Ο εθνικισμός, τα Βαλκάνια, η Ευρώπη, ο κίνδυνος του αναθεωρητισμού

08:53 25/11/2024 - Πηγή: FlashNews

Πριν από τρείς δεκαετίες, εμφύλιες, εθνοτικές και θρησκευτικές συγκρούσεις, μαίνονταν σε όλα τα ομόσπονδα κρατίδια της πρώην ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, στα Δυτικά Βαλκάνια. Ωμότητες, σφαγές άμαχου πληθυσμού, ισοπεδωμένες πόλεις, όπως του Βούκοβαρ, πυρπόληση εκκλησιών, η ασύλληπτη γενοκτονία στην Σρεμπρένιτσα. Εθνικισμός και πόλεμος σε ευρωπαϊκό έδαφος, με την ΕΕ να μην έχει τα περιθώρια να αντιμετωπίσει όλες αυτές τις ωμότητες.

Τριάντα χρόνια μετά, οι πληγές που ανοίχθηκαν την 10ετία

του ’90, δεν έχουν κλείσει οριστικά, καθώς ένας επικίνδυνος αναθεωρητισμός μας θυμίζει όσα τραγικά έγιναν τότε στα Δυτικά Βαλκάνια. Αυτός ο αναθεωρητισμός, από την ρωσική εισβολή και τον πόλεμο στην Ουκρανία, προερχόμενος και καθοδηγούμενος από το καθεστώς του Κρεμλίνου, θέτει υπό διαρκή απειλή ολόκληρη την Ευρώπη.

Αυτός ο επιθετικός αναθεωρητισμός, όπως τον βλέπουμε στην Ουκρανία, επιδιώκει ακόμα και την αλλαγή συνόρων, που όταν εκδηλώθηκε για πρώτη φορά στα Δυτικά Βαλκάνια την δεκαετία του ’90, οδήγησε σε ποταμούς αίματος, εθνοκαθάρσεις, εκτοπισμούς, όλα αυτά τα θυμίζουν μνημεία στην Σλοβενία, στην Κροατία, στο Κόσοβο, στην Βόρεια Μακεδονία.

Αναθεωρητισμός που θέτει υπό διαρκή απειλή τον μεταπολεμικό κόσμο στην Ευρώπη, αυτόν που διαμορφώθηκε στην βάση αποδοχής συνθηκών και συμφωνιών που εδώ και 70 χρόνια έχουν εξασφαλίσει την ειρηνική συμβίωση στην ήπειρο μας. Στην σημερινή Ευρώπη, διαμορφώνονται δομές αναθεωρητικές που για κάθε χώρα εμπεριέχουν διαφορετικές αιτιάσεις και εκδοχές. Στην Ρωσία δεν αποτυπώνονται μόνον διεκδικήσεις στην Ουκρανία, πριν από αυτήν στόχευε στον Καύκασο, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Στην τουρκική αναφορά του, ο αναθεωρητισμός εκδηλώνεται επιθετικά στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, του Αιγαίου, στα σύνορα με την και το Ιράκ, την Λιβύη.

Στα Τίρανα, οι δυνάμεις πέριξ του Προέδρου Ράμα, συνθέτουν ένα επικίνδυνο μείγμα αναθεωρητικής λογικής και εθνικισμού, ενώ η πλειοψηφία των σερβικών πολιτικών κομμάτων και ο Πρόεδρος Βούτσιτς, έχουν την δική τους έκφραση αναθεωρητισμού, που έχει βαθύτερες ρίζες. Οι διατυπωθείσες θέσεις από τη νέα ηγεσία της Βόρειας Μακεδονίας δείχνουν ότι προσεταιρίζονται το δόγμα των αναθεωρητικών και εθνικιστικών αντιλήψεων, οι οποίες και είχαν καλλιεργηθεί από τα χρόνια του Τιτοϊκού σοσιαλιστικού καθεστώτος, στο τότε ομόσπονδο γιουγκοσλαβικό κρατίδιο.

