Πετρέλαιο, ενέργεια και εξόρυξη πόρων στη διεθνή πολιτική

09:53 24/2/2022 - Πηγή: Businessnews

Η εξόρυξη πόρων εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων για τις αναπτυσσόμενες χώρες και τα πλουσιότερα κράτη. Αλλά τα απροσδόκητα κέρδη δεν έρχονται χωρίς κινδύνους και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ορυκτών καυσίμων οδηγούν την ανάπτυξη των ΑΠΕ.

Παρά τις ανησυχίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της βιομηχανικής εξόρυξης και τη συμβολή των ορυκτών καυσίμων στην υπερθέρμανση του πλανήτη, η εξόρυξη πόρων εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων, τόσο για τις αναπτυσσόμενες χώρες όσο και για τα πλουσιότερα κράτη. Στην πραγματικότητα,

η ποσότητα των πόρων που αντλούνται από τη γη έχει τριπλασιαστεί από το 1970, αν και ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει μόνο διπλασιαστεί σε αυτό το διάστημα.

Παρά τις παγκόσμιες προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα ως μέρος της διπλωματίας για την κλιματική αλλαγή, τα ορυκτά καύσιμα παραμένουν από τα πιο πολύτιμα εξορυκτικά προϊόντα, για έναν απλό λόγο: Η παγκόσμια ζήτηση σε συνδυασμό με τον πλούτο που παράγουν, έχουν δώσει ιστορικά σε ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των μελών του ΟΠΕΚ, μεγάλη παγκόσμια επιρροή.

Τα προσοδοφόρα συμβόλαια που σχετίζονται με τον εξορυκτικό τομέα βοηθούν να εξηγηθεί γιατί η εξόρυξη πόρων παραμένει στο επίκεντρο της στρατηγικής πολλών αναπτυσσόμενων χωρών για ανάπτυξη των οικονομιών τους. Ωστόσο, τα απροσδόκητα κέρδη δεν έρχονται χωρίς κινδύνους, με κυριότερο, μεταξύ αυτών, την «κατάρα των πόρων» που μπορεί να μαστίζει χώρες που αποτυγχάνουν να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους, για να δημιουργήσουν εναλλακτικές πηγές εσόδων. Η διαφθορά μπορεί επίσης να ευδοκιμήσει, ειδικά όταν οι κρατικοί θεσμοί είναι αδύναμοι. Όταν ο πλούτος που παράγεται από την εξόρυξη πόρων δεν κατανέμεται δίκαια, μπορεί να εδραιώσει μια μόνιμη ελίτ, όπως στη Σαουδική Αραβία, ή να τροφοδοτήσει επίμονες συγκρούσεις, όπως στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Και η περιβαλλοντική ζημιά που προκαλείται από τις εξορυκτικές βιομηχανίες έχει αποδεκατίσει τις τοπικές κοινότητες και έχει οδηγήσει σε κοινωνικά κινήματα διαμαρτυρίας σε όλο τον κόσμο.

Ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος των ορυκτών καυσίμων, ιδίως όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, οδηγεί σε ορισμένες αλλαγές, ιδίως στην ώθηση για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως ο άνεμος και η ηλιακή ενέργεια. Ωστόσο, η μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναπτύσσεται αργά και η μακροπρόθεσμη οικονομική βιωσιμότητα παραμένει αβέβαιη.

Σύμφωνα με το World Politics Review (WPR) υπάρχει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και βασικά ερωτήματα σχετικά με τις μελλοντικές εξελίξεις στην ενέργεια και την εξόρυξη πόρων. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα ξεπεράσουν τελικά τα ορυκτά καύσιμα; Ή, καθώς οι χώρες αρχίζουν να απομακρύνονται από πηγές ενέργειας που επικρίνονται περισσότερο, όπως ο άνθρακας, θα τις αντικαταστήσουν με άλλα ορυκτά καύσιμα, όπως το φυσικό αέριο; Θα έχει μακροπρόθεσμο αντίκτυπο η πανδημία του κορονοϊού στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου και εμπορευμάτων;

Η Ευρώπη δεν θα αναπληρώσει εύκολα τις ελλείψεις ρωσικού φυσικού αερίου

Η κρίση Ρωσίας-Ουκρανίας έχει σημάνει συναγερμό στην Ευρώπη σχετικά με το ενδεχόμενο μεγάλων διαταραχών στην ενεργειακή της αγορά, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό αέριο. Αν και η ΕΕ και οι ΗΠΑ αναζητούν επί του παρόντος εναλλακτικούς προμηθευτές για να προετοιμαστούν για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, κανένας από αυτούς δεν είναι σε θέση να προσφέρει μια άμεση λύση.

Το ανθρώπινο και περιβαλλοντικό κόστος

Ο πλούτος που παράγεται από τις εξορυκτικές βιομηχανίες έχει μεγάλο κόστος, τόσο για τις τοπικές κοινωνίες όσο και για το περιβάλλον. Παρά τις πρωτοβουλίες για την τόνωση της διαφάνειας, τη συμμετοχή των επηρεαζόμενων κοινοτήτων στον σχεδιασμό και την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, τα έργα εξόρυξης συνεχίζουν να προκαλούν κοινωνικές συγκρούσεις και να προκαλούν σοβαρές αδικίες.

