Πώς επηρέασε το Ηνωμένο Βασίλειο το Brexit του 2020;

17:36 31/1/2025 - Πηγή: Reporter

Σαν σήμερα, πριν από πέντε χρόνια, στις 31 Ιανουαρίου 2020, το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τι έχει συμβεί στην χώρα κατά τη διάρκεια αυτών των πέντε ετών, λοιπόν;

Το BBC μας υπενθυμίζει ότι εκείνη την ημέρα, η Μεγάλη Βρετανία διέκοψε τους πολιτικούς δεσμούς που διατηρούσε επί 47 χρόνια, αλλά παρέμεινε εντός της ενιαίας αγοράς και της τελωνειακής ένωσης της ΕΕ για άλλους 11 μήνες, ώστε να διατηρηθεί η ροή του εμπορίου. Η Βόρεια Ιρλανδία είχε μια ξεχωριστή ρύθμιση.

Το Brexit

ήταν εξαιρετικά διχαστικό, τόσο σε πολιτικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, κυριαρχώντας στην πολιτική συζήτηση και με τις διαφωνίες σχετικά με τις επιπτώσεις του να μαίνονται για χρόνια. Πέντε χρόνια μετά την ημέρα της επίσημης αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ, το BBC Verify εξέτασε πέντε σημαντικούς τρόπους με τους οποίους το Brexit επηρέασε τη Βρετανία.

1) Εμπόριο

Οι οικονομολόγοι και οι αναλυτές εκτιμούν ότι ο αντίκτυπος στο εμπόριο αγαθών του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν αρνητικός. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο διαπραγματεύτηκε μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την ΕΕ και απέφυγε την επιβολή δασμών - ή φόρων - στις εισαγωγές και εξαγωγές αγαθών.

Ο αρνητικός αντίκτυπος προέρχεται από τους λεγόμενους «μη δασμολογικούς φραγμούς» - χρονοβόρα και ενίοτε περίπλοκη νέα γραφειοκρατία που πρέπει να συμπληρώνουν οι επιχειρήσεις όταν εισάγουν και εξάγουν στην ΕΕ.

Βέβαια, υπάρχει κάποια διαφωνία σχετικά με το πόσο αρνητικός ήταν ο συγκεκριμένος αντίκτυπος του Brexit. Ορισμένες πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι οι εξαγωγές αγαθών του Ηνωμένου Βασιλείου είναι κατά 30% χαμηλότερες από ότι θα ήταν αν δεν είχαν εγκαταλείψει την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση. Κάποιες άλλες βλέπουν μείωση μόνο κατά 6%. Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι, διότι τα αποτελέσματα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη μέθοδο που επιλέγουν οι ερευνητές για τη μέτρηση του «αντιπαραδείγματος», δηλαδή τι θα συνέβαινε στις βρετανικές εξαγωγές αν η χώρα είχε παραμείνει στην ΕΕ.

Ένα πράγμα για το οποίο μπορούν οι ειδικοί να είναι αρκετά σίγουροι: ότι οι μικρές επιχειρήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου φαίνεται να επηρεάζονται πιο αρνητικά από τις μεγαλύτερες. Είχαν λιγότερα εργαλεία για να αντιμετωπίσουν τη νέα διασυνοριακή γραφειοκρατία μετά το Brexit. Αυτό υποστηρίζεται από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν σε μικρές επιχειρήσεις.

Είναι επίσης σαφές ότι οι εξαγωγές υπηρεσιών του Ηνωμένου Βασιλείου - όπως η διαφήμιση και η παροχή συμβουλών διαχείρισης - τα πήγαν απροσδόκητα καλά μετά το 2021.

Αλλά η υπόθεση εργασίας του Γραφείου Ευθύνης για τον Προϋπολογισμό (OBR), -ανεξάρτητος επίσημος φορέας προβλέψεων της κυβέρνησης- εξακολουθεί να είναι ότι το Brexit μακροπρόθεσμα θα μειώσει τις εξαγωγές και τις εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών κατά 15%. Διατηρεί αυτή την άποψη από το 2016, συμπεριλαμβανομένης της προηγούμενης κυβέρνησης.

Και η άλλη υπόθεση εργασίας του OBR είναι ότι η μείωση του θα μειώσει μακροπρόθεσμα το μέγεθος της βρετανικής οικονομίας κατά περίπου 4% σε σχέση με το αντίθετο, που ισοδυναμεί με περίπου 100 δισ. λίρες σε σημερινά χρήματα.

