Πώς είναι να είσαι και να νιώθεις ζωντανός

15:54 14/10/2018 - Πηγή: Dimokratianews

Πώς είναι να είσαι και να νιώθεις ζωντανός14.10.2018Άρθρα

Ο Καζαντζάκης με τη φωνή του Δον Κιχώτη, που νουθετούσε τους Ισπανούς, δείχνει και σ' εμάς τους νωθρούς τον δρόμο

H φωνή του φλεγόμενου καλόγερου της Σεβίλιας, όταν συζητούσαν τι ναό, μεγάλο ή μικρό, να χτίσουν, στάθηκε, αιώνες πολλούς, η φωνή της Ισπανίας: “Ας χτίσουμε ένα τέτοιο ναό, που να μας πάρουν για τρελούς!” Τούτη στάθηκε πάντα η κραυγή της ζωής. Ετσι ανέβηκαν από τη λάσπη τα φυτά, νικώντας τους νόμους της λογικής και της βαρύτητας. Ετσι πήδηξαν ανάμεσα από τα χόρτα τα ξωτικά θεριά και τα πετούμενα. Ετσι

πρόβαλε κι ο άνθρωπος μέσα από τα ζώα, όρθιος στα πισινά του πόδια, με μια σπίθα μέσα στο λασπερό του κρανίο. Κι έτσι τινάχτηκε μέσα στους φρόνιμους, πραχτικούς ανθρώπους η δονκιχώτικη τούτη κραυγή της παραφροσύνης, δηλαδή της βαθύτατης λαχτάρας του λογικού».

Νίκου Καζαντζάκη «Ταξιδεύοντας Ισπανία», Αθήνα: 2002, εκδόσεις Καζαντζάκη, σελ. 14-15.

Η ανάγνωση έργων του Νίκου Καζαντζάκη είναι το ταχύτερο, πιο εύκολα προσβάσιμο και οικονομικά συμφέρον ελιξίριο νεότητος που μπορεί να εφαρμόσει κάποιος στο ταλαιπωρημένο (από την επαναλαμβανόμενη ημέρα, την τριβή της καθημερινότητας και τη βαρυτική έλξη της ανίας) πνεύμα του. Κάθε παράγραφος από τα γραπτά του μπορεί να γεννήσει βιβλία επί βιβλίων επειδή γονιμοποιεί σκέψεις και μεταβάλλει ή καταρρίπτει παγιωμένες αντιλήψεις.

Εκεί που οι ψυχές βαλτώνουν, βυθίζονται στον σιωπηλό θάνατο μιας συνήθειας, που βαδίζει αργά αλλά πάντα μας προλαβαίνει, έρχονται οι λέξεις του και σε ξυπνούν, τρομάζοντάς σε. Λέξεις από τη βαθιά πραγματικότητα που βίωνε ο νους τούτου του ανεπανάληπτου Κρητικού. Μπόρεσε ο Καζαντζάκης και στα λογοτεχνήματά του και στις ταξιδιωτικές ανταποκρίσεις του για εφημερίδες να περιγράψει εκείνη τη μοναδική αστραποβολή της ζωής, αυτή τη φωτεινή ρωγμή που χωρίζει το αχανές «πριν» και το «απέραντο» μετά την ύπαρξή μας.

Αυτός ο υπαρκτικός κεραυνός είναι η ένταση, η υπέρβαση, το άλμα από ψηλά χωρίς καμιά προφύλαξη, η περιφρόνηση των μπακάλικων υπολογισμών αν θα νικήσει κάποιος ή θα χάσει από πόλεμο και έρωτα κι αγώνα κι αποκοτιά κάθε λογής.

Ο Καζαντζάκης ταξίδεψε στην Ισπανία και τον καιρό της ειρήνης αλλά και κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου, μια περίοδο του οποίου περιέγραψε στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, έχοντας γίνει δεκτός ως πολεμικός ανταποκριτής από την παράταξη των εθνικιστών του Φράνκο.
Το εναρκτήριο απόσπασμα προέρχεται από επίσκεψη του Καζαντζάκη στην Ισπανία εν καιρώ ειρήνης. Αλλά κι εκεί, ο ορμητικός άνθρωπος και παρατηρητικός ταξιδιώτης, κάτι κατάλαβε από πόλεμο. Κάτι αντιλήφθηκε από την παράφορη ορμή του ανθρώπου να ξεπεράσει τα όρια για να φτιάξει νέα, να ψηλώσει σαν τη ζωή που υψώνεται κι αυτή πάνω από τον εαυτό της σε μια ξέφρενη κούρσα εξέλιξης.

«Ας χτίσουμε ένα τέτοιο ναό, που να μας πάρουν για τρελούς!» Αυτό είναι η κραυγή της ζωής για τον συγγραφέα και μια κραυγή «της παραφροσύνης, δηλαδή της βαθύτατης λαχτάρας του λογικού». Και το ίδιο το λογικό θέλει να περάσει τα όριά του, να υψωθεί σε πεδία που στα μάτια των αμύητων φαντάζουν τρελά ή απρόσιτα ή και τα δύο.
Κι ο Παρθενών στην Ακρόπολη των Αθηνών είναι μια πέρα πάσης λογικής υλική αποτύπωση της… λογικής! Κάθε μεγάλο βήμα της ανθρωπότητας έχει γίνει από πρόσωπα που ορμούσαν με το κεφάλι στο κενό, κάνοντας το περιβόητο άλμα πίστεως. Βουτάς στην άβυσσο έχοντας ως αλεξίπτωτο την πεποίθηση ότι αξίζει να το κάνεις. Μόνο αυτό αρκεί. Κι αυτό είναι φωτιά κι αέρας και αιθέρας και γη ταυτόχρονα. Ολα τα στοιχεία της φύσης, τα ηρακλείτεια κι αριστοτέλεια μείγματα και τα πλατωνικά στερεά είναι εντός των θυελλωδών εξάρσεων της ελληνικής (και πολύ πιο ανθρώπινης) εκδοχής του Νίτσε.

Ο Καζαντζάκης με τη φωνή του Δον Κιχώτη, που νουθετούσε τους Ισπανούς, δείχνει και σ’ εμάς τους νωθρούς τον δρόμο: «Ας χτίσουμε ένα τέτοιο ναό, που να μας πάρουν για τρελούς!» Να, αυτή η αποστολή κι αν αξίζει τον κόπο. Να αποκωδικοποιήσουμε τι σημαίνει για εμάς η λέξη «ναός» και να ξεκινήσουμε αμέσως την οικοδόμησή του. Αλλιώς, αν αφεθούμε ασυγκίνητοι κι ανερμάτιστοι να μας παρασύρει το ρεύμα του χρόνου, θα δούμε να επιβεβαιώνεται η φοβερή προφητεία του Καζαντζάκη (σελ. 198), την οποία την έκανε βλέποντας δημοσιογράφους να παρακολουθούν ασυγκίνητοι οβίδες να θρυμματίζουν την ομορφιά της Μαδρίτης: «Διακρίνω το πηγούνι τους, τα χείλια, τα μάγουλα. Τρόμαξα. Μήτε μια παραμικρή ανθρώπινη θλίψη στα μούτρα. […] Ο βιομηχανικός αυτός απάνθρωπος πολιτισμός μας έχει αγριέψει το νου, έχει ξεράνει την καρδιά, έκανε επιστημονικούς βάρβαρους τους ανθρώπους. Οταν ο άνθρωπος καταντήσει τόσο απάνθρωπος, είναι γραφτό (και δίκαιο) να εξαφανιστεί».