Πούτιν-Τραμπ σοκάρουν τη γεωπολιτική σκακιέρα- Η Ευρώπη ψάχνει «άμυνα»

08:49 17/2/2025 - Πηγή: Reporter

Στο τέλος της περασμένης εβδομάδας διεξήχθη στη Γερμανία η σημαντικότερη Σύνοδος για την Ασφάλεια στο Μόναχο (MSC) των τελευταίων δεκαετιών. Η ευρωπαϊκή ασφάλεια βρίσκεται ουσιαστικά στον αέρα μετά την αιφνίδια συνεννόηση Τραμπ-Πούτιν αναφορικά με το μέλλον της Ουκρανίας. Μέσα στην αναστάτωση που προέκυψε μετά από αυτήν την κίνηση, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν τάχθηκε την Παρασκευή (14/2) ανοιχτά υπέρ της εξαίρεσης αμυντικών δαπανών από το Σύμφωνο Σταθερότητας (ΣΣΑ), σε μία προσπάθεια να τεθούν οι βάσεις

θωράκισης της ευρωπαϊκής ασφάλειας χωρίς τον παράγοντα των ΗΠΑ.

Το πλαίσιο

Όλοι ανέμεναν με μεγάλο ενδιαφέρον την αμερικανική παρουσία στη Σύνοδο του Μονάχου, ώστε να εξειδικευτεί το σχέδιο του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για το μέλλον της Ουκρανίας. Ωστόσο ο εκείνος αιφνιδίασε τους πάντες. Επικοινώνησε τηλεφωνικώς με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν πριν την Σύνοδο και συμφώνησαν σε έναν οδικό χάρτη για το τέλος της ρωσοουκρανικής σύγκρουσης. Ο Τραμπ έχει εκ των προτέρων συναινέσει ουσιαστικά σε πάγια ρωσικά αιτήματα: επιστροφή εδαφών στην Ουκρανία από τη Ρωσία δεν θα υπάρξει, απορρίπτεται η νατοϊκή ένταξη της πρώτης, ενώ οι Αμερικανοί δεν δείχνουν διάθεση να συμμετάσχουν στο ενδεχόμενο σύστασης μίας ειρηνευτικής δύναμης σε μία μεταπολεμική Ουκρανία. Ο Τραμπ επικοινώνησε έπειτα με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι παρουσιάζοντάς του τετελεσμένα γεγονότα, ενώ οι Ευρωπαίοι έμαθαν ουσιαστικά από τα newsrooms για τις εξελίξεις και προσπαθούν ακόμη να βρουν τα πατήματά τους. Οι δηλώσεις Τραμπ ότι η Ουκρανία μπορεί να γίνει και ρωσική προκάλεσαν επίσης σοβαρές ανησυχίες.

Το αμερικανικά «σοκ» συνεχίστηκαν στο Μόναχο. Ο αντιπρόεδρος JD Βανς «συνέστησε» στα γερμανικά κόμματα σύμπραξη με την ακροδεξιά AfD, στα πρότυπα του Ίλον Μασκ. Η κίνηση αυτή ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από τη γερμανική πολιτική σκηνή. Εκτός αυτού, ο Βανς μίλησε υποτιμητικά και απαξιωτικά για την Ευρώπη, παρουσιάζοντας τον Τραμπ ως νέο «σερίφη». Ακραία ήταν επίσης η δήλωση του Κιθ Κέλογκ, ο οποίος είναι απεσταλμένος των ΗΠΑ στην Ουκρανία. Υποστήριξε ότι δεν είναι απαραίτητη η ευρωπαϊκή παρουσία στις διαπραγματεύσεις εκεχειρίας, αποκλείοντας ουσιαστικά την Ευρώπη από τη διαμόρφωση ενός συστήματος ασφάλειας που αφορά την ίδια.

Η πρόταση Φον ντερ Λάιεν

Ως αποτέλεσμα των αμερικανικών πρωτοβουλιών, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τάχθηκε την Παρασκευή (14/2) ανοιχτά υπέρ της εξαίρεσης αμυντικών δαπανών από το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Σταθερότητας. Με αυτόν τον τρόπο αναμένεται να διευκολυνθεί η εύρεση πόρων για την αναβάθμιση της αποτρεπτικής ικανότητας των ευρωπαϊκών κρατών και να καλυφθούν, τουλάχιστον ως έναν βαθμό, οι αναγκαίοι πόροι για την αναβάθμιση της αποτρεπτικής ικανότητας. Πρόκειται για μία πρόταση απαραίτητη, η οποία έπρεπε ενδεχομένως να είχε πέσει αρκετά νωρίτερα στο τραπέζι. Μέχρι στιγμής δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί η χρονική διάρκεια της εξαίρεσης των αμυντικών δαπανών από το ΣΣΑ.

Μία ελληνική δικαίωση

Για αρκετά χρόνια η Ελλάδα ζητούσε εξαίρεση αμυντικών δαπανών από το Σύμφωνο Σταθερότητας, επικαλούμενη τις απειλές που δέχεται από την Τουρκία. Η Ελλάδα τόνιζε ανέκαθεν ότι πρέπει να λάβει ιδιαίτερη μεταχείριση όσον αφορά το κόστος των εξοπλιστικών της προγραμμάτων, ωστόσο δεν έβρισκε θετική ανταπόκριση. Υπενθυμίζεται ότι στην Ελλάδα ασκούνταν κριτική από την Ευρώπη, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, για υπερβολικά μεγάλες δαπάνες στην άμυνα. Πλέον, η ελληνική θέση φαίνεται να δικαιώνεται, παρά το γεγονός ότι η πρόταση Φον ντερ Λάιεν προέκυψε ως αντίδραση στη ρωσική επιθετικότητα και όχι στην τουρκική. Ως εκ τούτου, δεν προκάλεσε έκπληξη η άμεση ταύτιση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με αυτήν την κίνηση.

