«Οι Θεσσαλονικείς και η Ενημέρωση 2018-Στην εποχή των ψευδών ειδήσεων»

16:02 22/3/2018 - Πηγή: Aftodioikisi

Τον χαμηλό δείκτη εμπιστοσύνης του κοινού απέναντι στα τηλεοπτικά δίκτυα εθνικής εμβέλειας, τα οποία αποτελούν, κατά την άποψη των Θεσσαλονικέων, το σημαντικότερο μέσο διακίνησης «ψευδών ειδήσεων», αναδεικνύει η έρευνα κοινής γνώμης με τίτλο «Οι Θεσσαλονικείς και η Ενημέρωση – 2018», που διενεργήθηκε στις αρχές Φεβρουαρίου.

Είναι η δεύτερη έρευνα κοινής γνώμης που πραγματοποιείται για λογαριασμό της Δημοτικής Εταιρείας Πληροφόρησης Θεάματος και Επικοινωνίας (ΔΕΠΘΕ) του Δήμου Θεσσαλονίκης σε συνεργασία

με την Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας-Θράκης (ΕΣΗΕΜ-Θ) και το Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, με σκοπό να καταγράψει τις τάσεις που διαμορφώνονται στη σχέση των πολιτών με την ενημέρωση. Τα αποτελέσματα της έρευνας, που διεξήγαγε η εταιρεία δημοσκοπήσεων Palmos Analysis, κατά την περίοδο 6-13 Φεβρουαρίου 2018 σε δείγμα 802 κατοίκων των επτά δήμων του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, παρουσίασαν και σχολίασαν ο Γενικός Διευθυντής της ΔΕΠΘΕ Φίλιος Στάγκος, ο Διευθυντής της ΕΣΗΕΜ-Θ Γιάννης Κοτσιφός, ο Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Νίκος Παναγιώτου και ο Διευθυντής Ερευνών της Palmos Analysis Πασχάλης Τεμεκενίδης. Τη συζήτηση, που μεταδόθηκε από τη Δημοτική Τηλεόραση Θεσσαλονίκης TV100, συντόνισε ο δημοσιογράφος Βαγγέλης Πλάκας.

Κεντρικό άξονα της φετινής έρευνας αποτέλεσαν οι ψευδείς ειδήσεις – τα λεγόμενα «fake news». Το 82% των Θεσσαλονικέων δηλώνει ότι έχει αντιληφθεί περιπτώσεις ψευδών ειδήσεων, ενώ το 53% παραδέχεται ότι έχει επηρεαστεί από αυτές. Το γεγονός επιβεβαιώνεται και από τις απαντήσεις που έδωσαν για συγκεκριμένες περιπτώσεις παραπληροφόρησης γύρω από τη διεξαγωγή του συλλαλητηρίου της 21ης Ιανουαρίου για το ζήτημα της ονομασίας της ΠΓΔΜ.

Συνολικά, η έρευνα καταγράφει την χαμηλή εμπιστοσύνη του κοινού της πόλης απέναντι στα μέσα πανελλαδικής εμβέλειας (τηλεοράσεις και εφημερίδες). Ως πηγή ενημέρωσης, σύμφωνα με την έρευνα, οι Θεσσαλονικείς εμπιστεύονται περισσότερο τον άμεσο οικογενειακό και κοινωνικό τους περίγυρο και ακολουθούν το ραδιόφωνο και τα τοπικά μέσα ενημέρωσης (ενημερωτικές ιστοσελίδες και τηλεόραση).

Ειδικότερα:
– Το 82% των Θεσσαλονικέων (87% των ανδρών και 77% των γυναικών) δηλώνουν ότι έχει αντιληφθεί «ψευδείς ειδήσεις» στην ειδησεογραφία που παρακολουθεί, έναντι μόλις 17%. Παρότι συνάντησαν «ψευδείς ειδήσεις», το 46% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι δεν παραπλανήθηκαν. Αντιθέτως, το 53% (37% «μερικές φορές» και 16% «πολλές φορές») παραδέχεται ότι υπήρξαν «θύματα» παραπληροφόρησης (το 56% των γυναικών και το 49% των ανδρών).

– Οι περισσότερες ψευδείς ειδήσεις συναντώνται σε θεματολογία που αφορά: πολιτική/διεθνείς σχέσεις (95%), οικονομία/επιχειρήσεις (85%), μεταναστευτικό/προσφυγικό (74%), μειονότητες (69%), υγεία (67%), προσωπική ζωή δημοσίων προσώπων (65%), περιβαλλοντικά ζητήματα (62%), ασφάλεια/εγκληματικότητα (59%) και αθλητισμό (46%).