Το OBR λέει ότι θα μπορούσε να αναθεωρήσει και τις δύο αυτές υποθέσεις με βάση νέα στοιχεία και μελέτες. Ο εκτιμώμενος αρνητικός οικονομικός αντίκτυπος θα μπορούσε να μειωθεί εάν ο εμπορικός αντίκτυπος κριθεί λιγότερο σοβαρός. Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία, μέχρι στιγμής, που να υποδηλώνουν ότι θα μετατραπεί σε θετικό αντίκτυπο.

Μετά το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν σε θέση να συνάψει τις δικές του εμπορικές συμφωνίες με άλλες χώρες. Υπήρξαν νέες εμπορικές συμφωνίες με την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία και η κυβέρνηση επιδιώκει νέες συμφωνίες με τις ΗΠΑ και την Ινδία. Αλλά ο αντίκτυπός τους στην οικονομία κρίνεται ως μικρός σε σχέση με τον αρνητικό αντίκτυπο στο εμπόριο μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ. Ωστόσο, ορισμένοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη για το Ηνωμένο Βασίλειο από τη μη τήρηση των νόμων και κανονισμών της ΕΕ που επηρεάζουν τομείς όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI).

2) Μετανάστευση

Η μετανάστευση αποτέλεσε βασικό θέμα στην εκστρατεία του δημοψηφίσματος του 2016, με επίκεντρο την ελεύθερη κυκλοφορία εντός της ΕΕ, βάσει της οποίας οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ μπορούσαν να μετακινούνται ελεύθερα για να επισκέπτονται, να σπουδάζουν, να εργάζονται και να διαμένουν.

Υπήρξε μεγάλη πτώση της μετανάστευσης στην ΕΕ και της καθαρής μετανάστευσης στην ΕΕ μετά το δημοψήφισμα και αυτή επιταχύνθηκε μετά το 2020 λόγω του τέλους της ελεύθερης κυκλοφορίας. Αλλά υπήρξε μεγάλη αύξηση της καθαρής μετανάστευσης από τον υπόλοιπο κόσμο από το 2020 και μετά.

Ένα μετα-Brexit σύστημα μετανάστευσης τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2021. Σύμφωνα με αυτό το σύστημα, τόσο οι ευρωπαίοι πολίτες τόσο και οι πολίτες εκτός ΕΕ χρειάζονται βίζα εργασίας για να εργαστούν στο Ηνωμένο Βασίλειο (εκτός από τους Ιρλανδούς πολίτες, οι οποίοι μπορούν να ζουν και να εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο χωρίς βίζα).

Οι δύο κύριοι παράγοντες της αύξησης της μετανάστευσης χώρες εκτός ΕΕ από το 2020 και μετά είναι:

οι θεωρήσεις εργασίας (ιδίως στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης) και οι διεθνείς φοιτητές και τα εξαρτώμενα μέλη τους.

Τα πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου άρχισαν να προσλαμβάνουν περισσότερους φοιτητές με καταγωγή εκτός της ΕΕ καθώς επιδεινώθηκε η οικονομική τους κατάσταση. Η επαναφορά του δικαιώματος των φοιτητών από το εξωτερικό να παραμείνουν και να εργαστούν στη Βρετανία μετά την αποφοίτησή τους –απόφαση της κυβέρνησης του Μπόρις Τζόνσον- έκανε επίσης το Ηνωμένο Βασίλειο πιο ελκυστικό για τους διεθνείς φοιτητές.

Οι μετέπειτα κυβερνήσεις των Συντηρητικών μείωσαν τα δικαιώματα των ατόμων με θεωρήσεις εργασίας και εκείνων με φοιτητική βίζα. Πιο συγκεκριμένα, δεν τους επιτρέπονταν να φέρνουν μαζί τους εξαρτώμενα μέλη. Οι περιορισμοί αυτοί διατηρήθηκαν και από τους Εργατικούς.

3) Ταξίδια

Η ελεύθερη κυκλοφορία έληξε με το Brexit, επηρεάζοντας επίσης τους τουρίστες και τους επαγγελματίες ταξιδιώτες. Οι κάτοχοι βρετανικών διαβατηρίων δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν τις λωρίδες «ΕΕ/ΕΟΧ/Χ» στα σημεία διέλευσης των συνόρων της ΕΕ.

