Μια έναρξη με δυναμική

15:12 5/11/2018 - Πηγή: Dimokratianews

Μια έναρξη με δυναμική05.11.2018Άρθρα

Η «Γενούφα» έτυχε μιας παρουσίασης που αναδείκνυε τα πολλά επίπεδα ανάγνωσης του έργου και πρόσφερε σπάνια αισθητική απόλαυση

Aπό τον
Γεώργιο - Κύρκο

Η καλλιτεχνική περίοδος 2018-19 άρχισε για τη μουσική με τους καλύτερους οιωνούς: ενδιαφέρουσες συναυλίες της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, της Φιλαρμόνιας Ορχήστρας Αθηνών και της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ,

ρεσιτάλ νέων καλλιτεχνών στο Μέγαρο Μουσικής, μια σημαντική διάλεξη για τους Ελληνες μουσουργούς των Βαλκανίων στη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος και την πρώτη παρουσίαση στη χώρα μας της όπερας «Γενούφα» του Λέος Γιάνατσεκ (1854-1928) από την Εθνική Λυρική Σκηνή.

Παρά τη θλιβερή διαπίστωση ότι χρειάστηκε περισσότερο από ένας αιώνας από την παράσταση που την κατέστησε ευρύτερα γνωστή (Πράγα, 26-5-1916) για να ανέβει σε ελληνική σκηνή, η «Γενούφα» έτυχε μιας παρουσίασης που αναδείκνυε τα πολλά επίπεδα ανάγνωσης του έργου και πρόσφερε σπάνια αισθητική απόλαυση. Η πλοκή παρακολουθεί τις επιπτώσεις που έχει η εκτός γάμου τεκνοποίηση στην ηρωίδα του τίτλου και τη μητριά της (η οποία αποφασίζει τον θάνατο του μωρού προκειμένου να σώσει την υπόληψη της κόρης), στο πλαίσιο της πολύπλοκης, συντηρητικής οικογένειάς τους και της κλειστής, παραδοσιακής κοινωνίας του τόπου τους.

Στην επιτυχία της πρεμιέρας (14/10) συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό οι εξαιρετικές ερμηνείες των Ζαμπίνε Χογκρέφε (νεωκόρισσα) και Σάρα-Τζέιν Μπράντον (Γενούφα). Ο τρόπος με τον οποίο η πρώτη επέβαλε τη νεωκόρισσα ως το κεντρικό πρόσωπο του δράματος θα μείνει ανεξίτηλα χαραγμένος στη μνήμη όσων είχαν την τύχη να είναι παρόντες. Ο Λάτσα του Φρανκ βαν Ακεν υπήρξε υποκριτικά άρτιος αλλά φωνητικά καλύτερος προς το τέλος του έργου, ενώ ο Δημήτρης Πακσόγλου απέδωσε αξιοπρεπώς τον ρόλο του Στέβα.
Η Ινές Ζήκου (γριά Μπούρυγια) ήταν πειστικότερη στη Γ' Πράξη, όμως και η συνεισφορά της στην Α' Πράξη («Εσύ, Γενούφα, μην κλαις») δεν ήταν αμελητέα.

Η ορχήστρα βρήκε τον βηματισμό της στη Β’ Πράξη και τον διατήρησε μέχρι το τέλος του έργου. Σημειωτέον ότι ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύονται οι μονόλογοι που ακολουθούν τους διαλόγους ανάμεσα στη νεωκόρισσα και στους άλλους τρεις πρωταγωνιστές (Γενούφα, Στέβα, Λάτσα) στη Β' Πράξη αποτελεί κριτήριο για τον διευθυντή ορχήστρας. Ο έμπειρος Λουκάς Καρυτινός χειρίστηκε σωστά τα σημεία αυτά, επενδύοντάς τα με αυξανόμενη συναισθηματική φόρτιση που οδηγούσε νομοτελειακά στη σκηνή της υστερίας στο τέλος της πράξης, και όχι ως απλές επαναλήψεις. Ωστόσο, ήταν εμφανές πως το ιδίωμα του Γιάνατσεκ δεν είναι ακόμη οικείο στους μουσικούς της ορχήστρας.

Η σκηνοθεσία της Νίκολα Ράαμπ ακολούθησε πιστά το λιμπρέτο και σε συνδυασμό με τα νατουραλιστικά σκηνικά και τον φωτισμό απέδωσε το ονειρικό στοιχείο που διέκρινε στη «Γενούφα» ο Μαξ Μπροντ (1884-1968), μεταφραστής του έργου στα γερμανικά και πρώτος σημαντικός βιογράφος του συνθέτη. Μόνη παραφωνία, ενδεχομένως, η σκηνή της προσευχής (Β' Πράξη), την οποία η Μπράντον απηύθυνε ανεβασμένη σ’ ένα τραπέζι (υπερβολή που προφανώς στόχευε στο να τονιστεί η κατάσταση της Γενούφα όταν ξυπνά και δεν βρίσκει το μωρό της).

