Η ΖΩΗ Μας ΜΕ ΤΟ ΜΕΛΊΣΣΙ

10:21 5/1/2025 - Πηγή: FlashNews

Σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς, που λες και όλα καταρρέουν, ή τουλάχιστον αλλάζουν και καθώς ολοκληρώνεται ακόμη μία δύσκολη, έως πολύ κακή μελισσοκομική χρονιά, φαντάζει πια απαραίτητο όλοι να πάρουμε θέση γιατί όλοι είμαστε συνυπεύθυνοι. Και δεν αναφέρομαι σε μεγάλα φιλοσοφικά ζητήματα (π.χ. υπάρχει ηθική στον καπιταλισμό;), αναφέρομαι σε «μικρά» θέματα, που μας αφορούν άμεσα. Όπως για παράδειγμα «γιατί μελισσοκομούμε;», γιατί είμαστε μελισσοκόμοι;

Προσωπικά πάντα αντιδρούσα στη λέξη «μελισσοτρόφος» και η αιτία είναι απλή:

«μελισσοκομία», μέλισσα + κομίζω = φέρω, μεταφέρω, προσφέρω

«μελισσοτροφία»,

μέλισσα+ τρέφω = παρέχω σε κάποιον τροφή, εκτρέφω ζώα, αφήνω να αναπτυχθεί

Γιατί λοιπόν «μελισσοκομούμε»;

Η σχέση του ανθρώπου με τη μέλισσα ήταν πάντα σχέση ζωής. Το μελίσσι του έδινε τροφή, φάρμακα, είδη πρώτης ανάγκης. Πάντα όμως δημιουργούταν και μία άλλου είδους σχέση, πιο θεωρητική, πιο βιωματική, πιο φιλοσσοφική… Γιατί άραγε;;;

Όταν ανοίγεις ένα μελίσσι αισθάνεσαι ότι «μπαίνεις» σε έναν άλλο κόσμο, που παρόμοιό του δεν έχεις ξαναδεί. Πολυκοσμία, κίνηση, μυρωδιές, ήχοι. Χρειάζεσαι χρόνο για να αρχίσεις να βλέπεις κανονικά, να παρατηρείς. Και για να το κάνεις αυτό πρέπει να πάρεις βαθιές εισπνοές, να ηρεμήσεις, να συγκεντρωθείς. Άρα πρέπει να αποβάλλεις τον φόβο! Να είσαι σε μια ήρεμη εγρήγορση.

Και αυτό είναι το πρώτο πράγμα που σου μαθαίνει η ενασχόληση με το μελίσσι, Να αποβάλλεις τον φόβο για το φυσικό σου περιβάλλον. Να Παρατηρείς!!!

Και τότε ο διαφορετικός αυτός κόσμος σου φανερώνει τα «μυστικά» του.

Η βασίλισσα ωοτοκεί. Οι μέλισσες – ακόλουθοι την περιποιούνται και την ταΐζουν. Όμως μόνο αυτό; Όχι φυσικά. Την ελέγχουν κιόλας. Την αγγίζουν, για να ελέγξουν εάν είναι υγιής, εάν οι μυρωδιές – φερομόνες είναι αρκετά έντονες, ώστε να μπορεί ακόμη να κρατάει το σμήνος συγκεντρωμένο, την παρακολουθούν για να είναι βέβαιες ότι κάνει σωστά τη δουλειά της και δεν τεμπελιάζει. Το ότι λέγεται από τον άνθρωπο «βασίλισσα» δεν σημαίνει ότι είναι και αρχηγός….

Και ποιος αποφασίζει τότε σ’ αυτή την κοινωνία; Μα φυσικά η πολυπληθέστερη ομάδα, αυτή που κάνει όλη τη δουλειά, οι εργάτριες μέλισσες, αυτές που χτίζουν, φροντίζουν τον γόνο, προστατεύουν και καθοδηγούν, συλλέγουν και αποθηκεύουν τις τροφές. Και αποφασίζουν με διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας!!!

