Μετέωρα: Μια σπάνια μοναστική και αρχιτεκτονική κατασκευή που προκαλεί δέος

14:53 9/6/2020 - Πηγή: Dimoprasion

Μεταξύ ουρανού και γης, αποτελώντας ένα μοναδικό παγκόσμιο γεωλογικό φαινόμενο, οι βραχώδεις σχηματισμοί που σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνούν τα 400 μ., μαγεύουν και προκαλούν δέος στον επισκέπτη που έρχεται από κάθε γωνιά του πλανήτη, καθώς πλησιάζει στην περιοχή της Καλαμπάκας.
Ο λόγος για τα Μετέωρα, τα οποία διακόπτουν τη μονοτονία του απέραντου θεσσαλικού κάμπου, όπου η μοναδικότητά τους δεν έγκειται μόνο στους βράχους, αλλά στο γεγονός πως πάνω σε αυτούς έχουμε κατοίκηση σε μια σπάνια μοναστική κατασκευή και αρχιτεκτονική. Οι πρώτοι ερημίτες, σύμφωνα με ιστορικούς,

ανεβαίνουν στους βράχους των Μετεώρων στα τέλη του 11ου και στις αρχές του 12ου αιώνα και συγκροτείται μια υποτυπώδης ασκητική πολιτεία, η Σκήτη της Δούπιανης ή των Σταγών.
Οι πρώτες Μονές, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, κτίζονται γύρω στον 14ο αιώνα, πολλές από τις οποίες ανακαινίζονται ή ανεγείρονται από τα θεμέλιά τους τον 16ο αιώνα, εποχή που αποτελεί περίοδο ιδιαίτερης ακμής και άνθισης του μετεωρίτικου μοναχισμού. Στην ακμή τους, τα Μετέωρα (16ος – 17ος αιώνας) μετρούσαν 24 μονές από τις οποίες σήμερα λειτουργούν μόνο έξι. Τα Μετέωρα είναι μνημείο εγγεγραμμένο στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Η μοναστική Πολιτεία των Μετεώρων διαθέτει έναν πλούσιο και ξεχωριστό θησαυρό σε κειμήλια, κείμενα, έγγραφα και εικόνες. Έναν ανεκτίμητο πλούτο πολιτιστικής κληρονομιάς. Το οδοιπορικό μας ξεκινά από την Μονή της Υπαπαντής, όπου σήμερα είναι ακατοίκητη και ανήκει στη Μονή του Μεγάλου Μετεώρου. Η τοιχογράφηση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ζωγραφικά σύνολα του δεύτερου μισού του ΙΔ’ αιώνα και είναι η παλαιότερη που έχουμε στις μετεωρικές μονές. Η ίδρυση της Μονής του Μεγάλου Μετεώρου ή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος όπως ονομάστηκε λίγο αργότερα, αποτέλεσε το σταθμό του οργανωμένου μετεωρίτικου μοναχισμού. Ιδρύθηκε λίγο πριν τα μέσα του ΙΔ’ αιώνα από τον όσιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη, ο οποίος υπήρξε και ο πρώτος κτήτορας της μονής και οργανωτής συστηματικής μοναστικής κοινότητας. Στον μικρό ναό, που σήμερα αποτελεί το ιερό του καθολικού της μονής, που αγιογραφείται στα 1483, οι τοιχογραφίες, σύμφωνα με ιστορικούς και ερευνητές, αποτελούν ένα λαμπερό ζωγραφικό σύνολο, που αντιπροσωπεύει την τέχνη των τελευταίων παλαιολόγειων χρόνων, λίγο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η παλιά Τράπεζα της μονής ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα του 1557, αποτελεί ένα ενδιαφέρον αρχιτεκτονικό οικοδόμημα που με πέντε κίονες χωρίζεται σε δύο κλίτη και κοσμείται με πλινθόκτιστα τόξα, σταυροθόλια και θόλους. Σήμερα είναι αποκαταστημένη, αναπαριστά ακριβώς τη λειτουργία, όλα τα χρηστικά και λειτουργικά σκεύη και αξίζει ο κάθε επισκέπτης να δει όλα αυτά από κοντά.
Χαρακτηριστικό της Μονής είναι και το παλιό γηροκομείο-νοσοκομείο, που κτίσθηκε το 1572 με επίσης ξεχωριστή αρχιτεκτονική. Σε αυτό, σύμφωνα με στοιχεία μελετητών, φυλάσσονται σπάνιες φορητές εικόνες, όπως το δίπτυχο των παλαιολόγειων χρόνων όπου στο ένα φύλλο απεικονίζεται η Παναγία και στο άλλο ο Χριστός ως Άκρα Ταπείνωση. Την πλούσια και σπουδαία συλλογή του Μεγάλου Μετεώρου συμπληρώνουν τα 640 χειρόγραφα, έγγραφα και βιβλία που χρονολογούνται από τον 9ο έως και τον 19ο αι.
Στη Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά ο επισκέπτης θα θαυμάσει έναν πλούσιο εικονογραφικό διάκοσμο που αποτελεί έργο του Κρητικού ζωγράφου Θεοφάνη Στρελίτζα Μπαθά το έτος 1527. Και το οδοιπορικό μας στα εν λειτουργία μοναστήρια των Μετεώρων συνεχίζεται…
Σε έναν επιβλητικό βράχο, απέναντι από τον βράχο της Μονής του Μεγάλου Μετεώρου, υψώνεται η Μονή Βαρλαάμ. Αξιόλογα κτίσματα είναι η παλαιά τράπεζα, η οποία παραμένει ως τράπεζα, η εστία- μαγειρείο με πλούσια αρχιτεκτονική που σήμερα λειτουργεί ως σκευοφυλάκειο – μουσείο. Η μονή, σύμφωνα με διάφορους ερευνητές, διαθέτει πλούσια και αξιόλογη συλλογή χειρογράφων, περίπου 290, καθώς εδώ στα τέλη του 16ου-αρχές 17ου αι. λειτούργησε το πιο οργανωμένο βιβλιογραφικό εργαστήριο των μετεώρων όπου εργάζονταν μεθοδικά και εντατικά ειδικευμένοι καλλιγράφοι και γραφείς – διακοσμητές κωδίκων. Στη Μονή Αγίας Τριάδος, παλιότερα ανέβαινε κανείς με ανεμόσκαλα ή με το παραδοσιακό δίχτυ. Στα 1925 έγινε λαξευτή κλίμακα με 140 περίπου σκαλοπάτια της, που χρησιμοποιεί ο σημερινός επισκέπτης. Στην Ιερά Μονή Ρουσάνου, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοιχογραφίες του καθολικού που έγινε το 1560, αλλά και οι τοιχογραφίες του νάρθηκα. Και το ταξίδι μας ολοκληρώνεται με την πιο προσπελάσιμη μονή, η οποία είναι η γυναικεία του Αγίου Στεφάνου. Με εργασίες των ιδίων των μοναχών, όπως έχει γραφεί κατά καιρούς, η παλαιά Τράπεζα της μονής μετατράπηκε σε μουσείο όπου είναι εκτεθειμένα αξιόλογα εκκλησιαστικά κειμήλια, όπως φορητές μεταβυζαντινές εικόνες, χρυσοκέντητα άμφια και άλλα υφαντά, ξυλόγλυπτοι σταυροί, περίτεχνα έργα αργυροχοΐας και μεταλλοτεχνίας, κ.ά. Τα Μετέωρα με τις δράσεις τους, που ανέπτυξαν ανά τους αιώνες, συνέβαλλαν στη διατήρηση της Ορθόδοξης μοναστικής παράδοσης.