Ο θόρυβος ως εχθρός του ανθρώπου

16:01 23/9/2018 - Πηγή: Dimokratianews

Ο θόρυβος ως εχθρός του ανθρώπου23.09.2018Άρθρα

Η συγκέντρωση στον εαυτό, η ενασχόληση με άξια έργα, δίκαιες πράξεις και η γαλήνη παραμένουν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ζητούμενα. Δίχως αυτά ο βίος καθίσταται άχαρος, άδικος, άγονος

Μάταιη φροντίδα για επίδειξη, δράματα επί σκηνής, ποίμνια, αγέλες, κονταροχτυπήματα, κόκκαλο ριγμένο στα σκυλιά, ψίχουλα στην στέρνα των ψαριών, ταλαιπωρίες μυρμηγκιών και κουβαλήματα, πηγαινέλα τρομαγμένων ποντικιών, μαριονέτες που κινούνται σπασμωδικά. Πρέπει, λοιπόν, ανάμεσα σε όλα τούτα να στέκεσαι πράος και όχι να φρυάζεις, να έχεις όμως πάντα στο νου

σου πως ο καθένας αξίζει όσο αξίζουν εκείνα για τα οποία φροντίζει».

Μάρκος Αυρήλιος, «Τα εις εαυτόν», βιβλίο Ζ΄, απ. 3., Αθήνα: 1998, εκδόσεις Κάκτος, σελ. 32-33.

Ο Μάρκος Αυρήλιος (121-180 μ.Χ.) ήταν φιλόσοφος κι έγινε αυτοκράτορας της Ρώμης. Το πνευματικό μονοπάτι που ακολουθούσε ήταν ο στωικισμός και το έργο «Τα εις εαυτόν» θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα αυτής της σχολής. Ο Μάρκος Αυρήλιος, ο οποίος υπό μίαν έννοια ενσάρκωνε το πλατωνικό πρότυπο του ηγεμόνος που φιλοσοφεί και του φιλοσόφου που βασιλεύει, σαρκάζει τη μάταιη αντάρα της ρηχής ζωής και συμβουλεύει τον αναγνώστη του (δηλαδή τον εαυτό του, μια και σε εκείνον απευθύνονταν όσα έγραφε) να στέκεται πράος και να μη «φρυάζει». Τα λόγια τούτα δεν ήταν κουβέντες της οκάς, εύκολες και αβασάνιστες, διατυπωμένες από κάποιον που δεν σκόπευε να τις τηρήσει.

Ο Μάρκος Αυρήλιος έγραφε, ευρισκόμενος στην πρώτη γραμμή, θύτης και υποψήφιο θήραμα του ανδροφόνου Αρη. Εγραφε και προσπαθούσε να νουθετήσει τον εαυτό του, να διεκδικήσει μερίδιο γαλήνης μέσα στον πανζουρλισμό του πολέμου.
Η αποστροφή του «ο καθένας αξίζει όσο αξίζουν εκείνα για τα οποία φροντίζει» μπορεί αληθινά να αφυπνίσει τους νόες και τις ψυχές που αφέθηκαν να κοιμούνται στον αφρισμένο ωκεανό των εντυπώσεων. Λίγα πράγματα έχουν αλλάξει από την εποχή του Μάρκου Αυρηλίου.

Στα χρόνια μας, αυτή την αλλόκοτη εποχή που περνάμε, με την πληθώρα των ερεθισμάτων και των αποξηραμένων συναισθημάτων, είναι διάχυτος ένας αδιάκοπος θόρυβος. Λες και κυβερνά τμήμα του χώρου και του χρόνου μας. Πλημμυρίζει τα πάντα στο πέρασμά του. Φέρει μαζί του κενολογίες, κοινοτοπίες, λόγια που δεν προσέφεραν τίποτε άλλο σε όσους τα ακούν παρά τη διάσπαση της τόσο πολύτιμης προσοχής τους και τους κραδασμούς που (αναγκαστικά) δονούν τα τύμπανα των αυτιών.

Η ακούσια υποδοχή αναρίθμητων λέξεων, αμέτρητων εκπομπών ήχου και εικόνας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (που συνηθίζουν να λένε τα πάντα εκτός από την αλήθεια) συνεπάγεται μια ανεξέλεγκτη διαρροή ενέργειας και απώλεια ψυχικού πλούτου. Ταυτόχρονα αποτελεί μια συντεταγμένη και συγκροτημένη επιχείρηση καθυπόταξης των μαζών μέσω του παραζαλίσματός τους από ανώφελα και παραπλανητικά ηχοχρώματα.

Το πλατωνικό σπήλαιο όπου βρίσκεται εγκλωβισμένη η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων του πλανήτη είναι πολύβουο. Η ηχητική τρικυμία είναι ασίγαστη και ένα διαρκές αίσθημα απειλής -απότοκο της συνεχούς ταραχής- αφαιρεί ό,τι πολυτιμότερο μπορεί να έχει ένα πρόσωπο ή μια συλλογικότητα: την ηρεμία της. Ως ηρεμία δεν νοείται η αταραξία του τάφου, αλλά αυτή η απαραίτητη, η ζωογόνος και τροφός του πνεύματος σιγή, που μπορεί να στρέψει αργά αλλά σταθερά και απαρασάλευτα την προσοχή εντός του όντος.

Το γνώθι σαυτόν δεν είναι εφικτό όταν το πνεύμα πολεμά, καλύπτεται, προσπαθεί να αμυνθεί ενάντια στα σμήνη των εντυπώσεων, τα οποία επιδιώκουν να αποπροσανατολίσουν τον άνθρωπο ή την κοινωνία από την προσπάθεια προσέγγισης της αληθινής φύσης της πραγματικότητας - που βρίσκεται πάντοτε στο κέντρο του υπαρκτικού εγώ ή εμείς. Δεν μπορεί να υπάρξει ευδόκιμος προσπάθεια του εντοπισμού της ταυτότητος εντός ορυμαγδού.

Σε άλλο σημείο του έργου του (βιβλίο Ζ΄, απόφθεγμα 28) ο Μάρκος Αυρήλιος προτείνει: «Συγκεντρώσου στον εαυτό σου. Για το ηγεμονικό που διαθέτει λογική, φυσικό είναι να αρκείται στον εαυτό του, όταν κάνει δίκαιες πράξεις, και γι’ αυτό ακριβώς να νιώθει γαλήνη».
Το «ηγεμονικό» που αναφέρει το κείμενο είναι για τους στωικούς φιλοσόφους το ανώτερο μέρος της ψυχής. Ταυτίζεται με τη νόηση και είναι το αντίστοιχο του «λογιστικού» μέρους της ψυχής της πλατωνικής φιλοσοφίας. Η συγκέντρωση στον εαυτό, η ενασχόληση με άξια έργα, δίκαιες πράξεις και η γαλήνη παραμένουν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ζητούμενα. Δίχως αυτά ο βίος καθίσταται άχαρος, άδικος, άγονος.

Παναγιώτης Λιάκος