Παρατηρώντας λοιπόν τη ζωή ενός μελισσιού κατά τη διάρκεια ενός χρόνου έρχεται το 2ο πράγμα που σου μαθαίνει η ζωή σου με το μελίσσι. Να σκέφτεσαι!!! Να συνδυάζεις εικόνες (μέλισσες στα λουλούδια, μέλι στη κυψέλη) και να δημιουργείς γνώση.

Και τότε ανοίγει και ένας άλλος κόσμος μπροστά σου, ο κόσμος ο φυσικός. Άνοιξη, πολλά ανθισμένα φυτά, οι μέλισσες συλλέγουν πολύ γύρη, η βασίλισσα γεννά εντατικά, το μελίσσι μεγαλώνει.

Όμως για να ανθίσουν πολλά φυτά πρέπει ο καιρός να είναι καλός, να βρέξει να ποτιστεί η γη. Αρχίζεις να παρατηρείς τον καιρό.

Και έτσι ο άνθρωπος ξαναπαίρνει το μονοπάτι, που άφησε χρόνια πολλά πριν, το μονοπάτι προς τον εαυτό του σαν μέρος του φυσικού περιβάλλοντος, όχι σαν αρχηγός, όχι σαν ο «πρώτος», αλλά σαν ένα κομμάτι του σύμπαντος.

Όμως ο άνθρωπος είναι άνθρωπος. Θέλει να επεμβαίνει στις καταστάσεις, στις άλλες μορφές ζωής.

Τα μελίσσια μπορούν να του δώσουν κέρδος. Μπορεί να μάθει τον κύκλο ζωής τους και να τα εκμεταλλευτεί ώστε να κερδίσει πολλά. Γιατί το μελίσσι να μαζεύει μόνο μία φορά μέλι; Εγώ θα το μετακινώ ανά την Ελλάδα και θα εκμεταλλεύομαι περισσότερες ανθοφορίες, άρα θα το κάνω να μαζεύει περισσότερο μέλι. Όλο το χρόνο.

Δεν χρειάζεται να έχει χειμώνα. Το Φεβρουάριο θα δουλεύουν στην Καλαμάτα και τον Ιούλιο στην Οίτη, και τον Οκτώβριο στην Εύβοια.

Και τότε ο άνθρωπος μαθαίνει το 3ο πράγμα από το μελίσσι, «ένας οργανισμός φυτό, άνθρωπος, ζώο, έντομο, είναι σαν ένα κράκερ. Εάν δεν τον μεταχειριστείς σωστά, παίρνεις ψίχουλα!!

Ένα μελίσσι που μετακινείται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους αποσυντονίζεται, κουράζεται, αρρωσταίνει και τελικά πεθαίνει.

Όσες τεχνητές τροφές και φάρμακα και να του δώσει ο μελισσοκόμος, δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τη φυσιολογική πορεία της ανάπτυξής του, ούτε τη φυσική του διατροφή (μέλι και γύρη), ούτε τη φυσική του άμυνα σε αρρώστιες και εχθρούς (πρόπολη, μέλι).

Αυτό αλήθεια δεν συμβαίνει και στον άνθρωπο, που ζει όλη του τη ζωή στη πίεση για να αποκτήσει περισσότερα (χρήματα, σπίτια), χωρίς ξεκούραση, γαλήνη, χαρά;;

Και έτσι ο άνθρωπος – μελισσοκόμος πια παίρνει, εάν μπορεί, το 4ο μάθημα από το μελίσσι. Καταλαβαίνει ότι είναι αδιέξοδη η μανία για το κέρδος με κάθε κόστος. Άλλωστε το κόστος παραγωγής του ξεπερνάει τις απολαβές του. Αρχίζει να αμφισβητεί ακόμη και εκφάνσεις της δικής του ζωής. Γιατί τόσο τρέξιμο, γιατί τόσο άγχος. Έτσι κι αλλιώς δεν θα μπορέσεις ή δεν θα προλάβεις να ευχαριστηθείς τους «κόπους» σου. Αρχίζει να ξεχωρίζει τα σοβαρά από τα λιγότερο σοβαρά πράγματα. Αρχίζει να χαίρεται, όποτε πηγαίνει στα μελίσσια του, σαν εκδρομή, να διαλέγει μέρη για να τα τοποθετήσει, που θα αρέσουν και σ’ αυτόν. Προτρέπει τα παιδιά του να τον ακολουθήσουν, για να περάσει λίγο χρόνο μαζί τους. Μειώνει τον αριθμό των μελισσιών του, ώστε να μπορεί να τα διαχειριστεί καλύτερα. Παράγει και άλλα προϊόντα, εκτός του μελιού, ανοίγεται σε νέες αγορές, αποφασίζει να μεταδώσει τις γνώσεις του και την αγάπη του, κάνοντας επισκέψιμο το μελισσοκομείο του. Ψάχνει να βρει τρόπους, χρησιμοποιώντας εργαλεία όπως η τεχνολογία, ώστε να μειώσει την επίδραση του ανεξέλγκτου καιρού