– Όσον αφορά τον κατ’εξοχήν… βιότοπο «ψευδών ειδήσεων», τα δύο τρίτα των Θεσσαλονικέων τοποθετούν στην πρώτη ή δεύτερη επιλογή τους τα τηλεοπτικά κανάλια εθνικής εμβέλειας (66%) και ακολουθούν οι «εναλλακτικές» ή ανώνυμες ενημερωτικές ιστοσελίδες με 29% και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter κ.ά.) με 27%, οι εφημερίδες πανελλαδικής κυκλοφορίας με 16%, τα τηλεοπτικά δίκτυα τοπικής εμβέλειας (13%), οι επώνυμες ενημερωτικές ιστοσελίδες (12%) και το ραδιόφωνο (5%).

– Στο ερώτημα «πώς ελέγχετε την αξιοπιστία και την εγκυρότητα μιας είδησης» οι απαντήσεις που δόθηκαν αφορούν τη διασταύρωση με άλλα μέσα ή πηγές (61%), με φίλους ή γνωστούς (32%), τη διερεύνηση της πηγής προέλευσης της είδησης (18%), το όνομα/φήμη του δημοσιογράφου που τη μεταδίδει (14%) και το όνομα/φήμη του μέσου που τη μεταδίδει (13%).

Τρεις ψευδείς ειδήσεις

Στο πλαίσιο της έρευνας τέθηκαν υπόψη του κοινού τρεις συγκεκριμένες περιπτώσεις «ψευδών ειδήσεων» που διακινήθηκαν με αφορμή το συλλαλητήριο της 21ης Ιανουαρίου για το όνομα της ΠΓΔΜ. Σχετικά με το αν παρεμποδίστηκαν λεωφορεία με διαδηλωτές στα διόδια των Μαλγάρων, το 40% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι το πληροφορήθηκαν και ότι αυτό ήταν αληθές, άλλο ένα 27% απάντησαν ότι το έμαθαν αλλά δεν γνωρίζουν εάν η «είδηση» είναι έγκυρη, ενώ μόλις το 4% θεώρησε την «είδηση» ψευδή (27% δήλωσαν άγνοια για τη συγκεκριμένη «πληροφορία»). Σχετικά με τη δεύτερη ψευδή είδηση, ότι ο δήμος Θεσσαλονίκης αρνήθηκε τη χορήγηση ηλεκτρικού ρεύματος στους διοργανωτές του συλλαλητηρίου, το 15% τη θεώρησε αληθή, το 17% ότι το πληροφορήθηκαν αλλά δεν γνωρίζουν εάν ήταν αληθές και μόνο το 5% απάντησαν ότι είχαν γνώση της «είδησης» και ότι ήταν ψευδής (το 61% δήλωσε άγνοια). Η τρίτη ψευδής είδηση που τέθηκε υπόψη των ερωτώμενων ήταν ότι «η δημοτική τηλεόραση TV100 δεν μετέδωσε το συλλαλητήριο». Το 45% είχε γνώση της «είδησης» και την εξέλαβε ως αληθή, το 10% δεν γνώριζε εάν ήταν αληθής ή ψευδής, ενώ μόλις το 6% δήλωσε πως είχε πληροφορηθεί σχετικά αλλά γνώριζε πως η «είδηση» ήταν ψευδής (το 37% δεν είχε «συναντήσει» τη συγκεκριμένη ψευδή είδηση.

Τα υπόλοιπα ευρήματα

– Οι ειδήσεις οι οποίες αφορούν πολιτική/εκλογές/διεθνείς σχέσεις προσελκύουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον των Θεσσαλονικέων σε ποσοστό 65% και ακολουθούν οι ειδήσεις σχετικές με την οικονομία και τις επιχειρήσεις (43%), τον αθλητισμό (29%), τα περιβαλλοντικά θέματα (22%), τα θέματα δημόσιας και ατομικής υγείας (19%), τα θέματα ασφάλειας και εγκληματικότητας (15%), το μεταναστευτικό/προσφυγικό (7%) και η προσωπική ζωή δημόσιων προσώπων (7%).
Τέλος, η έρευνα εστίασε και στην πρόθεση της διοίκησης του Δήμου Θεσσαλονίκης να συμπεριλάβει και άλλους δήμους στη μετοχική σύνθεση των δημοτικών ΜΜΕ (TV100, FM100 και FM100,6). Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (41%) και στους επτά δήμους όπου διενεργήθηκε η έρευνα, δηλώνουν ότι θεωρούν τα συγκεκριμένα δημοτικά ΜΜΕ χρήσιμα και ότι πρέπει «να ανήκουν και να επιχορηγούνται και από άλλους δήμους», το 26% απάντησαν ότι τα θεωρούν χρήσιμα αλλά πρέπει να συνεχίσουν να ανήκουν και να επιχορηγούνται μόνο από τον Δήμο Θεσσαλονίκης, το 21% δεν θέλησε να τοποθετηθεί επί του ζητήματος («Δεν ξέρω/Δεν απαντώ), ενώ μόλις το 12% δήλωσε ότι τα δημοτικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα «δεν χρειάζονται και πρέπει να κλείσουν».

Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης

Σε δήλωσή του σχετικά με την πρωτοβουλία που ανέλαβε η ΔΕΠΘΕ από κοινού με την ΕΣΗΕΜ-Θ και το Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ για τη διεξαγωγή της έρευνας κοινής γνώμης ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης ανέφερε: «Αυτή η έρευνα είναι άλλη μια σημαντική πρωτοβουλία των Δημοτικών Μέσων, τα οποία παίζουν πλέον κομβικό ρόλο στην ενημέρωση των πολιτών, κάτι που δεν εννοείται στις μέρες μας που τα ΜΜΕ περνούν κρίση και οικονομική και ως προς την εγκυρότητά τους. Γι’ αυτό επιμένω ότι η διαδημοτικοποίηση της ΔΕΠΘΕ θα ανοίξει νέους ορίζοντες στην έγκυρη ενημέρωση που προσφέρει η δημοτική επιχείρηση και θα τη θωρακίσει από τη μάστιγα της παραπληροφόρησης, που τελευταία δυστυχώς ανθεί».

Τι ανέφεραν οι ομιλητές

Σύντομο χαιρετισμό στο πλαίσιο της εκδήλωσης για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας κοινής γνώμης απηύθυναν ο Πρόεδρος της ΔΕΠΘΕ Λάζαρος Ζαχαριάδης, ο Πρόεδρος της ΕΣΗΕΜ-Θ Νίκος Καρράς και ο Πρόεδρος του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, καθηγητής Γεώργιος Τσουρβάκας.
Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας κοινής γνώμης σχετικά με τις ψευδείς ειδήσεις, ο πρόεδρος της Δημοτικής Εταιρείας Πληροφόρησης, Θεάματος και Επικοινωνίας Λάζαρος Ζαχαριάδης έκανε λόγο για μια συνεργασία της ΔΕΠΘΕ με την ΕΣΗΕΜ-Θ και το ΑΠΘ, με σκοπό να ερευνηθούν θέματα που έχουν να κάνουν με την ίδια την ποιότητα της δημοκρατίας.
Για ένα μεγάλο στοίχημα για τον δημοσιογραφικό κόσμο μίλησε ο πρόεδρος της ΕΣΗΕΜ-Θ Νίκος Καρράς, προσδιορίζοντάς το ως εξής: “Όλα τα δεδομένα συγκλίνουν πια σε ένα μεγάλο στοίχημα για τον δημοσιογραφικό κόσμο: Να οικοδομήσει εκ νέου σχέσεις εμπιστοσύνης με το κοινό. Η απουσία της εμπιστοσύνης είναι ο μείζων παράγοντας για τα δεινά που περνά ο κλάδος και αυτή ανατροφοδοτεί την οικονομική διάσταση της κρίσης στα ΜΜΕ. Η έρευνα του Ινστιτούτου Reuters για το 2017 κατατάσσει την Ελλάδα στην τελευταία θέση όσον αφορά την εμπιστοσύνη των πολιτών στην ενημέρωση: Μόλις 23% εμπιστεύεται τις ειδήσεις (παρεμπιπτόντως τη θέση τη μοιραζόμαστε μαζί με τη Νότια Κορέα)”, παρατήρησε ο πρόεδρος της ΕΣΗΕΜ-Θ, τονίζοντας: “Ακόμη και τα πιο πλούσια ΜΜΕ με χαρακτηριστικά αναξιοπιστίας είναι θνησιγενή. Η επιδίωξή μας πρέπει να είναι μέσα με περίσσευμα εγκυρότητας και αυτά θα αποδειχθούν μακροπρόθεσμα τα πιο ανθεκτικά”.
Την ανάγκη επαναπροσδιορισμού του δημοσιογραφικού επαγγέλματος στη βάση βασικών αξιών, όπως η ακριβής και η λεπτομερής παρουσίαση των γεγονότων, υπογράμμισε από την πλευρά του ο πρόεδρος του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, καθηγητής Γεώργιος Τσουρβάκας, ο οποίος έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο νέο τοπίο που διαμορφώνει η δυναμική παρουσία του διαδικτύου.
“Ενώ η είσοδος του διαδικτύου φάνηκε ότι λειτουργούσε απελευθερωτικά στην αρχή έναντι των παραδοσιακών μέσων, με τους χρήστες του διαδικτύου να νιώθουν ελευθερία, ισοτιμία, να νιώθουν ότι έχουν πρόσβαση σε γεγονότα σε όλο τον κόσμο, να νιώθουν ότι έχουν δύναμη, τα πράγματα σήμερα ξέφυγαν. Ο δημόσιος διάλογος έγινε υστερικός, το περιεχόμενο των διαδικτυακών τόπων βγαίνει με αλγόριθμους, οι ιδιοκτήτες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν ελέγχουν το περιεχόμενο, με αποτέλεσμα να μπερδεύεται το πραγματικό με το ψεύτικο”, υπογράμμισε μεταξύ των άλλων ο κ. Τσουρβάκας.