά το 1977, πριν καν ανατείλει ο ήλιος του ΠΑΣΟΚ, όταν είχε πάρει το μέρος του δικτάτορα Αμίν Νταντά της Ουγκάντα, ο οποίος στήριξε τους παλαιστίνιους αεροπειρατές της πτήσης της Air France. Μετά, αμέσως μόλις εκλέχθηκε πρωθυπουργός το 1981, ο πρώτος ξένος ηγέτης που κάλεσε σε επίσημη επίσκεψη ήταν ο Γιάσερ Αραφάτ. Κατά τον πρώτο πόλεμο του Λιβάνου το 1982 με την φιλοξενία του Αραφάτ και της PLO και τις διαδηλώσεις έξω από την ισραηλινή πρεσβεία στην Αθήνα.

Οι σχέσεις θα βελτιώνονταν κάπως το 1990, όταν επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Μητσοτάκη αναγνωρίστηκε το επίσημο κράτος του Ισραήλ, και καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 όταν ο Γιάννος Κρανιδιώτης διοργάνωνε συναντήσεις μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Στις προσπάθειες ανάδειξης του ρόλου της Ελλάδας στις εξελίξεις της Μέσης Ανατολής μετείχαν αργότερα ως υπουργοί Εξωτερικών ο Γιώργος Παπανδρέου και η Ντόρα Μπακογιάννη για να φτάσουμε στη χειραψία του Αυγούστου του 2010 που σηματοδοτούσε μία νέα εποχή στην ελληνοϊσραηλινή συνεργασία.

Τότε ο πρόδρομος του ΣΥΡΙΖΑ Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου είχε αντιδράσει έντονα: «Η εικόνα της χειραψίας ανάμεσα στον Έλληνα και τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό αποτελεί πρώτα απ΄ όλα πρόκληση απέναντι στην κοινή γνώμη, όταν είναι νωπή ακόμα η δολοφονική επίθεση ενάντια στην αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στην αποκλεισμένη Γάζα», ανέφερε ο Πάνος Σκουρλέτης ως εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΝ. «Ταυτόχρονα, η πρωτοβουλία αυτή της κυβέρνησης εντάσσεται στους γενικότερους σχεδιασμούς των ΗΠΑ και αποτελεί χείρα βοηθείας στο απομονωμένο σήμερα Ισραήλ, το οποίο εξακολουθεί να αποτελεί έναν διεθνή ταραξία, να μην σέβεται καμία έννοια διεθνούς νομιμότητας και να εγκληματεί σε βάρος των Παλαιστινίων. Ο όλος κυβερνητικός σχεδιασμός αποδυναμώνει διπλωματικά τη χώρα μας έναντι του αραβικού κόσμου και εγκυμονεί κινδύνους για την εμπλοκή της σε ακραίους τυχοδιωκτικούς σχεδιασμούς», επεσήμανε στην ανακοίνωσή του.

Στα τέλη του ίδιου χρόνου, μετά το εμπόριο, τον τουρισμό, την τεχνολογία και την  γεωργία, εμφανίστηκε στο κάδρο και η ενέργεια: η ανακάλυψη του κοιτάσματος φυσικού αερίου Λεβιάθαν άλλαξε αρχικά τα δεδομένα για την ενεργειακή «ανεξαρτησία» του Ισραήλ, ενώ στη συνέχεια μπήκαν στο τραπέζι και οι εξαγωγές, για να φτάσουμε σήμερα στη δυνητική τροφοδοσία του EastMed.

Η ανακάλυψη του κοιτάσματος συνέπεσε με επισκέψεις ελλήνων υπουργών και υφυπουργών όπως των Εξωτερικών, Επικρατείας, Τουρισμού αλλά και Ενέργειας. Την ίδια περίοδο – από το φθινόπωρο του 2010 έως και τα μέσα του 2011 αντίστοιχοι ισραηλινοί υπουργοί επισκέφθηκαν την Ελλάδα. Στο ενδιάμεσο πραγματοποιούνταν και επιχειρηματικές αποστολές, όπως αυτή που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2010 για τη συνεργασία σε θέματα υδάτων και ενέργειας.

