Τεχνητή Νοημοσύνη και Εκπαίδευση: Οφέλη, προκλήσεις και πρακτική εφαρμογή

14:54 8/12/2024 - Πηγή: Businessnews

H χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης στον χώρο της Εκπαίδευσης είναι μία πρόκληση που έχει οφέλη, αλλά δημιουργεί και ανησυχίες.

Έχουν περάσει δύο χρόνια από το λανσάρισμα του ChatGPT, τον Νοέμβριο του 2022, κάτι που αποτέλεσε καθοριστικό ορόσημο για την εξοικείωση ολοένα και μεγαλύτερου πλήθους ανθρώπων ανά τον πλανήτη με την καθημερινή χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ήδη, κατά τη διάρκεια των δύο αυτών χρόνων, οι όροι «Τεχνητή Νοημοσύνη» και η «μηχανική μάθηση» δεν αποτελούν μόνο οικείες έννοιες, αλλά έχουν ενσωματωθεί στην καθημερινότητα των περισσότερων ανά τον κόσμο. Η θεωρητική συζήτηση

για το ποιους κλάδους θα επηρεάσει και πώς έχει περάσει στο πεδίο της εφαρμογής και η εκπαίδευση δεν αποτελεί εξαίρεση.

Όπως κάθε τι καινούριο, η χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης στον χώρο της Εκπαίδευσης είναι μία πρόκληση που έχει οφέλη, αλλά δημιουργεί και ανησυχίες. Σύμφωνα με τον Νίκο Παναγιωτόπουλο, καθηγητή Κοινωνιολογίας του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ένα από τα κύρια οφέλη της χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Εκπαίδευση είναι η δυνατότητα εξατομικευμένης μάθησης. «Χάρη στα εργαλεία της που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για αυτόν τον σκοπό, κάθε μαθητής μπορεί να επωφεληθεί από μια εξατομικευμένη εκπαιδευτική εμπειρία, προσαρμοσμένη στον ρυθμό και στο βιοτικό του ύφος του», σχολίασε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Παναγιωτόπουλος.

'Αλλο ένα πλεονέκτημα της χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης στο εκπαιδευτικό περιβάλλον είναι η άμεση ανατροφοδότηση. «Τα εργαλεία της με δυνατότητες μηχανικής μάθησης μπορούν να αξιολογήσουν γρήγορα την εργασία των μαθητών και να παρέχουν άμεσα εποικοδομητική ανατροφοδότηση. Γεγονός που όχι μόνο εξοικονομεί πολύτιμο χρόνο τόσο στους δασκάλους όσο και στους μαθητές», εξήγησε.

Ωστόσο, υπάρχουν «αξιοσημείωτες ανησυχίες» που μπορούν να προκύψουν από τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Εκπαίδευση. Σύμφωνα με τον κ. Παναγιωτόπουλο, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι ο κορεσμός περιεχομένου. «Με τόσες πολλές διαθέσιμες πληροφορίες στα χέρια μας χάρη στις μηχανές αναζήτησης που τροφοδοτούνται από αλγόριθμους μηχανικής εκμάθησης, είναι εύκολο να κατακλυστούμε από τις πληροφορίες», εξήγησε.

Επιπλέον, συνέχισε ο κ. Παναγιωτόπουλος, οι πλατφόρμες τεχνητής νοημοσύνης παράγουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων από τις παιδαγωγικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ μαθητών και δασκάλων. «Η επεξεργασία αυτού του συντριπτικού όγκου θέτει μια σημαντική πρόκληση για τους εκπαιδευτικούς καθώς μπορεί να μην διαθέτουν την απαραίτητη τεχνογνωσία να ερμηνεύσουν και να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά αυτά τα δεδομένα», ανέφερε χαρακτηριστικά.

