Οι ιστορικές διαδρομές των εικόνων σε έκθεση στο Σαντιρβάν τζαμί Δράμας

15:14 16/12/2024 - Πηγή: Dimoprasion

Οι θρησκευτικές εικόνες ως αντικείμενα τέχνης με ανεκτίμητη ιστορική αξία και οι προσπάθειες για τη συντήρηση και αποκατάστασή τους, παρουσιάζονται στην έκθεση που διοργάνωσε η εταιρεία υψηλής τεχνολογίας Raycap σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη ,στον χώρο του Σαντιρβάν τζαμί, στην «καρδιά» της πόλης της Δράμας. Η έκθεση, με τίτλο «Διαδρομές εικόνων 17ος – 19ος αι. Τέχνη και Τεχνολογία», διερευνά την τεχνοτροπική και τεχνική ποικιλομορφία των εικόνων που διακινούνταν στον ελληνορθόδοξο χώρο, εστιάζοντας

στις επιρροές που δέχονταν οι αγιογράφοι που τις φιλοτεχνούσαν, τα υλικά που χρησιμοποιούσαν αλλά και τις ανάγκες που κάλυπταν.

 

Για μια ακόμη φορά, ο ξεχωριστός χώρος του Σαντιρβάν τζαμί διαμορφώθηκε ανάλογα για τις ανάγκες φιλοξενίας μιας ακόμα σημαντικής έκθεσης, που αποτελεί συνέχεια της συνεργασίας της εταιρείας Raycap με το Μουσείο Μπανάκη, η οποία ήδη μετράει τρία χρόνια. Σε αυτό το διάστημα, οι χιλιάδες επισκέπτες από τη Δράμα και την ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μακεδονίας είχαν τη μοναδική ευκαιρία να θαυμάσουν από κοντά ενδιαφέρουσες θεματικές ενότητες, με σημαντικά εκθέματα και κειμήλια από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη.

Στη νέα έκθεση, τα εγκαίνια της οποίας έγιναν το βράδυ της Παρασκευής, παρουσία πλήθος κόσμου, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει εικόνες με βυζαντινή και ρωσική τεχνοτροπία, ενώ ένα μέρος της αποτελεί η παρουσίαση του τρόπου με τον οποίο γίνεται η συντήρησή τους. Μάλιστα, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει μέσα από μεγεθυντικούς φακούς μικρές εικόνες, διακρίνοντας λεπτομέρειες που δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά.

Η επιμελήτρια της έκθεσης, Αναστασία Δρανδάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης του ΕΚΠΑ και επιστημονική σύμβουλος του Μουσείου Μπενάκη τόνισε πως «το γεγονός ότι η έκθεση των εικόνων γίνεται μέσα σε ένα οθωμανικό κέλυφος, είναι με κάποιο τρόπο μια αναγωγή σε μια ιστορική πραγματικότητα, όπου δρούσαν οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που τις παρήγαγαν ή τις αγόραζαν. Γιατί αυτά τα έργα διακινούνταν και παράγονταν ως επί το πλείστον, στα οθωμανικά χρόνια».

Οι ενότητες της έκθεσης

Όπως εξήγησε η κ. Δρανδάκη, «η έκθεση είναι οργανωμένη σε τέσσερις ενότητες. Η πρώτη αφορά στα κέντρα παραγωγής αυτής της περιόδου και έχει υποενότητες: Κρήτη, βενετοκρατούμενα Επτάνησα, οθωμανικός χώρος, Κωνσταντινούπολη, ηπειρωτική Ελλάδα και Ρωσία η οποία θέτει υπό την προστασία της τους Ορθοδόξους φυσικά για πολιτικούς λόγους την εποχή αυτή. Η επόμενη ενότητα είναι αφιερωμένη στην ιδιωτική ευλάβεια. Εδώ έχουμε εικόνες που είναι προορίζονται  για ιδιωτικό χώρο λατρείας και έχουν την ιδιαιτερότητα ότι εκφράζουν με πιο άμεσο τρόπο, τις αγωνίες των ανθρώπων, τις ανάγκες για τις λατρευτικές τους πρακτικές».

