Πάσχα στη Χαλκιδική - Ήθη και έθιμα

09:16 26/4/2019 - Πηγή: seleo

Είναι γεγονός ότι η συμπύκνωση του μηνύματος του Ευαγγελίου και των θρησκευτικών εκδηλώσεων γίνεται τη Μεγάλη Βδομάδα. Και στη Χαλκιδική από παλιά ο καθένας τις ζούσε ανάλογα με το βαθμό…

Είναι όμως γεγονός, πως επηρέαζαν τη ζωή όλων για αυτό και πολλά έθιμα έμειναν αναλλοίωτα μέχρι και σήμερα.

Τις ημέρες του Πάσχα αναβιώνουν και άλλα έθιμα που έχουν τις ρίζες τους στην Τουρκοκρατία. Το κάψιμο του Ιούδα στο Γομάτι

Το κάψιμο του Ιούδα, όπως και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας

αναβιώνει κάθε χρόνο και στο Γομάτι. Το Μ.Σάββατο στην πλατεία του χωριού στήνουν έναν φανό που αποτελείται από τρία πεύκα 25 μέτρων και τον γεμίζουν κλαδιά κρεμώντας από την κορυφή τον Ιούδα. Τα μεσάνυχτα και όταν λέει ο παπάς το «Χριστός Ανέστη» ανάβουν τον φανό για να κάψουν τον Ιούδα και το κακό και ένα φαντασμαγορικό θέαμα πλημμυρίζει την πλατεία. Το ίδιο σκηνικό στήνεται στο Χανιώτη και στο Πευκοχώρι.

- Το κάψιμο του Ιούδα αναβιώνει κάθε Πάσχα και στο Γαλαρινό, το μικρό χωριό απέναντι από το μοναστήρι της Αγ. Αναστασίας της Φαρμακωλυτρίας.

- Επίσης το κάψιμο του Ιούδα γίνεται και στη Μεγάλη Παναγία, όπου στήνεται φανός 15 μέτρων και με το άναμα της φωτιάς ξεκινιούν και τα πυροτεχνήματα!

- Κάψιμο του Ιούδα (Οβριός) γίνεται και στον Ν.Μαρμαρά, αμέσως μετά το Χριστός Ανέστη, αφού έχει διαπομπευτεί το πρωινό του Μ.Σάββατου στους δρόμους του χωριού.

Το Μαύρο Αλώνι στην Ιερισσό

Κάθε χρόνο στην Ιερισσό, την τρίτη μέρα του Πάσχα, τιμάται η μνήμη της σφαγής 400 Ιερισσιώτων από τους Τούρκους. Το 1821 κατά την επανάσταση στην Χαλκιδική οι Τούρκοι κατά διαταγή του Σιντίκ Γιουσούφ Μπέη έσφαξαν 400 Ιερισσιώτες. Με ύπουλο τρόπο υποσχέθηκε γενική αμνηστία σ΄ όλους όσους θα παραδινόταν. Αφού παραδόθηκαν 400 που πίστεψαν στα λόγια του, τους ανάγκασε με την απειλή των όπλων να χορεύουν. Σε κάθε στροφή του χορού τα σπαθιά των Τούρκων έσφαζαν και από έναν χορευτή.

Έκτοτε για να τιμηθεί εκείνη η θυσία, στην τοποθεσία «Μαύρο Αλώνι» τελείται τρισάγιο και στην συνέχεια στήνεται χορός στον οποίο συμμετέχουν εκατοντάδες Ιερισσιώτες και επισκέπτες. Ο χορός λέγεται «καγκελευτός» και αναπαριστά την σφαγή. Είναι αργόσυρτος, πάνω στα συρτά και διστακτικά βήματα των καταδικασμένων σε θάνατο. Το τραγούδι είναι γεμάτο υπονοούμενα για την πολυπόθητη λευτεριά, καθώς για πολλά χρόνια μετά, το έθιμο γινόταν με την παρουσία των τούρκων και τα πράγματα δεν μπορούσαν να ειπωθούν ανοιχτά.