ΝΑΙ το μελίσσι και η Μελισσοκομία «φτιάχνουν τον άνθρωπο». Μπορούν να λειτουργήσουν σαν αποτοξίνωση, από τον τοξικό τρόπο ζωής. Μπορούν να τον βοηθήσουν να βρει το κομμένο νήμα, να προσεγγίσει ξανά στη φυσικότητά του.

Ναι ο άνθρωπος είναι ένα από τα εκατομμύρια φυσικά όντα που συμβιώνουν στον πλανήτη μας. Όμως είναι και κάτι άλλο. Είναι το μόνο σκεπτόμενο ον, που μπορεί να παρεμβληθεί με την εξέλιξη της ζωής του στον πλανήτη μας. Κι αυτό γιατί η ανθρώπινη φύση του υφίσταται μόνο γιατί και όταν βρίσκεται μέσα σ’ ένα πνευματικό, πολιτικό, ηθικό και πολιτισμικό περιβάλλον, το οποίο δεν το παρακολουθεί απλώς παθητικά και αδιάφορα αλλά έχει ανάγκη να το νοηματοδοτεί, να επεμβαίνει πάνω σ’ αυτό, να το τροποποιεί και να το μετασχηματίζει. Τελικά η ανθρώπινη φύση δεν υπάρχει χωρίς την ανθρωπότητα στο σύνολό της και υπάρχει γιατί βρίσκεται μέσα σ’ ένα πνευματικό, πολιτικό, ηθικό και πολιτισμικό περιβάλλον.

Σε αυτή τη βάση δεν μπορούσε απλώς να «κλέβει» το μέλι και τα άλλα προϊόντα του μελισσιού. Δεν μπορούσε να μην προκαλέσει το ενδιαφέρον του αυτή η απόλυτα συλλογική οντότητα της Apis mellifera, για την οποία γρήγορα φυσικά κατάλαβε ότι «Una apis, nulla apis», «μια μέλισσα καμία μέλισσα».

Πως το καταφέρνουν οι μέλισσες;

Πως έχουν δημιουργήσει αυτή την «τέλεια», μνημείο αλτρουισμού, κοινωνία; Πώς μπόρεσαν να λύσουν το πανανθρώπινο δίπολο μεταξύ συλλογικότητας και ατομικότητας;;

Έτσι αναπόδραστο φαίνεται το γεγονός ότι, στο βαθμό που, η δυτική ειδικά σκέψη, έχει δομηθεί σε μια δυαδική αντίθεση μεταξύ κοινωνίας και ατόμου, η κοινωνία της μελιτοφόρου μέλισσας με τον εντυπωσιακό κολεκτιβισμό της υπήρξε ένα βαρόμετρο των συνεχώς μεταβαλλόμενων σχέσεων μεταξύ αυτών των διαλεκτικών πόλων.

Οι μέλισσες εργάζονται μέχρι θανάτου παράγοντας και αποθηκεύοντας μέλι για τη μελλοντική ασφάλεια της κοινωνίας. Θα κεντρίσουν κάθε πλάσμα που απειλεί την αποικία, αν και αυτό απειλεί την ίδια τους τη ζωή, ενώ οι άρρωστες μέλισσες θα απομακρυνθούν οικειοθελώς από την κοινωνία, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η εξάπλωση της μόλυνσης.

