«Το ημέτερον κάλλος. Βυζαντινές εικόνες από τη Θεσσαλονίκη»

17:31 18/2/2019 - Πηγή: Dimokratianews

«Το ημέτερον κάλλος. Βυζαντινές εικόνες από τη Θεσσαλονίκη»18.02.2019Άρθρα

Μία μοναδική έκθεση που φιλοξενείται στην Ιερά Μονή Βλατάδων και θα διαρκέσει έως τις 31 Μαρτίου 2019

Από τη
Φλώρα Καραγιάννη

Τα τελευταία χρόνια οι «βυζαντινόφιλοι» είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν και να θαυμάσουν πολλές και σπουδαίες εκθέσεις με βυζαντινά έργα τέχνης και κειμήλια σε πολλά μουσεία εντός της χώρας μας, αλλά και έξω από αυτήν. Στις εκθέσεις αυτές παρουσιάστηκαν ο πλούτος και η τέχνη των αντικειμένων λατρείας και καθημερινής ζωής που διασώθηκαν από το Βυζάντιο, προβλήθηκαν

καλλιτέχνες, εργαστήρια και πόλεις που τα δημιούργησαν ή τα φιλοξένησαν.

Στις περισσότερες από τις εκθέσεις αυτές αναδείχθηκαν πολλά καλλιτεχνικά κέντρα από διάφορες περιοχές του βυζαντινού κόσμου, με σπουδαιότερο αυτό της Κωνσταντινούπολης, στην οποία αποδίδονται οι σημαντικότερες σωζόμενες βυζαντινές εικόνες. Αυτήν την υψηλή τέχνη φαίνεται ότι «συναγωνίζονταν» και οι ζωγράφοι που δραστηριοποιήθηκαν στη δεύτερη πόλη της αυτοκρατορίας, τη Θεσσαλονίκη. Αντιπροσωπευτικά δείγματα της τέχνης που αναπτύχθηκε στη Συμβασιλεύουσα και ξεχωρίζει για την ποιότητα και την υψηλή καλλιτεχνική αξία σώζονται στα δύο μεγάλα βυζαντινά μουσεία της Ελλάδας, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης. Ομως, μεγάλος αριθμός εικόνων της Θεσσαλονίκης φυλάσσεται και σε ενοριακούς και μοναστηριακούς ναούς εντός και εκτός της πόλης, και ορισμένες εκτός Ελλάδος.

Εδώ, λοιπόν, και λίγους μήνες, με πρωτοβουλία του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών, διοργανώθηκε πρώτη φορά μία έκθεση που αναδεικνύει αυτόν τον μεγάλο βυζαντινό πλούτο της Θεσσαλονίκης, ο οποίος εν πολλοίς είναι εφάμιλλος ως προς την ποιότητά του της τέχνης της ίδιας της πρωτεύουσας του Βυζαντίου, της Κωνσταντινούπολης.

Αφορμή για την έκθεση υπήρξε η συμπλήρωση 50 χρόνων λειτουργίας του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών (1968-2018), ενός από τα παλαιότερα επιστημονικά καθιδρύματα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με έδρα την Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή των Βλατάδων στη Θεσσαλονίκη. Οι επετειακές εκδηλώσεις του ιδρύματος κορυφώθηκαν τον περασμένο Οκτώβριο με τα εγκαίνια της έκθεσης «Το ημέτερον κάλλος. Βυζαντινές εικόνες από τη Θεσσαλονίκη», που πραγματοποίησε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος.

Πρόκειται για μια μοναδική έκθεση, που προβάλλει την πολιτιστική κληρονομιά του Οικουμενικού Πατριαρχείου μας, εστιάζοντας στην καλλιτεχνική παραγωγή της βυζαντινής Θεσσαλονίκης ως σπουδαίου πνευματικού κέντρου που παρήγαγε υψηλής ποιότητας ζωγραφικά και ψηφιδωτά έργα τέχνης, ενώ συγχρόνως αναδεικνύει τη μεγάλη συνεισφορά της Ιεράς Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής των Βλατάδων στη διάσωση μεγάλου αριθμού εικόνων, που αποτελούν σημαντικά δείγματα αυτής της καλλιτεχνικής παραγωγής.

Στο πλαίσιο της έκθεσης παρουσιάζονται βυζαντινές εικόνες που προέρχονται από το σκευοφυλάκιο της Ιεράς Μονής Βλατάδων, αλλά και από όμορες Μητροπόλεις της Θεσσαλονίκης, Κασσανδρείας, Λαγκαδά, Λητής και Ρεντίνης, Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, και Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος. Στα πολύτιμα εκθέματά της ήταν, επίσης, η εικόνα της Παναγίας Αγιοσορίτισσας με την επωνυμία «Η Ελπίς των Απελπισμένων» από το Freising (Γερμανία), καθώς και η μικροψηφιδωτή εικόνα του αγίου Δημητρίου, με ενσωματωμένο φιαλίδιο μύρου, από το Sassoferrato της Ιταλίας.