Υποδομές και Παγκόσμια Αγορά Ενέργειας

Εκτός από τη δημιουργία επικερδών επιχειρηματικών συμφωνιών, η παγκόσμια αγορά ενέργειας διαμορφώνει επίσης τη διεθνή διπλωματία. Οι αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου χρησιμεύουν ως υποδομές που ενώνουν φυσικά τις συμμετέχουσες χώρες, ενώ οι συμφωνίες πυρηνικής ενέργειας μπορούν να δημιουργήσουν βιομηχανικές και επιστημονικές συνεργασίες που καλύπτουν μια γενιά. Εν τω μεταξύ, ο ανταγωνισμός για τις αγορές μπορεί επίσης να τροφοδοτήσει τον στρατηγικό ανταγωνισμό και τις συγκρούσεις.

Οι καλύτερες προθέσεις της Ευρώπης δεν ήταν αρκετές για να αποφευχθεί μια μεγάλη κρίση φυσικού αερίου, ενώ ο Μπάιντεν θα έχει πρόβλημα να αποδυναμώσει την πίεση που ασκεί η Ρωσία μέσω των εξαγωγών ενέργειας της. Είτε αρέσει είτε όχι, ο Μπάιντεν θα πρέπει να ζήσει με τις εξαγωγές ενέργειας της Ρωσίας.

Από την πλευρά της, η ελληνική διπλωματία στην Ανατολική Μεσόγειο, στοχεύει στην αναμόρφωση της περιοχής, ενώ ο ανταγωνισμός στα υπεράκτια κοιτάσματα φυσικού αερίου θερμαίνει τις εντάσεις στην περιοχή. Θα υποχωρήσουν ο Μακρόν ή ο Ερντογάν στην Ανατολική Μεσόγειο;

Παράνομη και άτυπη εξόρυξη

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η παράνομη εξόρυξη έχει γίνει μείζον κοινωνικό και περιβαλλοντικό πρόβλημα. Στον Αμαζόνιο, οι ερευνητές περιγράφουν την παράνομη εξόρυξη χρυσού ως «επιδημία», καταπατώντας τις αυτόχθονες κοινότητες και καταστρέφοντας τεράστιες εκτάσεις του τροπικού δάσους. Οι προσπάθειες συχνά χρηματοδοτούνται από το οργανωμένο έγκλημα ή από μεγάλες βιομηχανίες, που προσλαμβάνουν ντόπιους εργάτες αλλά δεν τους προσφέρουν εκπαίδευση ή προστασία, όπως κάνουν οι επίσημες βιομηχανίες εξόρυξης.

Πετρέλαιο και ΟΠΕΚ

Αν και ο ΟΠΕΚ εξακολουθεί να διατηρεί σημαντική επιρροή, η ισχύς του μειώνεται. Η ανάπτυξη των Ηνωμένων Πολιτειών ως χώρας εξαγωγής πετρελαίου και η άνοδος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχουν καταργήσει τον έλεγχό τους στην αγορά ενέργειας. Και τώρα η πανδημία του κορονοϊού έχει ισοπεδώσει τη ζήτηση και έχει θολώσει το ήδη αβέβαιο μέλλον του πετρελαϊκού τομέα. Η Big Oil θα πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό της για να επιβιώσει. Οι Αμερικανοί παραγωγοί ενέργειας πετρελαίου και φυσικού αερίου μπορούν να επιβιώσουν από την πανδημία του κορονοϊού,ενώ το αέριο από σχιστόλιθο των ΗΠΑ θα μπορούσε να αναδυθεί από την πανδημία ισχυρότερο από ποτέ.

Η κατάρα των πόρων

Πολλές αναπτυσσόμενες χώρες βλέπουν την εξόρυξη πόρων ως μια πορεία προς την ανάπτυξη της οικονομίας και τη βελτίωση των μέσων διαβίωσης. Ωστόσο, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η εξόρυξη πρέπει να είναι μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου για το πώς και πού να επενδύσουν πόρους και να ενισχύεται από διαφανή συστήματα αναφοράς και διακυβέρνησης, προκειμένου να είναι μια αποτελεσματική αναπτυξιακή στρατηγική.
Η εξόρυξη πόρων μπορεί να μετατραπεί από ευλογία σε κατάρα όταν τροφοδοτεί τη διαφθορά ή περιχαρακώνει μια ελίτ, στερώντας τα οικονομικά οφέλη από τους πολίτες ενώ προκαλεί περιβαλλοντική ζημιά. Οι χώρες που αποτυγχάνουν να διαφοροποιήσουν τις πηγές εσόδων τους κινδυνεύουν επίσης από οικονομική κατάρρευση και κοινωνική αναταραχή όταν οι πόροι σπανίζουν ή οι παγκόσμιες τιμές πέφτουν.