«Δεν πρέπει να ξεχνάμε και τον κίνδυνο της μεροληψίας. Εφόσον οι αλγόριθμοι μαθαίνουν από υπάρχοντα σύνολα δεδομένων που αποτελούν συχνά αυθαίρετες κοινωνικές κατασκευές, συνειδητά ή όχι, υπάρχει κίνδυνος αυτές οι κατασκευές διαιωνιστούν ή ακόμη και να ενισχυθούν από εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται στις τάξεις. Και φυσικά, με την αναδυόμενη τάση χρήσης στην εκπαιδευτική τεχνολογία του chatbots όπως το GPT-4 δημιουργείται μεγάλη ανησυχία σχετικά με το απόρρητο των δεδομένων, καθώς οι ευαίσθητες προσωπικές πληροφορίες σχετικά με τους μαθητές θα μπορούσαν ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν καταχρηστικά από τρίτους, εάν δεν προστατεύονται επαρκώς», ανέφερε.

Αυτή τη στιγμή, στην Ελλάδα γίνονται ήδη τα πρώτα βήματα εισαγωγής της Τεχνητής Νοημοσύνης στις σχολικές αίθουσες, μέσω του Αi4edu (https://ai4edu.eu/), ενός προγράμματος, συγχρηματοδοτούμενου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που φέρνει δύο διαλογικούς βοηθούς, έναν για τους μαθητές, τον Study Buddy και έναν για τους εκπαιδευτικούς, τον Teacher Mate.

Tο μεν Study Buddy έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί με τους μαθητές σε φυσική γλώσσα (κείμενο και φωνή), παίρνοντας τον ρόλο μέντορα, δασκάλου, αλλά και δημιουργού ασκήσεων (τεστ). Μπορεί, δηλαδή, να βοηθά, μεταξύ άλλων, στην εξήγηση όρων, τη διαδραστική μάθηση, τη δημιουργία περιλήψεων, την επιμέλεια γραπτών εργασιών, τη δημιουργία κουίζ και τη βαθμολόγηση απαντήσεων. Στο Study Buddy έχουν ενσωματωθεί τα σχολικά βιβλία και έτσι, μπορεί να παρέχει κατάλληλη υποστήριξη.

Το δε Teacher Mate επικοινωνεί με τους εκπαιδευτικούς επίσης σε φυσική γλώσσα. Διαθέτει έναν πίνακα ελέγχου, από όπου οι εκπαιδευτικοί ελέγχουν την πρόοδο των μαθητών, δημιουργούν τσετ αυτόματα, στέλνοντας σχετικά σχόλια στους μαθητές. Επίσης, διαθέτει μία σουίτα εργαλείων, η οποία βοηθά, μεταξύ άλλων, στην επεξήγηση όρων και τη σχεδίαση μαθημάτων. Στο Teacher Mate είναι επίσης ενσωματωμένο το υλικό των σχολικών βιβλίων, αλλά και επιπλέον εκπαιδευτικό υλικό προς χρήση.

Τα παραπάνω είναι αποτέλεσμα συνεργασίας ενός consortium στο οποίο συμμετέχουν έξι οργανισμοί, από τέσσερα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Το Κέντρο Έρευνας και Καινοτομίας «Αθηνά» (Ελλάδα), το Lulea Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο (Σουηδία), το Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου (Κύπρος), το Drumcondra Education Center (Ιρλανδία) και η Ελληνογερμανική Αγωγή (Ελλάδα).

«Πριν από το ChatGPT είχαμε σκεφτεί να κάνουμε ένα σύστημα ερωταποκρίσεων για μαθητές και εκπαιδευτικούς», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Βασίλης Κατσούρος, Διευθυντής στο Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου (ΙΕΛ) του Ερευνητικού Κέντρου «Αθηνά». «Στο μεταξύ, ήρθε το ChatGPT και αλλάξαμε την τεχνολογία της ιδέας αυτής, ώστε να δημιουργήσουμε έναν ψηφιακό βοηθό», πρόσθεσε, σχετικά με το πώς προέκυψε το Αi4edu.