Απέναντι σε αυτή την άνοδο του εθνικισμού, της αδυναμίας του ίδιου του κοινού ευρωπαϊκού σπιτιού να προσδώσει μια πιο στέρεη, νομιμοποιητική βάση στο εγχείρημα της ενότητας της Ευρώπης, η ήπειρος μας χρειάζεται να ενδυναμώσει το θεσμικό και δομικό της περιβάλλον. Γιατί αυτού του τύπου τα πολιτικά ελλείμματα, σε συνδυασμό με άλλου τύπου παράγοντες όπως η ακρίβεια, οι μεταναστευτικές πιέσεις, οι ανάγκες του κοινωνικού κράτους, η δημογραφική γήρανση, επιτρέπουν στην Λεπέν να είναι πρώτο κόμμα στην Γαλλία. Ενώ αντίστοιχα ανησυχητικά φαινόμενα αποτυπώνονται στις χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα, στην Γερμανία, στις χώρες της Ιβηρικής, στον Σκανδιναβικό Βορρά, στην Ελλάδα.

Όλες αυτές οι εξελίξεις δεν είναι αποσπασματικές, οι δυνάμεις του πιο ακραίου ευρωαρνητισμού, θέλουν την αποδυνάμωση των εθνικών ταυτοτήτων μέσα σε μια κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα. Στην σημερινή διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πραγματικότητας, οφείλουμε να επαναπροσδιορίσουμε τις αρχές των κοινών αντιλήψεων, της συνεργασίας, της κοινωνικής συνοχής, της ειρήνης, όλα αυτά τα οποία κατακτήθηκαν στις επτά αυτές δεκαετίες. Έναν επαναπροσδιορισμό που μπορεί να προέλθει μέσα από ένα κοινό ευρωπαϊκό όραμα. Έναν επαναπροσδιορισμό όπου το εθνικό κράτος δεν θα πορεύεται μόνο του, αλλά θα βρίσκει την κινητικότητα του μέσα από την ενίσχυση της υπερεθνικής αντίληψης της ενοποιητικής διαδικασίας. Από την επανασηματοδότηση της γεωπολιτικής αξίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Στην ΕΕ πρέπει να επιταχύνουμε την κοινοτικοποίηση, κάτι που απαιτεί αποφάσεις, ενίοτε και δύσκολα διαχειρίσιμες, από την στιγμή που οι συμπληγάδες του εθνικισμού και του λαϊκισμού έχουν ως επιδίωξη τους την επιστροφή στις διαιρέσεις των εθνών. Οι δυνάμεις αυτές προσδιορίζονται από τις αποκλίνουσες θέσεις ριζοσπαστικοποίησης, δεν αποφεύγουν εμμονές που τοποθετούνται 10ετίες πίσω σε εθνοκεντρικούς αυτοεγκλωβισμούς.

Η Ευρώπη, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, αξιοποιώντας το ιστορικό περίγραμμα της επιρροής της, το στρατηγικό αποτύπωμα της, ειδικά σήμερα που στον κόσμο κυριαρχούν αβεβαιότητες και αστάθεια, πρέπει να επαναδιαμορφώσει τον ρόλο της και την παρουσία της τόσο στο γεωγραφικό περιβάλλον της, όσο και άλλες περιοχές, όπως η Βόρεια Αφρική, η Μέση Ανατολή, ο Καύκασος. Περιοχές όπου η Ευρώπη έχει παραδοσιακά συμφέροντα. Μέσα σε αυτό το ευρωπαϊκό πλαίσιο, κράτη-μέλη του ευρωπαϊκού πυρήνα, όπως η Ελληνική Δημοκρατία, συνεχίζοντας να ενισχύουν το κοινό γεωστρατηγικό επίπεδο της Ευρώπης, πρέπει να καθορίσουν τις κατευθύνσεις προς μια βαθύτερη ενοποίηση, απαντώντας σε μείζονες προκλήσεις, όπως τα ζητήματα κοινών πολιτικών για την άμυνα και την ασφάλεια, την συνεργασία στην ενεργειακή ατζέντα.