Στο τελευταίο κομμάτι του τραγουδιού οι δύο πρώτοι, ενώνουν τα χέρια τους δημιουργώντας μια αψίδα αναπαριστώντας τα τεντωμένα σπαθιά των Τούρκων. Απ' αυτή την υποτυπώδη αψίδα περνούν όλοι οι χορευτές δύο φορές, ενώ τα βήματα του χορού συνεχίζονται καθώς και το τραγούδι, που κάθε στροφή του τραγουδιέται εναλλάξ μια από τους άντρες και μια από τις γυναίκες.

Πάσχα στην Αρναία

Στην Αρναία αναβιώνουν τις ημέρες του Πάσχα από την Πολιτιστική και Επιμορφωτική Εταιρεία ποικίλα έθιμα, τα οποία στην πλειοψηφία τους έχουν τη ρίζα τους από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Την πρώτη μέρα όσοι περάσουν από την Αρναία θα φιλοξενηθούν στην πλατεία από τους νέους του χωριού που με παραδοσιακές ενδυμασίες κερνούν τσουρέκια, κόκκινα αυγά και πίτες.

Τη δεύτερη μέρα αναβιώνει το έθιμο του «κανταριού». Κάτω από τον μεγάλο πλάτανο στην πλατεία της Αρναίας κρεμιέται ένα «καντάρι», ζύγι δηλαδή και περνούν όλοι για να ζυγιστούν, αφού πρώτα κεραστούν με λουκούμι και κόκκινο αυγό, ώστε να διαπιστωθεί ποιος έφαγε περισσότερο το Πάσχα. Κερδισμένοι βγαίνουν όσοι έχουν το μεγαλύτερο βάρος και ως έπαθλο παίρνουν από μια κατσαρόλα, με τον πρώτο να κερδίζει τη μικρότερη και τον τρίτο την μεγαλύτερη για να συναγωνισθεί ως την επόμενη χρονιά τον πρώτο. Παράλληλα, την ίδια μέρα στην πλατεία στήνονται κούνιες στολισμένες με κισσό και λουλούδια, από τις οποίες περνούν όλοι και οι γυναίκες του χωριού τραγουδούν παραδοσιακά πασχαλιάτικα άσματα και τραγούδια για την άνοιξη.

Την τρίτη μέρα αναβιώνει ο «Κούτσμανος». Στις 8 το πρωί άνδρες με παραδοσιακές στολές και οπλισμένοι συγκεντρώνονται έφιπποι στην πλατεία της Αρναίας. Τραγουδώντας πηγαίνουν μέχρι τον προφήτη Ηλία, έξω από το χωριό και μετά την τέλεση Θ.Λειτουργίας ξεκινά η σκοποβολή με στόχους… κόκκινα αυγά.

Το έθιμο κρατά από την τουρκοκρατία, καθώς οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν τη χρήση όπλων στους Αρναιώτες, παρά μόνο στις θρησκευτικές γιορτές. Μετά την σκοποβολή οι καβαλάρηδες και ο κόσμος μεταβαίνουν στο εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής όπου στήνεται ο ένας χορός που λέγεται «Κούτσμανος» προς τιμή του οπλαρχηγού Κούτσμανου.

Αργότερα όλοι οι κάτοικοι διαγωνίζονταν στη «Σουσσαρίτσα». Κρατώντας κόκκινα αβγά, προσπαθούσαν να τα ρίξουν όσο πιο μακριά μπορούσαν ανάμεσα στα χόρτα χωρίς να σπάσουν.Όλα αυτά τα έθιμα αναβίωσαν και σήμερα από τα μέλη της Πολιτιστικής και Επιμορφωτικής Εταιρείας Αρναίας, που κάθε χρόνο κρατούν άσβεστες τις παραδόσεις της περιοχής τους.

Η Κούνια στο Στανό

O Σύλλογος Γυναικών του Στανού πιστός στις παραδόσεις και στα ήθη και έθιμα που αποτελούν την πολιτισμική μας κληρονομιά αναβιώνει τα τελευταία χρόνια το έθιμο της "Κούνιας" τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα. Στις 11 το πρωί δίνουν όλοι ραντεβού στην εκκλησία της Αγίας Χάιδως και αναβιώνουν το έθιμο.

Ένα έθιμο που με το πέρασμα του χρόνου είχε ξεχαστεί. Με την πρωτοβουλία του Συλλόγου και του πάτερ Νικόλαου Χαλκιά το ξαναζωντανεύουν, ώστε να θυμούνται οι παλιότεροι και να μαθαίνουν οι νέοι.

Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα σε μεγάλα δέντρα του χωριού μαζεύονταν παρέες αγοριών και κοριτσιών και έκαναν κούνιες. Όταν κουνιόταν το αγόρι ή το κορίτσι λέγαν και το αντίστοιχο τραγούδι. Πάντα τελείωναν με την αναστάσιμη προσευχή. Αφού κουνιόντουσαν άφηναν την ουρά του σχοινιού στο έδαφος και σχηματίζονταν κουλούρες. Ανάλογα με τους κύκλους που δημιουργούνταν έλεγαν ότι τόση θα είναι η αγάπη της μελλοντικής πεθεράς ή σε πόσα χρόνια θα παντρευτούν.

Αυτό το έθιμο ήταν αφορμή να διασκεδάσουν οι νέοι και οι νέες εκείνης της εποχής. Επίσης το έθιμο είχε και θρησκευτικό περιεχόμενο δηλαδή το κατέβασμα της κούνιας συμβόλιζε τον ερχομό του Χριστού στη γη και το ανέβασμα την Ανάστασή Του.

Οι Αυγομαχίες στο Λάκκωμα

Είναι ένα έθιμο που μετέφεραν στην περιοχή οι πρόσφυγες από την περιοχή του Πόντου, ένα έθιμο που συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού και την αέναη σύγκρουση του καλού με το κακό.

Βασικός κανόνας του εθίμου είναι η χρησιμοποίηση μόνο αυγών κότας. Οι διαγωνιζόμενοι συμμετέχουν στις αυγομαχίες με 45 αυγά στο σύνολο και νικητής αναδεικνύεται εκείνος αυτός που έχει τα λιγότερα σπασμένα αυγά. Στους τρεις πρώτους νικητές, απονέμονται βραβεία και στον πρώτο που θα του σπάσουν όλα τα αυγά θα του απονεμηθεί το "χρυσό τηγάνι" για να τα πάει για τηγάνισμα!

"Του Χαρ'κου τ΄αλώνι" στο Παλιοχώρι

Ο Πολιτιστικός και Φυσιολατρικός Όμιλος Παλαιοχωρίου διοργανώνει την τρίτη μέρα του Πάσχα στο προαύλιο του Ιερού Ναού Ταξιάρχου Μιχαήλ «του Χαρ’κού τ’ αλώνι». Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, παρά το ειδικό καθεστώς που ίσχυε για τα Μαντεμοχώρια, στα οποία ανήκε και το Παλαιοχώρι, ήταν έδρα των καπεταναίων και ζούσαν στα γύρω βουνά. Προετοιμαζόμενοι για την επανάσταση κατέβαιναν την Τρίτη μέρα του Πάσχα στο χωριό, όπου γινόταν πανηγύρι και με ξεγέλασμα του Μαντέμ Αγά εξασκούσαν τους νέους του χωριού στη σκοποβολή. Στην ανάμνηση του ιστορικού πανηγυριού γίνεται αναβιώνει το έθιμο με τη συμμετοχή κατοίκων και επισκεπτών.

Αλογοδρομίες στη Συκιά

Από την εποχή της Τουρκοκρατίας και με συμβολικό χαρακτήρα αναβιώνει κάθε χρόνο την Τρίτη ημέρα του Πάσχα η εκδήλωση των αλογοδρομιών στην παραλία της παραδοσιακής Συκιάς. Αναβάτες από πολλά σημεία της χώρας, έρχονται με τα άλογά τους στη Συκιά και παίρνουν μέρος στην ξεχωριστή αυτή εκδήλωση. Τα άλογα συναγωνίζονται σε ταχύτητα και προσφέρουν στους χιλιάδες επισκέπτες ένα μοναδικό θέαμα. Όποιος επιθυμεί μπορεί να ανέβει σε άλογο και να φωτογραφηθεί, ενώ σημειώνεται ότι στην εκδήλωση τηρούνται αυστηροί κανόνες ασφαλείας. Την εκδήλωση διοργανώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Συκιάς «Τα Συκιωτάκια» υπό την αιγίδα του Δήμου Σιθωνίας.

του Θοδωρή Δούκα
halkidikinews.gr