Πολλές από τις εικόνες που εκτίθενται αποτελούν εφέστιες προσκυνηματικές εικόνες ενοριακών ναών, που παραχωρούνται πρώτη φορά από τους ιερούς ναούς χάριν της εκθέσεως, με τη σύμφωνη γνώμη των οικείων μητροπολιτών και των προϊσταμένων των ναών. Οι εικόνες αυτές παρουσιάζονται στον ιερό χώρο της Μονής των Βλατάδων, πολύ κοντά και σε μία ιερή «συνομιλία» με το καθολικό της μονής, αναδεικνύοντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το πλούσιο βυζαντινό παρελθόν της, το οποίο διασώθηκε χάρη στην αδιάλειπτη λειτουργία του μοναστηριού από τον 14ο αιώνα έως σήμερα.

Οι εικόνες της έκθεσης, δημιουργίες πολύ αξιόλογων ζωγράφων της παλαιολογείου περιόδου, αποτυπώνουν την υψηλή πνευματικότητα της πόλης, η οποία την περίοδο αυτή (κυρίως 13ο-14ο αι.) φιλοξενεί σπουδαίους λογίους και εκκλησιαστικούς άνδρες. Ισως ο σπουδαιότερος από αυτούς υπήρξε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, η διδασκαλία του οποίου αποτυπώθηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στα εκκλησιαστικά έργα της περιόδου, στα μνημειακά ζωγραφικά και ψηφιδωτά σύνολα, καθώς και στις φορητές εικόνες.

Με αφορμή την έκθεση, η Ιερά Μονή Βλατάδων απέκτησε έναν νέο μουσειακό χώρο, αυτόν της Μισιρλογλείου Βιβλιοθήκης, κτίσμα του 1937 σε «νεοβυζαντινό» στιλ, τον οποίο η αρχιτέκτων μουσειολόγος Δήμητρα Γουργιώτη με τους συνεργάτες της μετασκεύασε με εξαιρετική επιτυχία σε υψηλών προδιαγραφών εκθεσιακό χώρο.

Την έκθεση συνοδεύει επιστημονικός κατάλογος, που εκδόθηκε με χορηγία της εταιρίας Lamda Development του Ομίλου Λάτση και επιμελήθηκαν ο βυζαντινολόγος Γιώργος Φουστέρης και η γράφουσα, στον οποίο τέσσερις βυζαντινολόγοι συζητούν για την πνευματική φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης (ομότιμος καθηγητής Βυζαντινής Ιστορίας Ε. Χρυσός), την πόλη και τα μνημεία της (ομότιμος καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας Γ. Βελένης), τη μνημειακή ζωγραφική (ομότιμος καθηγητής Βυζαντινής Τέχνης Ευθύμιος Τσιγαρίδας) και τις φορητές εικόνες (δρ βυζαντινολόγος υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού Νίκος Σιώμκος).

Παράλληλα, μια ομάδα βυζαντινολόγων παρουσιάζει αναλυτικά και με μεγάλη επιστημονική ακρίβεια τις εικόνες της έκθεσης (ομότιμη καθηγήτρια Χρυσάνθη Μαυροπούλου - Τσιούμη, καθηγήτρια Beatrice Daskas, αναπληρώτρια καθηγήτρια Μελίνα Παϊσίδου, δρ Αναστασία Τούρτα, δρ Κωσταντίνος Βαφειάδης, δρ Μαγδαληνή Παρχαρίδου, δρ Αγγελική Στρατή, δρ Αικατερίνη Κούσουλα, δρ Αλεξάνδρα Τριφώνοβα, δρ Andreas Rhoby και η ιστορικός τέχνης Carmen Roll).

Με την έκθεση αυτή η διεθνής επιστημονική κοινότητα κέρδισε ένα εν πολλοίς άγνωστο υλικό με σπουδαίας καλλιτεχνικής αξίας παλαιολόγειες εικόνες από τη Θεσσαλονίκη. Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή για το κοινό έως τις 31 Μαρτίου 2019 και οι επισκέψιμες ώρες είναι καθημερινά, Δευτέρα έως Σαββάτο, 09.00-18.00 και Κυριακή 11.00-18.00.

Η έκθεση «Το ημέτερον κάλλος. Βυζαντινές εικόνες από τη Θεσσαλονίκη» είναι μόνον η αρχή μιας νέας περιόδου εξωστρέφειας του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών, την οποία έχουν θέσει ως βασικό στόχο στην αυγή της δεύτερης πεντηκονταετίας του τόσο ο πρόεδρός του και ηγούμενος της Μονής Βλατάδων, θεοφιλέστατος επίσκοπος Αμορίου κ. Νικηφόρος όσο και ο διευθυντής του, καθηγητής Συμεών Πασχαλίδης, Αρχων Υπομιμνήσκων της Μ.Χ. Εκκλησίας μαζί με ολόκληρο το διοικητικό και επιστημονικό συμβούλιο. Ευχή όλων είναι η νέα περίοδος που αρχίζει να συνοδευτεί από πολλές ανάλογης επιτυχίας και σπουδαιότητας εκδηλώσεις. Γένοιτο.