Ταυτόχρονα, πέρα από την εκατέρωθεν καλή διάθεση, υπήρχαν και πραγματικά γεγονότα που επισφράγιζαν τις προθέσεις: Από τους 30.000  ισραηλινούς τουρίστες που επισκέφθηκαν την Ελλάδα το 2009, φτάσαμε στους 260.000 το 2010, και στους 420.000 το 2011. Το μπαράζ σύσφιγξης των σχέσεων θα κορυφωνόταν στο κορύφωμα της τουριστικής κίνησης εκείνης της σεζόν, τον Ιούλιο του 2011 με την επίσκεψη του προέδρου Κάρολου Παπούλια στην Ιερουσαλήμ – τον ίδιον ακριβώς μήνα που η ελληνική κυβέρνηση απαγόρευσε τον απόπλου σκαφών από ελληνικά λιμάνια με προορισμό τη Λωρίδα της Γάζας στα πλαίσια της νηοπομπής ανθρωπιστικής βοήθειας Freedom Flotilla II.

Το βράδυ πριν από την ανακοίνωση της απαγόρευσης απόπλου από τα ελληνικά λιμάνια, σε ομιλία του κατά την τελετή αποφοίτησης στην ισραηλινή  Σχολή Πιλότων Πολεμικής Αεροπορίας, ο Νετανιάχου έθιξε και τις διπλωματικές προσπάθειες που έγιναν για να αποτραπεί η επιχείρηση Freedom Flotilla ΙΙ. Ο μόνος ηγέτης που ανέφερε ονομαστικά στην ομιλία του ήταν ο Γιώργος Παπανδρέου.

Η ομιλία του Νετανιάχου δόθηκε Πέμπτη βράδυ, η ανακοίνωση για το απαγορευτικό στην Ελλάδα έγινε Παρασκευή πρωί. Σύμφωνα με πληροφορίες της εφημερίδας «Haaretz», ο Νετανιάχου και ο Παπανδρέου συνομίλησαν την Τετάρτη, με τον πρώτο να ζητά από τον δεύτερο την απαγόρευση και το Ισραήλ να γνωρίζει από την Πέμπτη το απόγευμα την ανακοίνωση της Παρασκευής.

Οι επισκέψεις υπουργών και επιχειρηματικών κλιμακίων από τις δύο πλευρές συνεχίστηκαν τον ίδιο μήνα αλλά και προς τα τέλη του 2011, με την προώθηση συνεργασιών σε θέματα ενέργειας, επενδύσεων και αγροτικής ανάπτυξης, ενώ επί κυβέρνησης Σαμαρά, τον Αύγουστο του 2013 υπογράφηκε το μνημόνιο  για την ενεργειακή συνεργασία Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ.

Την ίδια χρονιά το πρότζεκτ EastMed για την απευθείας σύνδεση κοιτασμάτων αερίου της Ανατολικής Μεσογείου με τα ευρωπαϊκά δίκτυα αναγνωρίστηκε ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ταυτόχρονα προχωρούσε και το σχέδιο EuroAsia Interconnector το οποίο αφορά την ηλεκτρική διασύνδεση των τριών χωρών με υποθαλάσσιο καλώδιο και αναμένεται πλέον να ολοκληρωθεί το 2023.

Κατά την περίοδο διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ πραγματοποιήθηκαν το 2015 κινήσεις για την περαιτέρω ενίσχυση του τουρισμού, το 2016 ολοκληρώθηκε  η τριμερής συμφωνία Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ για επωφελείς συνεργασίες σε διάφορους οικονομικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένου αυτού της ενέργειας και του έργου EastMed καθώς και του EuroAsia Interconnector.

Κατά τη διάρκεια συνεδρίου στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 2016, ο υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ Γιούβαλ Στάινιτζ αναφέρθηκε σε τρεις εναλλακτικές διαδρομές του φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα του Ισραήλ προς την Ευρώπη – και στα τρία περιλαμβανόταν ως ενδιάμεσος σταθμός η Ελλάδα, ενώ στο ένα από αυτά περιλαμβανόταν και η Τουρκία.

Συγκεκριμένα για τον EastMed ο ισραηλινός υπουργός είχε αναφέρει τότε ότι «μπορεί σε αυτή την φάση το εγχείρημα να φαίνεται πολύ ακριβό, αλλά εφόσον υπάρξουν νέες ανακαλύψεις κοιτασμάτων, μπορεί να αποδειχθεί οικονομικό». Την επομένη του συνεδρίου πραγματοποιήθηκε τριμερής συνάντηση ανάμεσα στους υπουργούς Ενέργειας Σκουρλέτη, Στάινιτζ και Λακκοτρύπη με προεξέχον θέμα αυτό του EastMed, ενώ προγραμματίστηκαν και επόμενες συναντήσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα κατά τις οποίες αναλύθηκαν οι πρώτες μελέτες που έδειχναν ότι η δημιουργία του αγωγού είναι τεχνικά υλοποιήσιμη και οικονομικά βιώσιμη.

