Αναβιώνει ο “Ζάμαντας” στην Πεντάπολη Σερρών

18:30 28/4/2022 - Πηγή: seleo

Η εορτή της Ζωοδόχου Πηγής και ο χορός Ζάμαντα την Παρασκευή 29 Απριλίου στην Πεντάπολη Σερρών. Ο πολιτιστικός σύλλογος Πενταπόλεως θα αναβιώσει το έθιμο του Ζάμαντα στην ομώνυμη πλατεία την Παρασκευή στις 12 το μεσημέρι.

Η γιορτή της Ζωοδόχου Πηγής

Το πρωί της ημέρας αυτής, αφού ψαλεί ο όρθρος στον κεντρικό Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου, ακολουθεί η τέλεση της Θείας Λειτουργίας στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής. Εκεί είναι και ο ειδικά διαμορφωμένος χώρος της λαϊκής πανήγυρης, η οποία αρχίζει από το απόγευμα της παραμονής (Πέμπτη) και τελειώνει αργά το βράδυ της ημέρας

της Ζωοδόχου Πηγής (Παρασκευή).

Μόλις τελειώσει η θεία Λειτουργία, νέοι του χωριού παραλαμβάνουν τις ιερές εικόνες από τον πολιούχο ?γιο Αθανάσιο, τα δύο παρεκκλήσια, την Αγία Παρασκευή και Αγία Βαρβάρα, καθώς και από τα τρία εξωκλήσια, του Προφήτη Ηλία, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Νικολάου. Αφού τις στολίσουν με κεντητά πολύχρωμα υφάσματα, «καρέδες» και λουλούδια των αγρών, τις επωμίζονται και σχηματίζουν θρησκευτική πομπή

Της πομπής προηγούνται η φιλαρμονική του χωριού (τα νεότερα χρόνια), θρησκευτικά λάβαρα και εκκλησιαστικά εξαπτέρυγα. ακολουθούν οι νέοι με τις ιερές εικόνες στολισμένες στους ώμους των, οι ιερείς με τους ψάλτες και τις εκκλησιαστικές επιτροπές της εκκλησίας, των παρεκκλησίων και των εξωκλησιών.

Αμέσως μετά, ακολουθούν όλοι οι κάτοικοι του χωριού με αναμμένες λαμπάδες Η πομπή συνοδευόμενη από κωδωνοκρουσίες των εκκλησιών κατευθύνεται στο παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας στο οποίο, αφού φτάσει, ο ιερέας «διαβάζει Αγιασμό» και οι νέοι περιφέρουν τις άγιες εικόνες τρεις φορές γύρω από την εκκλησία. Έξω δε από τις πόρτες των σπιτιών, από τα οποία διέρχεται η θρησκευτική πομπή, καίγονται θυμίαμα και κεριά.

Στη συνέχεια οι νέοι με τις εικόνες και μαζί τους ο ιερέας ανεβασμένος σ’ ένα περήφανο και δυνατό άλογο, το οποίο είναι στολισμένο, φορώντας το επιτραχήλιο και κρατώντας με το δεξί του χέρι μια εικόνα κατευθύνεται με ακολουθία πιστών προς το εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία.

Από εκεί κατευθύνονται στον Άγιο Γεώργιο και μετά στον Άγιο Νικόλαο. Σε κάθε εκκλησία γίνεται θρησκευτική τελετή και περιφέρονται τρεις φορές οι εικόνες. Από τον Άγιο Νικόλαο, η πομπή κατευθύνεται και περιοδεύει στην αγροτική περιοχή του χωριού. Σε ορισμένα μεγάλα σταυροδρόμια με προσανατολισμό τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, όπως στη «Ζαγγαριάνη», στα «Τόπια», στο «Ντίκιλτάς(ι)», στον «Περιστεριό», καθώς και σε όλα τα παρεκκλήσια και εξωκλήσια, ο ιερέας δέεται προς τον Επουράνιο Κύριο «υπέρ προστασίας της κωμοπόλεως ταύτης και των κατοικούντων εν αυτής» και για καλή σοδειά της γεωργικής παραγωγής. Κατά τις δεήσεις αυτές, ο ιερέας τοποθετεί, θάβοντας μέσα στη γη, ή στον κορμό κάποιου εύρωστου δέντρου «προσφορά» (αγιασμένο αντίδωρο) από τη Θεία Λειτουργία ή όπως λέγεται «Ύψωμα».

Αφού γίνει κατά τον τρόπο αυτό η περιφορά, στους αγρούς του χωριού και μόλις φτάσει η πομπή στην τοποθεσία «Περιστεριός», κατευθύνεται στην Αγία Παρασκευή. Εκεί την υποδέχονται συγκεντρωμένοι οι κάτοικοι με κωδωνοκρουσίες (και πυροβολισμούς στον αέρα παλαιότερα). Μετά την περιφορά των εικόνων γύρω από την εκκλησία σχηματίζεται μεγάλη πομπή, όπως προαναφέρθηκε, η οποία κατευθύνεται στον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου. Εκεί, αφού περιφερθούν και πάλι οι εικόνες, τοποθετούνται από τους νέους στις θέσεις τους και τελείται Ακολουθία.