Οι Βρετανοί μπορούν ακόμη να επισκέπτονται την ΕΕ ως τουρίστες για 90 ημέρες σε οποιαδήποτε περίοδο 180 ημερών χωρίς να απαιτείται θεώρηση, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν τουλάχιστον τρεις μήνες υπόλοιπο στο διαβατήριό τους κατά την επιστροφή τους. Στον αντίποδα, οι πολίτες της ΕΕ μπορούν να παραμείνουν στο Ηνωμένο Βασίλειο έως και έξι μήνες χωρίς να χρειάζονται θεώρηση.

Μία μεγάλη αλλαγή αναμένεται να ξεκινήσει από το 2025

Το 2025, η ΕΕ σχεδιάζει να εισαγάγει ένα νέο ηλεκτρονικό σύστημα εισόδου-εξόδου (EES) , ένα αυτοματοποιημένο σύστημα πληροφορικής για την καταγραφή των ταξιδιωτών από χώρες εκτός ΕΕ. Αυτό θα καταγράφει το όνομα του ατόμου, τον τύπο του ταξιδιωτικού εγγράφου, βιομετρικά δεδομένα (δακτυλικά αποτυπώματα και την εικόνα προσώπου) και την ημερομηνία και τον τόπο εισόδου και εξόδου.

Αυτό θα αντικαταστήσει τη χειροκίνητη σφράγιση των διαβατηρίων. Ο αντίκτυπος αυτού δεν είναι σαφής, αλλά ορισμένα άτομα στον ταξιδιωτικό τομέα έχουν εκφράσει φόβους ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να αυξήσει τις ουρές στα σύνορα καθώς οι άνθρωποι φεύγουν από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Η EES επρόκειτο να εισαχθεί τον Νοέμβριο του 2024, αλλά αναβλήθηκε για το 2025, χωρίς να έχει οριστεί ακόμη νέα ημερομηνία εφαρμογής. Έξι μήνες μετά την εισαγωγή του EES, η ΕΕ λέει ότι θα εισαγάγει ένα νέο Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών και Αδειών Ταξιδίου (ETIAS). Οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου θα πρέπει να λαμβάνουν άδεια ETIAS για ταξίδια σε 30 ευρωπαϊκές χώρες.

Η εκκαθάριση ETIAS θα κοστίζει 7 ευρώ (5,90 λίρες) και θα ισχύει έως και τρία χρόνια ή έως ότου λήξει το διαβατήριο κάποιου, ανάλογα ποιο από τα δύο έρθει πρώτο. Εάν κάποιος αποκτήσει νέο διαβατήριο, θα πρέπει να πάρουν νέα ταξιδιωτική άδεια ETIAS. Εν τω μεταξύ, το Ηνωμένο Βασίλειο εισάγει το αντίστοιχο του ETIAS για τους πολίτες της ΕΕ από τις 2 Απριλίου 2025 (οι Ιρλανδοί πολίτες θα εξαιρεθούν). Η άδεια του Ηνωμένου Βασιλείου -που θα ονομάζεται ηλεκτρονική ταξιδιωτική άδεια (ETA)- θα κοστίζει 16 λίρες Αγγλίας.

4) Νόμοι

Η νομική κυριαρχία - η δυνατότητα του Ηνωμένου Βασιλείου να φτιάχνει τους δικούς του νόμους και να μην χρειάζεται να ακολουθεί τους νόμους της ΕΕ - ήταν μια άλλη εξέχουσα υπόσχεση της εκστρατείας του δημοψηφίσματος υπέρ του Brexit.

Για να ελαχιστοποιηθεί η αναστάτωση μετά το Brexit το 2020, το Ηνωμένο Βασίλειο ενσωμάτωσε χιλιάδες νόμους της ΕΕ στο βρετανικό δίκαιο, οι οποίοι έγιναν γνωστοί ως «διατηρημένο δίκαιο της ΕΕ».

Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη κυβερνητική καταμέτρηση, υπήρχαν 6.901 νόμοι της ΕΕ που ακολουθούνται ακόμα. Αυτοί καλύπτουν πράγματα όπως ο χρόνος εργασίας, η ίση αμοιβή, η επισήμανση των τροφίμων και τα περιβαλλοντικά πρότυπα.