Σε κάθε ένα από αυτά τα παραδείγματα, ο κολεκτιβισμός ερμηνεύεται ως η άρνηση της ατομικότητας. Αυτό όμως σε ένα ανθρωπομορφικό πλαίσιο αποτελεί μία εκτροπή, μία «επανάσταση», αφού σε έναν πραγματικά συλλογικό τρόπο ύπαρξης δεν υπάρχουν άτομα που πρέπει να αναιρεθούν και κανένας εαυτός που πρέπει να θυσιαστεί…..

Τελικά στη μακραίωνη ιστορία του ανθρώπου στη γη θα μπορούσε κανείς σχεδόν να ανιχνεύσει την μεταβαλλόμενη πολιτιστική πορεία των ιδανικών του κολεκτιβισμού και του ατομικισμού, αλλά και τις διάφορες ιδεολογικές εκφάνσεις τους μέσω μιας ιστορικής ανάλυσης των «θεωριών» που κατά ιστορική περίοδο επικράτησαν, για το νόημα και τη σημασία της κοινωνίας των μελισσών.

Η βάση ίσως του πολιτιστικού φαντασιακού σχετικά με τις μέλισσες που διατρέχει όλη την ιστορία του ανθρώπου από τους αρχαίους έως τους νεότερους χρόνους μπαίνει στην αρχαία Ελλάδα.

Στην αρχαία Ελλάδα, οι κοινωνίες των μελισσών θεωρούνταν ως ένα είδος πολιτικής κοινότητας στη φύση, μια ιδανική φυσική πολιτεία και οι μέλισσες συμβόλιζαν την ενάρετη αφοσίωση στο συλλογικό καλό. Η ηθική μέλισσα είναι σύμβολο της πολιτικής αρετής, σε αντίθεση με το ιδιωτικό συμφέρον.

Οι μέλισσες είναι εργατικές και η αφοσίωσή τους στην αποικία θεωρείται έκδηλη στη δραστηριότητά τους – δεν εργάζονται για τον εαυτό τους, αλλά για το καλό της κυψέλης, και κάθε μέλισσα πρέπει να εργάζεται. Οι κηφήνες που δεν εργάζονται σύντομα αποκλείονται από την κυψέλη και αφήνονται να πεθάνουν, όταν έχουν εξυπηρετήσει τον αναπαραγωγικό τους σκοπό. Έτσι, η πολιτιστική εγγραφή των μελισσών ως συμβόλων πολιτικού καθήκοντος, αλτρουισμού και συλλογικής αρετής είναι τόσο οικονομική όσο και πολιτική.

Κατά τη μεσαιωνική και πρώιμη σύγχρονη περίοδο οι μέλισσες χαιρετίστηκαν ως πρότυπα ταυτόχρονα καλής διακυβέρνησης, εργατικότητας και υπακοής. Το όραμα ήταν η κοινωνία των μελισσών ως υπόδειγμα μιας φυσικής τάξης στην οποία ο καθένας γνωρίζει τη θέση του και εκπληρώνει αποτελεσματικά τα καθήκοντά του, συμβάλλοντας έτσι στο κοινό καλό.

Οι Άγγλοι βασιλόφρονες τον 16ο και 17ο αιώνα επεσήμαναν την τέλεια υποταγή των μελισσών στον θεϊκά χειροτονημένο ηγεμόνα τους ως απόδειξη ότι η μοναρχία είναι θεμελιωμένη από τη φύση.

Φυσικά για να είναι ολοκληρωμένη η εικόνα η κοινωνία των μελισσών έπρεπε να είναι πατριαρχική και η βασίλισσα των μελισσών ήταν στην πραγματικότητα μια αρσενική βασιλική μέλισσα.!!!

Την ίδια όμως εποχή που οι βασιλόφρονες της Αγγλίας χαιρέτιζαν τη θεϊκή μοναρχία των μελισσών, οι επαναστάτες στη Γαλλία υιοθέτησαν την κυψέλη ως σύμβολο της Δημοκρατίας, υποδηλώνοντας την κοινότητα των εργαζομένων και το αστικό ιδεώδες.