Ο ιδιαίτερος παραδοσιακός χορός του « Ζάμαντα »

Αφού τελειώσει η περιφορά των εικόνων όλοι συγκεντρώνονται στην πλατεία της Αστυνομίας [Μπεϊλικ]. Στην πλατεία αυτή ακολουθεί λαϊκό πανηγύρι που ανοίγει με το χορό του «Ζάμαντα» κατά τη διάρκεια του οποίου χορεύουν όλοι γέροι και νέοι και τελειώνει όταν κάποιος, συνήθως από τους προύχοντες φωνάζει: Αϊντε κάηκαν τ’ αρνούδια (αρνιά). Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι κάτοικοι με τους φιλοξενούμενους πρέπει να πάνε για φαγητό και το απόγευμα να συνεχίσουν το γιορτασμό.

Κατά τη διάρκεια λοιπόν ενός τέτοιου μεγάλου πανηγυριού όλος ο κόσμος ήταν πιασμένος στο χορό «τρία κάτια χουρός γένουνταν» δηλαδή χόρευε τόσος κόσμος ώστε να έχουν σχηματιστεί τρεις ομόκεντρες κυκλικές σειρές με την ελπίδα πως αυτή τη φορά το πανηγύρι τους θα ολοκληρώνονταν έτσι όπως το ήθελαν.

Ξαφνικά όμως αντιλαμβάνονται να ανηφορίζει και να πλησιάζει το βάρβαρο μπουλούκι των άπιστων Οθωμανών. Εξαγριωμένοι αυτοί χτυπώντας και βρίζοντας τους κατοίκους ήθελαν και πάλι να τους «χαλάσουν» τη γιορτή. Ηταν γνωστή αυτή η τακτική ορισμένων βαθμοφόρων Οθωμανών προς τους Χριστιανούς διαφόρων περιοχών με σκοπό να τους εξαναγκάσουν σε εξισλαμισμό ή να επωφεληθούν από αρπαγές φόρων και περιουσιών.

Να όμως που ένας λεβέντης δεν ανέχτηκε τις αφόρητες προκλήσεις και τραμπουκισμούς των απίστων και ξεπετάχτηκε μέσα από το πλήθος που ήταν συγκεντρωμένο – ένα δυνατό και ψυχωμένο παλικάρι. Ήταν γιος μιας χήρας μάνας και προτάχθηκε για να αναμετρηθεί στην προκλητική πρόσκληση του Οθωμανού αρχινταή που δρούσε στην περιοχή. Αυτός ο βάρβαρος Οθωμανός ήταν γνωστός, ή τον αποκαλούσαν με το όνομα «Ζάμαντα»

Άρχισαν τότε να χτυπιούνται κάτω από τα τρομαγμένα και ανήσυχα βλέμματα όλων και τις σπαρακτικές παρακλήσεις της μάνας. Ο αγώνας όμως ήταν άνισος για το νέο γιατί με δόλιο τρόπο κατάφερε να τον χτυπήσει θανάσιμα.

Το τι επακολούθησε τότε μπορούμε να το φανταστούμε. Στην αρχή πανικός και ξεφωνητά του πλήθους, καθώς έβλεπαν το παλικάρι που ξεψυχούσε πλημμυρισμένο στα αίματα στη σπαρακτική αγκαλιά της μάνας του.

Οι βάρβαροι αναστατωμένοι από την ανέλπιστη αυτή τη φορά εξέλιξη της επιδρομής τους αποχωρούσαν βιαστικά φοβούμενοι κάποιο επεισόδιο αντεκδίκησης.

Το σοβαρότατο και δυσάρεστο αυτό γεγονός μαθεύτηκε σε όλη την περιφέρεια και πιθανόν να αποτέλεσε αιτία για εντονότατες διαμαρτυρίες προς το Σουλτάνο της Υψηλής Πύλης. Για να αποφύγουν οι κατακτητές αντιδράσεις και επεισόδια παρεχώρηοαν προς τους κατοίκους ιδιαίτερα προνόμια ελευθερίας, ιδιοκτησιών, φόρων κ.λπ. Από τότε αρχίζει για τον τόπο μια καλύτερη ζωή. (Η περιοχή σε απογραφές του 13ου – 14ου αιώνα έχει σημαντικό οικονομικό ενδιαφέρον και ειδικό ιδιοκτησιακό καθεστώς, έναντι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας).

Σε ανάμνηση της θυσίας του νέου και ως ελάχιστο φόρο τιμής οι άνθρωποι του χωριού μετέβαλαν τα συναισθήματα τους σε λόγο (τραγούδι), κίνηση και μελωδία προϊόντα της λαϊκής, δημιουργίας. Έτσι η λαϊκή μούσα θέλοντας να υμνήσει το γενναίο παλικάρι δημιουργεί στίχους και τραγουδά το «Ζάμαντα».

Πηγή:epilogestv.gr

Το άρθρο Αναβιώνει ο “Ζάμαντας” στην Πεντάπολη Σερρών εμφανίστηκε πρώτα στο Seleo news.