Η προηγούμενη Συντηρητική κυβέρνηση είχε αρχικά θέσει ως προθεσμία το τέλος του 2023 για την κατάργηση αυτών των νόμων της ΕΕ. Όμως, με τόση πολλή νομοθεσία προς εξέταση, υπήρχε ανησυχία ότι δεν υπήρχε αρκετός χρόνος για να επανεξεταστούν σωστά όλοι οι νόμοι.

Τον Μάιο του 2023 η Κέμι Μπάντενοχ - η τότε υπουργός Εμπορίου - ανακοίνωσε ότι μόνο 600 νόμοι της ΕΕ θα καταργηθούν μέχρι το τέλος του 2023, ενώ άλλοι 500 νόμοι για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες θα εξαφανιστούν αργότερα. Οι περισσότεροι ήταν σχετικά ασαφείς κανονισμοί και πολλοί από αυτούς είχαν αντικατασταθεί ή είχαν καταστεί άσχετοι. Όλη η υπόλοιπη νομοθεσία της ΕΕ διατηρήθηκε, αν και οι υπουργοί επιφυλάχθηκαν να τους αλλάξουν στο μέλλον.

Και το Ηνωμένο Βασίλειο άλλαξε ορισμένους νόμους της ΕΕ. Για παράδειγμα, απαγόρευσε την εξαγωγή ζώντων ζώων από τη Μεγάλη Βρετανία για σφαγή και άλλαξε τη νομοθεσία της ΕΕ σχετικά με τις καλλιέργειες γονιδιακής επεξεργασίας.

Το Brexit έδωσε επίσης στο Ηνωμένο Βασίλειο μεγαλύτερη ελευθερία σε ορισμένους τομείς της φορολογικής νομοθεσίας. Τα κράτη μέλη της ΕΕ απαγορεύεται να επιβάλλουν ΦΠΑ στην εκπαίδευση βάσει οδηγίας της ΕΕ. Η αποχώρηση από την ΕΕ επέτρεψε στους Εργατικούς να επιβάλουν ΦΠΑ στα δίδακτρα των ιδιωτικών σχολείων.

Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου εισήγαγε μηδενικό συντελεστή ΦΠΑ στα ταμπόν και σε άλλα προϊόντα υγιεινής το 2021. Αυτό δεν θα ήταν δυνατό στην ΕΕ, καθώς η τότε οδηγία της ΕΕ για τον ΦΠΑ επέβαλε ελάχιστο φόρο 5% σε όλα τα προϊόντα υγιεινής. Ωστόσο, τον Απρίλιο του 2022 οι κανόνες της ΕΕ άλλαξαν, έτσι ώστε να επιτρέπει πλέον και μηδενικό συντελεστή στα προϊόντα υγιεινής.

5) Χρήματα

Τα χρήματα που έστελνε το Ηνωμένο Βασίλειο στην ΕΕ ήταν ένα αμφιλεγόμενο θέμα στο δημοψήφισμα του 2016, ιδίως ο ισχυρισμός της εκστρατείας Leave ότι το Ηνωμένο Βασίλειο έστελνε 350 εκατ. λίρες κάθε εβδομάδα στις Βρυξέλλες.

Η ακαθάριστη συνεισφορά του δημόσιου τομέα του Ηνωμένου Βασιλείου στον προϋπολογισμό της ΕΕ το 2019-20, το τελευταίο οικονομικό έτος πριν από το Brexit, ήταν 18,3 δισ. στερλίνες, που αντιστοιχεί σε περίπου 352 εκατ. στερλίνες την εβδομάδα, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών. Το Ηνωμένο Βασίλειο συνέχισε να καταβάλλει στον προϋπολογισμό της ΕΕ κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, αλλά από τις 31 Δεκεμβρίου 2020 δεν καταβάλλει αυτές τις εισφορές.

Ωστόσο, οι εν λόγω συνεισφορές στον προϋπολογισμό της ΕΕ ανακυκλώνονταν εν μέρει στο Ηνωμένο Βασίλειο μέσω πληρωμών προς τους Βρετανούς αγρότες στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΓΠ) της ΕΕ και της «διαρθρωτικής χρηματοδότησης» - αναπτυξιακές επιχορηγήσεις για τη στήριξη των δεξιοτήτων, της απασχόλησης και της κατάρτισης σε ορισμένες οικονομικά μειονεκτούσες περιοχές του έθνους. Αυτά ανήλθαν σε 5 δισ. στερλίνες το 2019-20. Από το τέλος της μεταβατικής περιόδου οι κυβερνήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου αντικατέστησαν τις πληρωμές της ΚΓΠ απευθείας με κεφάλαια των φορολογουμένων.