Συνάντηση μεταξύ των πρωθυπουργών των τριών χωρών για τον EastMed πραγματοποιήθηκε και τον Οκτώβριο του 2017 στη Θεσσαλονίκη. Σε αυτό το χρονικό σημείο, ήδη μία εταιρεία ελληνικών συμφερόντων είχε πατήσει «πόδι» στα κοιτάσματα: η Energean Israel, στην οποία μετέχει κατά 50% ο Όμιλος Energean, είχε λάβει από τον Αύγουστο το πράσινο φως για την ανάπτυξη των πεδίων Karish και Tanin. Έναν χρόνο μετά η εταιρεία υπέγραψε συμφωνία για τον αγωγό που θα μεταφέρει στο σύστημα του Ισραήλ το αέριο από τα κοιτάσματα, ενώ τον Απρίλιο του 2019 ανακαλύφθηκαν νέα αποθέματα στο πεδίο του βόρειου Karish με τον ισραηλινό υπουργό Ενέργειας να συγχαίρει την Energean.

Εν τω μεταξύ, οι αφίξεις των ισραηλινών τουριστών έχουν ξεπεράσει τις 500.000, οι εξαγωγές της προς το Ισραήλ έχουν σημειώσει σημαντική αύξηση (για παράδειγμα από το 2016 στο 2017 αυξήθηκαν κατά 102%, συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών), οι επενδύσεις στο ελληνικό real estate τρέχουν με ρυθμούς δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ μέσα στο διάστημα των τελευταίων οκτώ μηνών. «Οι σχέσεις Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου ποτέ δεν ήταν καλύτερες», ανέφερε κατά την πρόσφατη επίσκεψή του τον Νοέμβριο ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Ισραέλ Κατζ. Στη συνάντησή τους με τον έλληνα ομόλογό του Νίκο Δένδια συζητήθηκε ανάμεσα σε άλλα και η παραβατική συμπεριφορά της Τουρκίας στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο και τη Συρία.

Από τα τέλη Δεκεμβρίου του 2010, οπότε ανακαλύφθηκε, χρειάστηκε να περάσουν ακριβώς δέκα χρόνια για να ξεκινήσει η παραγωγή φυσικού αερίου στον Λεβιάθαν, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Δύο ημέρες μετά στην Αθήνα υπογράφηκε το προσύμφωνο  μεταξύ της ΔΕΠΑ και της Energean για την προμήθεια φυσικού αερίου μέσω του EastMed. Λίγες ώρες αργότερα ακολούθησαν οι υπογραφές από τους υπουργούς Ενέργειας των τριών χωρών, παρουσία των πρωθυπουργών Κυριάκου Μητσοτάκη και Μπένιαμιν Νετανιάχου και του προέδρου Νίκου Αναστασιάδη, για αυτόν καθαυτόν τον αγωγό, κλείνοντας έναν κύκλο προσπαθειών για τη σύσφιγξη των σχέσεων και της συνεργασίας των χωρών.

Ωστόσο, ένας άλλος κύκλος παραμένει ανοικτός, με απρόβλεπτες εξελίξεις για την σταθερότητα της περιοχής: αυτός για τον οποίον είχε γίνει η αρχική προσέγγιση Νετανιάχου -Παπανδρέου στο Café Pushkin στην Μόσχα με κεντρικό θέμα το Ιράν. Η δολοφονία του ιρανού υποστράτηγου των Φρουρών της Επανάστασης Κασέμ Σουλεϊμανί με εντολή Τραμπ προκάλεσε την εσπευσμένη αναχώρηση του Νετανιάχου το μεσημέρι της Παρασκευής και την ακύρωση της συνάντησής του με τον Προκόπη Παυλόπουλο.

Την στιγμή της αναχώρησής του από την Ελλάδα οι ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ είχαν ήδη τεθεί σε αυξημένο συναγερμό φοβούμενες αντίποινα από το Ιράν, καθώς σύμφωνα με πληροφορίες οι Ισραηλινοί είχαν φτάσει αρκετές φορές κοντά στη δολοφονία του Σουλεϊμανί. Και, όπως όλα δείχνουν, το σκηνικό ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή αυτή τη φορά θα έχει ιδιαίτερα αυξημένο ενδιαφέρον και για τη χώρα μας.

Πηγή: Protagon.gr