Η κ. Δρανδάκη διευκρίνισε ότι μέσα από τέτοια έργα φωτίζεται η καθημερινότητα των ανθρώπων της εποχής. «Έχουμε, μάλιστα, ένα πλήθος από μικρά ορειχάλκινα προσκυνητάρια, με σμάλτο, πολλά από τα οποία είναι ρωσικής παραγωγής, που όμως “ πλημμυρίζει” όλα τα ορθόδοξα σπίτια των Βαλκανίων, κυρίως την εποχή του 19ου αιώνα», υπογράμμισε.
Η τρίτη ενότητα της έκθεσης είναι αφιερωμένη στον διάλογο των διαφορετικών κέντρων παραγωγής με τη Δύση. «Όλη, την εποχή αυτή, είτε στην οθωμανική αυτοκρατορία, είτε στη Ρωσία, είτε στην Κρήτη και τα Επτάνησα που είναι Βενετικά, έχουμε διαρκείς επαφές με διαφορετικούς τρόπους, με κέντρα της δυτικής Ευρώπης. Και αυτό μπολιάζει την τέχνη στον Ορθόδοξο πληθυσμό», τόνισε η επιστημονική σύμβουλος του Μουσείου Μπενάκη.

Η τεχνολογία της συντήρησης των εικόνων 

Ο συντηρητής έργων του Μουσείου Μπενάκη, Βασίλης Πασχάλης, αναφέρθηκε στην προσπάθεια που γίνεται από το μουσείο προκειμένου οι επισκέπτες της έκθεσης να κατανοήσουν την τεχνολογία, τα υλικά, τους τρόπους κατασκευής και συντήρησης των εικόνων. Για τον λόγο αυτό, μέσα στο Σαντιρβάν τζαμί υπάρχουν ενημερωτικά βίντεο αλλά και ένα μικροσκόπιο, όπου ο επισκέπτης μπορεί να δει τις λεπτομέρειες της συντήρησης των έργων.

«Η ρωσική τέχνη μέχρι τον 17ο – 18ο αιώνα, ακολουθεί αυστηρά τη βυζαντινή, είναι παράλληλες», τονίζει ο κ. Πασχάλης και εξηγεί: «από εκεί και μετά αρχίζει να διαφοροποιείται, δέχεται και άλλες επιδράσεις, οπότε και η κατασκευή των εικόνων αλλάζει σε σχέση με τον κλασικό βυζαντινό τρόπο».
Ένα σημαντικό στοιχείο, στο οποίο αναφέρθηκε ο συντηρητής του Μουσείου Μπενάκη, είναι ότι ορισμένες ρωσικές εικόνες που έχουν επιγραφές στο Κυριλλικό αλφάβητο, όταν πωλούνταν σε Έλληνες Ορθοδόξους, υπόκειντο κάποιες αλλαγές, καθώς σβήνονταν οι ρωσικές επιγραφές και γράφονταν ξανά με το ελληνικό αλφάβητο.
Η έκθεση «Διαδρομές εικόνων 17ος – 19ος αι. Τέχνη και Τεχνολογία» θα παραμένει ανοιχτή για το κοινό μέχρι τις 21 Απριλίου, ενώ πρέπει να τονιστεί ότι σε όλους τους επισκέπτες δίνεται δωρεάν ένας καλαίσθητος οδηγός της έκθεσης, όπως συμβαίνει σε όλες τις εκθέσεις που διοργανώνει η εταιρεία Raycap και φιλοξενούνται στο Σαντιρβάν τζαμί.

Η ιστορία του Σαντιρβάν τζαμί

Το πετρόχτιστο κτίσμα, στο κέντρο της Δράμας, που αποτελεί ένα παλίμψηστο της πρόσφατης ιστορίας της ακριτικής πόλης, ήταν οθωμανικό τέμενος, με τον μιναρέ να χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή της εισόδου, ανακαινίστηκε το 1806 και παρέμεινε ως τέμενος μέχρι το 1922, αναφερόμενο ως Σαντιρβάν τζαμί.

Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, από το 1922 μέχρι το 1927, φιλοξένησε οικογένειες προσφύγων, ενώ από το 1927 έως το 1981 αποτέλεσε τον χώρο έκδοσης της ιστορικής τοπικής εφημερίδας «Θάρρος». Το 1983 κηρύχτηκε διατηρητέο μνημείο, όμως στην πορεία των χρόνων και με την κατάπτωση της στέγης, καταστράφηκε.

Το 2012 αγοράστηκε από την εταιρεία Raycap, η οποία αποκατέστησε πλήρως το μνημείο με τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες μεταμορφώνοντάς το σε χώρο πολιτισμού και ψηφιοποίησε το αρχείο της εφημερίδας «Θάρρος», με ελεύθερη πρόσβαση για όλους στον ιστότοπο του αρχείου.

του ανταποκριτή  Β.Λωλίδη

Το άρθρο Οι ιστορικές διαδρομές των εικόνων σε έκθεση στο Σαντιρβάν τζαμί Δράμας εμφανίστηκε πρώτα στο Εφημερίς Δημοπρασιών & Πλειστηριασμών.