Πώς οι ΕΦΚ μπορούν να στηρίξουν καινοτομία και κρατικό ταμείο

12:45 3/12/2020 - Πηγή: Reporter

Οι ειδικοί φόροι εκτός από σημαντική πηγή φορολογικών εσόδων για το Κράτος, μπορούν με τον κατάλληλο σχεδιασμό και χρήση να προωθήσουν την καινοτομία, π.χ. στρέφοντας τη ζήτηση σε λιγότερο επιβλαβή για την υγεία προϊόντα ή σε πιο «πράσινες» λύσεις. Αυτό αναδεικνύει νέα μελέτη του ΙΟΒΕ με τίτλο: «Η διαφορική φορολογία και η επίδρασή της στην προώθηση και την επίτευξη στόχων της δημόσιας πολιτικής».

Σύμφωνα

με την έρευνα, η σημασία του κατάλληλου σχεδιασμού είναι καταλυτική καθώς εάν οι φορείς χάραξης φορολογικής πολιτικής φορολογήσουν εξίσου το αρχικό και το καινοτόμο υποκατάστατο προϊόν για να μην μειωθούν τα φορολογικά έσοδα λόγω της υποκατάστασης, θα αποθαρρύνουν την καινοτομία με αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων τη μειωμένη ανταγωνιστικότητα και την επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης.

Όπως μάλιστα επισημαίνεται στη μελέτη, η φορολογική μεταχείριση είναι σκόπιμο να διαφοροποιείται ανάλογα με το μέγεθος των αρνητικών εξωτερικών επιδράσεων, ή αντίστοιχα η παροχή κινήτρων να κλιμακώνεται ανάλογα με τα προσδοκώμενα οφέλη. Αυτό προϋποθέτει την ανάλυση κόστους και οφέλους της παρέμβασης, προκειμένου τα κίνητρα που δίνονται να είναι αποτελεσματικά, αλλά και να ελαχιστοποιείται η εμφάνιση δευτερογενών μη επιθυμητών επιπτώσεων.

Επίσης όπως αναφέρεται η διαφορική φορολογία ενδέχεται να οδηγήσει σε αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών (π.χ. σε σημαντική μείωση ή μετατόπιση της κατανάλωσης), αλλά, συγχρόνως, δύναται να τροφοδοτήσει την τεχνολογική και καινοτομική δραστηριότητα για τη δημιουργία προϊόντων που έχουν μικρότερες αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις, υπό την προϋπόθεση ότι υφίστανται επαρκείς μηχανισμοί ελέγχου ενδεχόμενης διακίνησης παράνομων (αφορολόγητων) παρόμοιων προϊόντων, ώστε η όποια διαφορετική αντιμετώπιση εισάγεται μέσω της διαφορικής φορολόγησης, να οδηγεί στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Επίσης όπως τονίζει το ΙΟΒΕ «η ειδική φορολογία και η παροχή φορολογικών και άλλων κινήτρων αποτελεί εργαλείο για την αντιμετώπιση αρνητικών εξωτερικών επιδράσεων που συνδέονται με την παραγωγή, χρήση ή κατανάλωση ορισμένων προϊόντων (π.χ. ρύπανση, εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, κίνδυνοι υγείας και συνακόλουθη επιβάρυνση δημόσιου συστήματος υγείας, κ.ά.) και την επίτευξη σχετικών επιμέρους στόχων πολιτικής, όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η προάσπιση της υγείας και ο έλεγχος της δημόσιας δαπάνης υγείας.»

Στον αντίποδα, όπως αναφέρεται, η εφαρμογή υψηλών συντελεστών φορολόγησης είχε και ανεπιθύμητα αποτελέσματα, όπως η αύξηση του παράνομου εμπορίου των προϊόντων που υπόκεινται σε ειδική φορολόγηση, ενώ τα έσοδα υστερούσαν συστηματικά έναντι των προσδοκιών και των στόχων που είχαν τεθεί.

Οι πολιτικές μετά το 2010

Παράλληλα η έρευνα εστιάζει το τι έγινε σε επίπεδο δημόσιας πολιτικής στο παρελθόν. Όπως αναφέρει στην περίοδο της δημοσιονομικής προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας τη δεκαετία του 2010, η ειδική φορολόγηση εφαρμόστηκε κατεξοχήν για την ενίσχυση των φορολογικών εσόδων, μέσω της αύξησης των συντελεστών και της εισαγωγής νέων ειδικών φόρων. Συγχρόνως, η χρήση διάφορων φορολογικών κινήτρων για την προώθηση στόχων της δημόσιας πολιτικής υποβαθμίστηκε ή καταργήθηκε.

Η πολιτική αυτή δεν στηρίχθηκε σε ανάλυση των συνολικών οικονομικών επιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένων των αρνητικών εξωτερικών επιδράσεων που πιθανόν θα περιορίζονταν από την αύξηση της φορολογίας. Τα αποτελέσματά της ήταν όμως εμφανή στις σχετικές αγορές, στις οποίες η ζήτηση μειώθηκε και οι αρνητικές επιδράσεις περιορίστηκαν. Η εφαρμογή υψηλών συντελεστών φορολόγησης είχε ωστόσο και ανεπιθύμητα αποτελέσματα, όπως η σημαντική αύξηση του παράνομου εμπορίου προϊόντων που υπόκεινται σε ειδική φορολόγηση, ενώ τα εισπραχθέντα έσοδα υστερούσαν συστηματικά έναντι των προσδοκιών και των στόχων που είχαν τεθεί.

Ευρύ πεδίο εφαρμογής

Επιπλέον το ΙΟΒΕ αναφέρει ότι η χρήση διαφοροποιημένης φορολογίας για την επίτευξη στόχων της δημόσιας πολιτικής έχει διεθνώς ένα ευρύ πεδίο εφαρμογών, οι οποίες είτε επικεντρώνονται άμεσα στον περιορισμό αρνητικών επιδράσεων όπως οι εκπομπές ρύπων και τα απόβλητα, είτε αποσκοπούν στην ενίσχυση της καινοτομίας και της ανάπτυξης νέων προϊόντων, όπως στις περιπτώσεις υποστήριξης των ΑΠΕ και των ηλεκτρικών αυτοκινήτων.

Ενδεικτικά, στη μελέτη εξετάστηκαν οι περιπτώσεις στήριξης των ΑΠΕ στην Ιταλία, επιβολής φόρου άνθρακα στη Σουηδία, παροχής κινήτρων για τα οχήματα χαμηλών εκπομπών CO2 και επιβολής περιβαλλοντικού τέλους για τις πλαστικές σακούλες στην Ευρώπη. Επιπλέον, εξετάστηκε η εφαρμογή διαφοροποιημένης φορολογίας σε προϊόντα, όπως η μπύρα σε Ολλανδία και Δανία και τα προϊόντα καπνού στη Σουηδία. Από τα συγκεκριμένα παραδείγματα διεθνών πρακτικών διαπιστώθηκε ότι ο συνδυασμός των διάφορων εργαλείων φορολογίας και κινήτρων μπορεί να συντελέσει αποτελεσματικά στην επίτευξη σημαντικών στόχων της δημόσιας πολιτικής.

Δείτε ολόκληρη τη μελέτη του ΙΟΒΕ εδώ

Γιώργος Αλεξάκης

ΙΟΒΕΕιδικός Φόρος Κατανάλωσηςπεδίο εφαρμογήςΦορολογίαέρευναμελέτη