Με τον αργό θάνατο της φεουδαρχίας, τη σταθερή πορεία νίκης της αστικής τάξης, αλλά κυρίως με τις οικονομικές μεταβολές που υποστήριξε η βιομηχανική επανάσταση και η αναδιανομή του πλούτου, που οδήγησαν στις κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές του 19ου και του 20ού αιώνα, η κοινωνία των μελισσών έπαιρνε «μυθικές» ερμηνείες, που σχετίζονταν πάντα από την κοινωνική θέση της τάξης που τα έδινε.

Έτσι οι μέλισσες υιοθετήθηκαν μερικές φορές ως σύμβολα της συνεταιριστικής οργάνωσης και της κοινοτικής ηθικής από τα κοινωνικά ρεφορμιστικά και εργατικά κινήματα, αν και αυτό δεν ήταν τόσο διαδεδομένο όσο η σύνδεση των μελισσών με τα κακά του κολεκτιβισμού από τους αντιπάλους τους. Γι’ αυτούς η αποικία των μελισσών δεν είναι μια ιδανική πολιτεία, αλλά μια ανόητη και κακοήθης συλλογικότητα, η ουσία της οποίας ήταν «το σμήνος», ένα πλήθος χωρίς ατομική νοημοσύνη και ελεύθερη βούληση.

Ιδιαίτερα το κίνημα του Ρομαντισμού (19ος αιν.) σχεδόν εμμονικά επιδίωξε να καθιερώσει το αρνητικό όραμα του apian κολεκτιβισμού, στην προσπάθειά του να κριτικάρει τις απάνθρωπες και αποεξατομικευμένες διαδικασίες που απελευθερώθηκαν από τον βιομηχανικό καπιταλισμό.

Γι’ αυτούς η αποικία των μελισσών ήταν παρόμοια με το βιομηχανικό εργοστάσιο, ένα μηχανικά διατεταγμένο σύστημα παραγωγής στο οποίο τα άτομα μετατράπηκαν σε απλούς υπηρέτες της μηχανής, χωρίς ουσιαστική ατομικότητα. Αυτή η κριτική των Ρομαντικών διαμόρφωσε βαθιά την κριτική ανάλυση του Καρλ Μαρξ και των πρώιμων Κομουνιστών για την καπιταλιστική παραγωγή, την αλλοτρίωση και απανθρωποποίηση του εργάτη.

Και βέβαια επειδή η Ιστορία σπείρες κάνει (!) η συσχέτιση την κοινωνίας των μελισσών με ένα «σμήνος» άβουλων και πειθήνιων ανθρώπων ένα αιώνα μετά, στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, αποδόθηκε, επιστράφηκε, από τους ιδεολογικούς υπερασπιστές του καπιταλισμού στα κράτη του Υπαρκτού Σοσιαλισμού, τους απόγονους των κομουνιστών. Από τη δεκαετία του 1950 και μετά, οι μέλισσες άρχισαν να χαρακτηρίζονται όλο και περισσότερο στη μαζική κουλτούρα ως κακή συλλογικότητα, ως «σμήνος», χωρίς ατομικότητα και υποκείμενες στην παράλογη νοοτροπία του πλήθους, της μάζας (The Swarm (1978)).

Ο πραγματικός στόχος φυσικά ήταν ο σοβιετικός εχθρός και η υποτιθέμενη απειλή του για τον δυτικό ατομικισμό και τον αμερικανικό τρόπο ζωής. Για μεγάλο μέρος του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα αυτή η ιδεολογική χρήση των μελισσών ήταν διάχυτη και οι μέλισσες έγιναν σύμβολο άγχους και τρόμου για τον εξωγήινο εισβολέα, είτε κομμουνιστές είτε φυλετικούς «άλλους».