«Στο πλαίσιο του έργου έχουμε δει περισσότερους από 4.000 εκπαιδευτικούς στις συμμετέχουσες χώρες που χρησιμοποιούν το εργαλείο που έχουμε αναπτύξει. Είναι, όμως, ανοικτό και για όποιον εκπαιδευτικό ενδιαφέρεται, στο apps.ilsp.gr/ai4edu, με τη δημιουργία ενός λογαριασμού», ανέφερε από την πλευρά της η Πέπυ Σταμούλη, μέλος του Ειδικού Επιστημονικού Προσωπικού του ΙΕΛ με εξειδίκευση στη Γλωσσική Τεχνολογία.

Όσο για την πρακτική εφαρμογή, η τρέχουσα χρονιά είναι η δεύτερη κατά την οποία υλοποιείται το έργο στα σχολεία των εμπλεκόμενων φορέων οι δύο διαλογικοί βοηθοί.

«Πέρυσι ήταν ο πρώτος χρόνος, κατά τον οποίο αναπτύχθηκε το πρόγραμμα και πιλοτικά δοκιμάστηκε σε τάξεις και ομάδες καθηγητών, περίπου 200-300 για κάθε φορέα. Φέτος αναπτύσσεται η δεύτερη εκδοχή του ai4edu, η οποία θα είναι έτοιμη τα Χριστούγεννα, προκειμένου από τον Ιανουάριο να δοκιμαστεί στις τάξεις έως τον Ιούνιο, για να δούμε πώς δουλεύει», εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γρηγόρης Μηλόπουλος, ερευνητής Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας του Τμήματος Έρευνας και Ανάπτυξης της Ελληνογερμανικής Αγωγής.

«Στόχος μας είναι να δείξουμε μέσα από αυτήν την ερευνητική προσπάθεια ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι πρώτα από όλα ένας αξιόπιστος συνεργάτης του εκπαιδευτικού, που είναι εκεί ανά πάσα στιγμή όταν τον χρειαστεί, να ελευθερώσει το κατάλληλο περιεχόμενο στον μαθητή που το χρειάζεται», εξήγησε από την πλευρά του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Σοφοκλής Σωτηρίου, Υπεύθυνος Έρευνας και Ανάπτυξης της Ελληνογερμανικής Αγωγής. «Τότε, θα έχουμε μία πολύ καλή εφαρμογή και θα μπορέσουμε να πείσουμε τους εκπαιδευτικούς πρώτα από όλα και στη συνέχεια την Εθνική Αρχή, ότι είναι πραγματικά ώρα να κάνουμε τέτοιες παρεμβάσεις στα αναλυτικά εκπαιδευτικά προγράμματα», κατέληξε.

Πάντως, όπως επεσήμανε ο κ. Παναγιωτόπουλος, «η υιοθέτηση της Τεχνητής Νοημοσύνης ως ισχυρού εργαλείου δίπλα σε ειδικευμένους εκπαιδευτικούς μπορεί να ανοίξει το δρόμο για ένα μέλλον όπου η εκπαίδευση θα γίνεται πιο προσιτή, πιο ελκυστική και δημοκρατική».

«Το εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να προσπαθήσει να επιτύχει μια ισορροπία μεταξύ της αξιοποίησης της δύναμης της Τεχνητής Νοημοσύνης και της διατήρησης των ανθρώπινων στοιχείων, που είναι απαραίτητα για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη δεξιοτήτων. Εκτιμώ πως αξιοποιώντας τη δύναμη της εξατομίκευσης, βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών, κλείνοντας τα εκπαιδευτικά κενά, ενθαρρύνοντας την κριτική σκέψη και αντιμετωπίζοντας ζητήματα ηθικής και ασφάλειας δεδομένων, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα νέο εκπαιδευτικό τοπίο το οποίο θα μπορεί να είναι προς όφελος κάθε μαθητή», κατέληξε.