Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Δεξιοτέχνης στρατηγός αλλά και σοφός πολιτικός

12:04 16/11/2020 - Πηγή: Dimoprasion

Κορυφαία μορφή του Αγώνα του 1821, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης δεν ευτύχησε, πέρα από κάποια σποραδικά ίχνη, να αποκτήσει εδώ και δύο αιώνες μια βιογραφία που να παρουσιάζει πανοραμικά την προσωπικότητα και τη δράση του. Αν εξαιρέσουμε τα «Απομνημονεύματα» του ίδιου, όπως τα κατέγραψε ο πρωταγωνιστής της δίκης του και κατοπινός φίλος και θαυμαστής του Γεώργιος Τερτσέτης, και τα «Απομνημονεύματα περί Ελληνικής Επαναστάσεως» του Φωτάκου, που ήταν ο υπασπιστής του, για τα υπόλοιπα του βίου του θα πρέπει να καταφύγουμε

είτε σε απομνημονεύματα άλλων αγωνιστών του 1821 είτε σε γενικότερες ιστορικές μελέτες για τα γεγονότα και τους πρωταγωνιστές της εποχής.
Η σύντομη πλην πυκνή και γλαφυρά γραμμένη μελέτη του Ιάκωβου Δ. Μιχαηλίδη «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ο στρατιωτικός ηγέτης της Ελληνικής Επανάστασης», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, αναπλάθει ανάγλυφα τόσο την πορεία του Κολοκοτρώνη όσο και τις πολιτικές, κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες υπό τις οποίες πραγματοποιήθηκε ο ξεσηκωμός.
Ο Μιχαηλίδης είναι καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και το βιβλίο του αποτελεί το εναρκτήριο λάκτισμα της σειράς «200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Οι πρωταγωνιστές», που έχει αναλάβει ο ίδιος για το Μεταίχμιο. Θα ακολουθήσουν μελέτες για τον Ιωάννη Καποδίστρια, τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, τον Ρήγα Φεραίο και την Μπουμπουλίνα, όπως και για ευρύτερα ζητήματα που σχετίζονται με την Επανάσταση: για την προετοιμασία της και για τα συντάγματά της, για τις εσωτερικές έριδες και διενέξεις της, για τον ρόλο των Μεγάλων Δυνάμεων, καθώς και για όσα συνέβησαν από τη Σφαγή της Χίου μέχρι και την Εξοδο του Μεσολογγίου.
Ευθυτενής και ρωμαλέος, με μακρύ και μαύρο, κορακίσιο μαλλί, με όψη που τρόμαζε τους εχθρούς και προκαλούσε σεβαστικό δέος στους φίλους, ο Κολοκοτρώνης γεννήθηκε το 1770 στο Ραμοβούνι της Αρκαδίας. Ηταν τα χρόνια των «Ορλωφικών» και της επιχείρησης της Ρωσίας να αποδυναμώσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο πατέρας του έλαβε μέρος στους ελληνικούς αγώνες, και ο γιος μπορεί να ξεκίνησε από κάπος (ένα είδος αγροφύλακα με αυξημένες εξουσίες), αλλά γρήγορα μετακινήθηκε στα Επτάνησα, πρώτα υπό γαλλική και ύστερα από αγγλική διοίκηση, μαθαίνοντας εκ των ένδον τι εστί επαγγελματικός στρατός. Η θυελλώδης διαδρομή του αρχίζει τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης με την πολιορκία και την άλωση της Τριπολιτσάς (όπου η νίκη των Ελλήνων επισκιάστηκε από τον σφαγιασμό των Οθωμανών, με τη διαφορά πως συνέβαλε αποφασιστικά στην ενδυνάμωση του Αγώνα), όπως και με τον θρίαμβό του επί του Δράμαλη στα Δερβενάκια. Ο Κολοκοτρώνης ενεπλάκη στους δύο εμφυλίους που ακολούθησαν (αρχικά σύγκρουση ανάμεσα στους Ελληνες στρατιωτικούς και προεστούς και κατόπιν ανηλεής διαμάχη μεταξύ νησιωτών, Πελοποννησίων και Ρουμελιωτών), και φυλακίστηκε, αλλά πέτυχε εν συνεχεία με τον πόλεμο των ατάκτων του να κλονίσει τον θηριώδη στρατό που Ιμπραήμ Πασά, ο οποίος είχε εισβάλει με καταστροφικές διαθέσεις στην Πελοπόννησο. Ο Κολοκοτρώνης συνέβαλε, εντούτοις, και στις πρώτες προσπάθειες για τη θεμελίωση του ελληνικού κράτους αφού παρά τα φιλικά του αισθήματα προς τη Ρωσία συνέλαβε τη σημασία του αγγλικού παράγοντα για την πολιτική συνεννόηση με τους Οθωμανούς. Επίσης, ανήκε σε εκείνους οι οποίοι επέβαλαν τον Καποδίστρια ως κυβερνήτη ενώ κατόρθωσε να μην αμαυρώσει το όνομα και τη φήμη του μετά τη δίκη που διοργάνωσαν κατά τη δεκαετία του 1830 οι Βαυαροί εις βάρος του, πεθαίνοντας ήσυχα στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1843.
Από κάπος και κλέφτης, επαγγελματίας στρατιωτικός. Από επαγγελματίας στρατιωτικός, νικητής στην Τρίπολη και στα Δερβενάκια και αρχηγός των ατάκτων κατά του Ιμπραήμ. Και από αντάρτης, ευφυής παίκτης στην πολιτική σκακιέρα. Αυτός είναι ο Κολοκοτρώνης του Μιχαηλίδη, που μπόρεσε να ξεφύγει από τον απομονωμένο και ταυτοχρόνως πολυδιασπασμένο κόσμο της αγροτικής κοινότητας και της παράδοσης, για να πρωταγωνιστήσει στον νεωτερικό σχηματισμό του ελληνικού έθνους-κράτους. Ο Μιχαηλίδης γράφει επικοινωνιακά και χωρίς βαρύ επιστημονικό ύφος (δίχως, πάντως, να αγνοεί τις επιστημονικές απαιτήσεις της δουλειάς του), χρησιμοποιεί λειτουργικά τις πηγές και τη βιβλιογραφία του και συνθέτει ωραία (άλλοτε με έμμεσο και άλλοτε με άμεσο τρόπο) τις ζωντανές μαρτυρίες για τον Κολοκοτρώνη. Μαρτυρίες ανθρώπων που σχετίστηκαν μαζί του και τον γνώρισαν από κοντά, καταθέτοντας όχι μόνο τον έπαινο για τη γενναιότητά του, αλλά και την επίκρισή τους για τη φιλοχρηματία του. Με εύλογο ενδιαφέρον περιμένει κανείς τη συνέχιση της σειράς για τους πρωταγωνιστές του 1821, που αναμένεται να προχωρήσει με ταχείς ρυθμούς.
Β. Χατζηβασιλείου
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΠΕ-ΜΠΕ