Φτάνοντας στις μέρες μας, 30 χρόνια μετά την κατάρρευση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού, βιώνοντας την οικονομική κυριαρχία του Φιλελευθερισμού και την πολιτισμική κυριαρχία του Συντηρητισμού, η κοινωνία των μελισσών συνεχίζει να χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο στην προσπάθειά τους να μοντελοποιήσει το περιβάλλον του και τις συνθήκες ζωής του, ίσως σαν μια απέλπιδα προσπάθεια να εξορκίσει τους αρχέγονους φόβους του. Τώρα η κοινωνία της μέλισσας είναι και πάλι μια ιδανική φυσική πολιτεία και οι μέλισσες συμβολίζουν την ενάρετη αφοσίωση στο συλλογικό καλό. Και αυτό το συλλογικό καλό περιλαμβάνει πια και τους ίδιους τους ανθρώπους, όχι μόνο το περιβάλλον.

Τώρα το μελίσσι δεν αναπαριστάτε μόνο σε νομίσματα ή αγάλματα, όπως στην αρχαία Ελλάδα. Τώρα γίνεται υλικό για Ημερίδες και εκπαιδευτικά εγχειρίδια, διαφημιστικό σποτ ιδιωτικών εταιρειών που συμμετέχουν με κάθε τρόπο στην καταστροφή του πλανήτη, κολυμπήθρα του Σιλωάμ για τις οικολογικές ευαισθησίες κυβερνήσεων και πολιτών.

Σε ένα κόσμο λοιπόν που ο άνθρωπος καταστρέφει, είναι ο ίδιος που κηρύσσει την κοινωνία των μελισσών ευάλωτη και υπό προστασία, ενώ της ζητά (απαιτεί) να καταφέρει να σωθεί (από αυτόν) και να τον σώσει.

Τελικά η κοινωνία των μελισσών μοιάζει με την κοινωνία των ανθρώπων;;

Γεννήματα του ανθρώπινου μυαλού. Παλιά και πάντα ήταν πιο εύκολο για τον άνθρωπο να κοιτά έξω από αυτόν και όχι μέσα του. Εάν το έκανε θα μπορούσε ίσως να σκεφτεί ότι ο ίδιος μοιάζει με ένα μελίσσι!! Στη φύση υπάρχει το μελίσσι Apis mellifera και όχι η κοινωνία των μελισσών, όπως υπάρχει και ο άνθρωπος Sapiens … (ότι θέλετε) και όχι ένα σακί με αίμα, όργανα και εγκέφαλο. Και στους δύο αυτούς οργανισμούς κυρίαρχα δομικά στοιχεία είναι η με κάθε κόστος επιβίωση του οργανισμού, η τυχαιότητα (τυχαιότητα = συνδυασμός γεγονότων ή καταστάσεων, τα οποία από μόνα τους δεν παράγουν αποτέλεσμα, ενώ, όταν συνδυάζονται μπορούν να παράξουν) και το χάος. Τίποτα λιγότερο ή τίποτα περισσότερο!

Και αυτό είναι το 5ο και ίσως το μεγαλύτερο μάθημα που μπορεί να πάρει ο άνθρωπος από το μελίσσι. Εάν μπορέσει να συλλάβει τη λειτουργικότητα του δικού του εαυτού – οργανισμού, τότε ίσως αρχίσει να αποδέχεται τη θέση του στον πλανήτη, ανάμεσα στα άλλα είδη του πλανήτη.

Τότε ίσως σταματήσει να «κυνηγάει» την ουρά του και να ορίζει τα στοιχεία της φύσης ως υπεύθυνα για τη κακή του μοίρα.

Τότε ίσως αποφασίσει να πάρει θέση και να δράσει απέναντι ή μαζί με τις κοινωνίες (κοινωνία = η διαρκής στο χρόνο συνεργατική ομάδα, τα μέλη της οποίας ανέπτυξαν οργανωμένα πρότυπα σχέσεων μέσω της διαρκούς αλληλεπίδρασής τους) που έχει δημιουργήσει, στοχοποιώντας αυτούς που είναι υπεύθυνοι. Τότε ίσως υπηρετήσει τη «συνεργατική φύση του» και ίσως η μικρή – ελάχιστη ζωή του φανεί χρήσιμη στην άχρονη πορεία του πλανήτη.

Γιατί τελικά οι μέλισσες και ο πλανήτης θα συνεχίσουν να υπάρχουν με κάποιο τρόπο, ενώ το ανθρώπινο είδος το πιθανότερο είναι πως όχι!!!