Ο Γιάνατσεκ θεωρούσε σημαντικότερο στόχο της μουσικής του να απορροφήσει τον ακροατή σε τέτοιο βαθμό που στο τέλος να μην μπορεί να εξηγήσει τι ήταν αυτό που παρακολούθησε. Η «Γενούφα» που είδα νομίζω ότι πλησίασε αρκετά την επιδίωξη αυτή.
Από την πρώτη συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (5/10) συγκρατώ το «Κοντσέρτο για βιολοντσέλο και ορχήστρα» του Ντβόρζακ για το βάθος και την ευγένεια της ερμηνείας του σολίστ Νταβίντ Γκερινγκάς, ο οποίος έδινε νόημα σε κάθε μέτρο του έργου, χωρίς ίχνος ρητορείας και παρά την πίεση για γρηγορότερο tempo που ασκούσε η ορχήστρα στα εξωτερικά μέρη (Allegro). Στην επόμενη συναυλία της ΚΟΑ (19/10) δόθηκε μια ξεχωριστή εκτέλεση του «Κοντσέρτου για πιάνο και ορχήστρα αρ. 2, έργο 16» του Προκόφιεφ, με σολίστ τον Τίτο Γουβέλη, ο οποίος ανέδειξε τα λυρικά στοιχεία του έργου, ενώ συγχρόνως αντιπαρήλθε τις τεχνικές δυσκολίες του με την αυτοπεποίθηση αυτού που το έχει μελετήσει σε βάθος χρόνου και το έχει αφήσει να ωριμάσει μέσα του.

Ενδιαφέρον υπήρξε το ρεσιτάλ (8/10) για σόλο βιολί της Ιταλίδας Φραντσέσκα Ντέγκο, που εντυπωσίασε με την τεχνική του αριστερού χεριού της, αλλά που η σκληρή δοξαριά της την ανάγκαζε να κουρδίζει ύστερα από κάθε κομμάτι το Ρουτζέρι του 1697 που χρησιμοποιούσε. Πιο πειστική στα «Καπρίτσια για σόλο βιολί, έργο 1» του Παγκανίνι, χρειάζεται λίγο χρόνο για να ωριμάσει και ερμηνευτικά. Η συναυλία της Φιλαρμόνιας Αθηνών υπό τον Βύρωνα Φιδετζή (16/10) πρόσφερε ένα δελεαστικό πρόγραμμα από τρία συμφωνικά ποιήματα του Φραντς Λιστ που σπάνια παίζονται και το «Συμφωνικό κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα» του Καλομοίρη, με σολίστ τον Βασίλη Βαρβαρέσο, σε μια προσεγμένη ανάγνωση ενός έργου του οποίου η ενορχήστρωση δυσκολεύει τη σαφή προβολή της γραμμής του.

Τέλος, μοναδικό προνόμιο υπήρξε η παρακολούθηση του αφιερώματος στον Αλέκο Ξένο (1912-1995) στην αίθουσα συνεδρίων του ΚΚΕ (17/10), με την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ υπό τον Χρήστο Κολοβό. Παρουσιάστηκαν δύο συμφωνικά ποιήματα του τιμώμενου, «Κύπρος, Ελλάδα μας» και «Ο Διγενής δεν πέθανε», η «Συμφωνία αρ. 5» του Μπετόβεν και η «Διεθνής».
Το κορυφαίο όμως σημείο της βραδιάς ανήκει στην ομιλία που προηγήθηκε: «Αρκετοί υποστηρίζουν ότι η έντεχνη, δηλαδή η “κλασική” μουσική, δεν μπορεί να είναι “λαϊκή”, γιατί απευθύνεται σε έναν στενό κύκλο μυημένων. Πραγματικά λαϊκό όμως δεν είναι αυτό που γίνεται άμεσα αντιληπτό πλατιά από τον λαό, αλλά αυτό που υπηρετεί το γιγάντιο πλέγμα των λαϊκών συμφερόντων. […] Η “κλασική” μουσική έχει τη δύναμη να ενσαρκώνει με μοναδική, με ανυπέρβλητη βαθύτητα και σθένος τις ιδέες, τα αισθήματα και τα ανθρώπινα βιώματα, ακριβώς επειδή είναι η πιο απαιτητική και σύνθετη κατηγορία της μουσικής»!