Το κοινωνικό ζήτημα βρίσκεται στην καρδιά αυτής της κρίσης

13:49 10/4/2020 - Πηγή: Dimoprasion

του Alain Frachon (*)

Ενισχυμένος ρόλος της κυβέρνησης στην οικονομική ζωή. Επιστροφή των εθνικοποιήσεων ή αυξημένη συμμετοχή του δημοσίου σε πολλούς τομείς της οικονομικής ζωής. Επαναξιολόγηση προς το θετικότερο των δημοσίων επενδύσεων. Χαλάρωση, πρόσκαιρη χωρίς αμφιβολία, των ορίων στα δημοσιονομικά ελλείμματα. Εμφαση στο περιβάλλον. Συνειδητοποίηση της σημασίας των «μικρών» επαγγελμάτων και της χαμηλής τους αμοιβής. Στις δυτικές χώρες,

η μάχη κατά του Covid-19 επιβάλλει μια στροφή προς τα αριστερά.
Το ερώτημα είναι αν πρόκειται απλώς για μια συγκυριακή απάντηση σε ένα ιστορικό οικονομικό σοκ ή για μια από τις βαθύτερες αλλαγές που σημαδεύουν τη ζωή του καπιταλισμού. Υστερα από σαράντα χρόνια νεοφιλελευθερισμού στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ξεκινά άραγε κάτι καινούργιο; Και τι είναι αυτό;
Απέναντι στην καταστροφή, ο βασικός πρωταγωνιστής είναι το κοινωνικό κράτος, όχι η αγορά. Ας αφήσουμε προς στιγμήν στην άκρη το ζήτημα των δημοσίων ελευθεριών, που δεν περνούν την καλύτερη φάση τους λόγω της προτεραιότητας που δίνεται στη υγεία, και ας εξετάσουμε την οικονομική και κοινωνική ζωή.
Η κυβέρνηση δεν είναι πια το «πρόβλημα», όπως έλεγαν την εποχή του θατσεροριγκανισμού, αλλά η «λύση». Η κυρίαρχη σκέψη που κατευθύνει τις συνταγές κατά της καταστροφής στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ ανήκει στη σοσιαλδημοκρατική οικογένεια. Παράδοξο της ιστορίας: θα είναι δεξιές ή κεντροδεξιές κυβερνήσεις, όπως πάντα, εκείνες που θα κληθούν να εφαρμόσουν αυτό το πρόγραμμα της Αριστεράς!
Δεν θα διακινδυνεύσουμε να μιλήσουμε για το τέλος της «παγκοσμιοποίησης», εκτός αν πρόκειται για ένα είδος οικονομικής παγκοσμιοποίησης. Το μερίδιο των εξωτερικών συναλλαγών στη δημιουργία του πλούτου μειώνεται εδώ και πολλά χρόνια. Η ρευστότητα των συναλλαγών, όμως, θα παραμείνει. Η θύελλα Covid-19 δείχνει ότι ο κόσμος δεν έχει πάψει να είναι «παγκόσμιος».
Αυτό που διαγράφουν τα προγράμματα κατά της οικονομικής καταστροφής από τον κορονοϊό είναι η αναζήτηση μιας «νέας οικονομικο-οικολογικής λογικής», γράφει ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ιμπέρ Βεντρίν σε ένα άρθρο του ιδρύματος Terra Nova. Η έμφαση δίνεται στην ανακατανομή, τις δομές και το περιβάλλον.
Οι «κανόνες» αλλάζουν. Ερχονται στο προσκήνιο ιδέες που θεωρούνταν είτε ολέθριες (όπως ο άνευ ορίων δημόσιος δανεισμός) είτε ξεπερασμένες (όπως το ελάχιστο οικουμενικό εισόδημα ή η αναζήτηση αυτάρκειας στους τομείς της υγείας και των τροφίμων).
Αλλάζει περιεχόμενο ο καπιταλισμός; Ξεκινά μια φάση μεγαλύτερου ελέγχου του; Η δίνεται προτεραιότητα στην ταχύτερη δυνατή επιστροφή στην ανάπτυξη; Μα η επιστροφή στο «πριν» δεν είναι πλέον δυνατή, τονίζει ο Βεντρίν. Κι αυτό, επειδή η προηγούμενη κατάσταση δεν ήταν «κανονική». Δεν μπορούμε λοιπόν να επιστρέψουμε σε μια «κανονικότητα» που χαρακτηρίζεται από έλλειψη προετοιμασίας, οικονομική ανασφάλεια, συλλογική ευθραυστότητα, οικολογική ανευθυνότητα.
Τα τεράστια χρηματικά ποσά που διοχετεύονται στις οικονομίες της Ευρώπης και των ΗΠΑ αποσκοπούν σε βραχυπρόθεσμα οφέλη: στο να επιβιώσουν οι επιχειρήσεις και να διασωθεί η απασχόληση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Κονγκρέσο ψήφισε ένα πακέτο βοήθειας άνω των 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ στην ίδια κατεύθυνση βαδίζει και η ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, από την πλευρά της, βάζει σε λειτουργία την έκδοση χαρτονομισμάτων. Τα ταμπού και τα δόγματα της προ του Covid-19 εποχής δεν μετρούν πια.
Την επομένη της κρίσης του 2008, το κράτος έσπευσε να βοηθήσει τον χρηματοπιστωτικό τομέα τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Ενώ εκατομμύρια άνθρωποι έχαναν τη δουλειά τους ή το σπίτι τους, πολλές επιχειρήσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα στάθηκαν στα πόδια τους – και αυτό ήταν καλό. Μέσα στη σύγχυση, όμως, φρόντισαν να αυξήσουν και τα έσοδα των στελεχών τους. Το φάρμακο που χορηγήθηκε για το ξεπέρασμα της κρίσης όξυνε τις ανισότητες.
Αυτή τη φορά, η κρατική βοήθεια παρέχεται με όρους. Το κοινωνικό ζήτημα βρίσκεται στην καρδιά αυτής της κρίσης. Κανείς δεν ξέρει πώς θα είναι η επόμενη ημέρα. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξει η ιεράρχηση των κοινωνικών αξιών.
(*) Ο Αλέν Φρασόν είναι αρθρογράφος της Monde
(Πηγή: Le Monde)