Οι υπουργοί αντικατέστησαν επίσης τις επιχορηγήσεις της διαρθρωτικής χρηματοδότησης της ΕΕ, με την προηγούμενη κυβέρνηση να τις μετονομάζει σε «ταμείο κοινής ευημερίας του Ηνωμένου Βασιλείου». Το Ηνωμένο Βασίλειο λάμβανε επίσης μια διαπραγματευόμενη «έκπτωση» επί των συνεισφορών του στον προϋπολογισμό της ΕΕ ύψους περίπου 4 δισεκατομμυρίων λιρών ετησίως - χρήματα που στην πραγματικότητα δεν έφυγαν ποτέ από τη χώρα.

Έτσι, το καθαρό δημοσιονομικό όφελος για το Ηνωμένο Βασίλειο από τη μη καταβολή εισφορών στον προϋπολογισμό της ΕΕ προσεγγίζει τα 9 δισ. λίρες ετησίως, αν και το ποσό αυτό είναι εγγενώς αβέβαιο, επειδή δεν γνωρίζουμε ποια θα ήταν η συνεισφορά του Ηνωμένου Βασιλείου στον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Το Ηνωμένο Βασίλειο εξακολουθεί επίσης να πληρώνει στην ΕΕ στο πλαίσιο της επίσημης συμφωνίας αποχώρησης από το Brexit και του δημοσιονομικού διακανονισμού της. Το Υπουργείο Οικονομικών αναφέρει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο κατέβαλε καθαρό ποσό 14,9 δισ. λιρών μεταξύ 2021 και 2023 και εκτιμά ότι από το 2024 και μετά θα πρέπει να καταβάλει άλλα 6,4 δισ. λίρες, αν και αυτά θα κατανεμηθούν σε πολλά έτη. Οι μελλοντικές πληρωμές στο πλαίσιο του διακανονισμού αποχώρησης είναι επίσης αβέβαιες εν μέρει λόγω των διακυμάνσεων των συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι τρόποι με τους οποίους τα οικονομικά του Ηνωμένου Βασιλείου παρέμειναν συνδεδεμένα με την ΕΕ, ανεξάρτητα από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και τη συμφωνία αποχώρησης.

Αφού τέθηκε σε ισχύ το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο σταμάτησε επίσης αρχικά να πληρώνει στο πρόγραμμα «Ορίζοντας», το οποίο χρηματοδοτεί την πανευρωπαϊκή επιστημονική έρευνα. Ωστόσο, η Βρετανία εντάχθηκε εκ νέου στο πρόγραμμα «Ορίζοντας» το 2023 και προβλέπεται από την ΕΕ να καταβάλλει περίπου 2,4 δισ. ευρώ (2 δισ. λίρες) ετησίως κατά μέσο όρο στον προϋπολογισμό της ΕΕ για τη συμμετοχή της, αν και ιστορικά το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν καθαρά οικονομικά ωφελημένο από το πρόγραμμα λόγω του μεγάλου μεριδίου των επιχορηγήσεων που κέρδισαν επιστήμονες με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το μέλλον

Υπάρχει, φυσικά, ένας μεγάλος αριθμός άλλων επιπτώσεων του Brexit που δεν καλύφθηκε σε αυτό το κείμενο. Από τα δικαιώματα αλιείας σε εδαφικό επίπεδο, μέχρι τη γεωργία και την άμυνα. Και με τους Εργατικούς να επιδιώκουν την επαναφορά των σχέσεων με την ΕΕ, πρόκειται για ένα θέμα που υπόσχεται να αποτελέσει συνεχή πηγή συζητήσεων και αναλύσεων για πολλά χρόνια στο μέλλον.

#Brexit #ΜΕΓΑΛΗ_ΒΡΕΤΑΝΙΑ #τεχνητή_νοημοσύνη #Εμπόριο #μετανάστευση #ΜΠΟΡΙΣ_ΤΖΟΝΣΟΝ #φοιτητές #ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ #ΦΠΑ #συντηρητικό_κομμα #Εργατικό_Κόμμα #ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ_ΜΕΓΑΛΗΣ_ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