Οι αντιδράσεις

Ο νυν Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σοτς συμφώνησε άμεσα κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου με την πρωτοβουλία της Κομισιόν. Ο αντίπαλός του στις εκλογές της Κυριακής (23/2) Φρίντριχ Μερτς δεν δήλωσε μεν κάποια υποστήριξη ωστόσο δεν απέρριψε κιόλας αυτήν την πρόταση, ενώ τόνισε εκ νέου την ανάγκη αύξησης αμυντικών δαπανών. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος κάλεσε σε έκτακτη Σύνοδο στο Παρίσι τη Δευτέρα (17/2) δεν αναμένεται να φέρει αντιρρήσεις στην πρωτοβουλία, ενώ έχει ήδη αναφερθεί στην ανάγκη αλλαγών στην Ευρώπη μετά το «ηλεκτροσόκ» Τραμπ. Κράτη όπως η Ισπανία και η Ιταλία που βρίσκονται κάτω των νατοϊκών στόχων αποκτούν, αν προχωρήσει η πρόταση εξαίρεσης, ένα πρόσθετο δημοσιονομικό εργαλείο ώστε να αναβαθμιστούν κι εκείνα.

Ενδιαφέρον θα έχει στάση που θα κρατήσουν τα βαλτικά και σκανδιναβικά κράτη σε αυτό το ζήτημα. Η Φινλανδία για παράδειγμα, τηρούσε πάντοτε αυστηρή στάση στην Ευρωζώνη όσον αφορά δημοσιονομικά ζητήματα. Ωστόσο η νέα πραγματικότητα ενδέχεται να χαλαρώσει τη στάση των βόρειων κρατών. Σύμφωνα με το Reuters, τα βαλτικά και σκανδιναβικά κράτη θα εκπροσωπηθούν στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής στο Παρίσι τη Δευτέρα από την Δανία. Σημειώνεται, ότι στη Σύνοδο θα παραστεί και ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ.

Η πρόταση Φον ντερ Λάιεν θα χαροποίησε πιθανότατα και τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, ο οποίος τονίζει σταθερά ότι απαιτείται αύξηση των δαπανών στην άμυνα σε ποσοστό άνω του 3% του ΑΕΠ. Ο Ρούτε δήλωσε επίσης σχετικά με το ζήτημα το Σάββατο: «Ο Πούτιν έχει κάνει περισσότερα για να βοηθήσει το ΝΑΤΟ από ό,τι εμείς». Προφανώς, δεν αναφέρθηκε για λόγους διπλωματίας στο πρόσωπο του Ντόναλντ Τραμπ.

Ερωτηματικά

Ασφαλώς θα χρειαστεί ένα χρονικό διάστημα για να περάσει η εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από το ΣΣΑ. Επίσης δεν είναι ακόμη σαφές ποια κριτήρια θα ισχύσουν εν τέλει αν προχωρήσει η πρόταση της επικεφαλής της Κομισιόν. Επιπλέον, η εξαίρεση των αμυντικών δαπανών δεν ανοίγει απαραίτητα τον δρόμο για μία κοινή Ευρωπαϊκή Εξωτερική Πολιτική και Άμυνα. Αυτό φάνηκε για παράδειγμα και από τις δηλώσεις του Υπουργού Εξωτερικών της Πολωνίας Ράντσοσλαφ Σικόρσκι την Κυριακή (16/2), ο οποίος απέρριψε προοπτική ενός ενιαίου ευρωπαϊκού στρατού, προβάλλοντας την άμυνα ως εθνική αρμοδιότητα. Από την άλλη, τάχθηκε υπέρ ευρωπαϊκών επιδοτήσεων για την αμυντική βιομηχανία, όπως μετέδωσε το tagesschau.de

Επιπλέον, όπως επισημαίνει η γερμανική εφημερίδα FAZ μια συζήτηση παραμένει στον πάγο προς το παρόν: Τα ευρωομόλογα, γνωστά ως Eurobonds, για την άμυνα, τα οποία συζητήθηκαν ευρέως στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα, δεν θα εφαρμοστούν προς το παρόν. Τα ίδια τα κράτη-μέλη θα πρέπει να πληρώσουν για περισσότερη άμυνα, καθώς είναι αυτά που αγοράζουν τον στρατιωτικό εξοπλισμό.

Βέβαια, θεωρείται σχεδόν απίθανο η συζήτηση για το χρέος της ΕΕ για την άμυνα να εξανεμιστεί. Ίσως να επαναληφθεί στο σκηνικό της πανδημικής κρίσης. Τον Μάρτιο του 2020, η ΕΕ αποφάσισε να αναστείλει το Σύμφωνο Σταθερότητας. Τον Ιούλιο, μόλις τέσσερις μήνες αργότερα, αποφάσισε τον κοινό δανεισμό 750 δισεκατομμυρίων ευρώ για το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ.

Επομένως, παρά την περιπλοκότητα των ζητημάτων, απαιτούνται γρήγορες αποφάσεις και δράσεις από τα ευρωπαϊκά κράτη, τα οποία, ανεξαρτήτως του πώς θα διαμορφωθεί το μέλλον της Ουκρανίας , θα κληθούν να αναλάβουν το κόστος των συνεπειών της ρωσοαμερικανικής συνεννόησης.

Γιώργος Ραυτόπουλος

#ΗΠΑ #ΕΕ #ΑΣΦΑΛΕΙΑ #Ουκρανία #Τραμπ #Πουτιν