Τέσσερα σενάρια για το ουκρανικό μετά την εκλογή Τραμπ

09:19 10/12/2024 - Πηγή: Reporter

Το ευρωπαϊκό think tank European Council on Foreign Relations (ECFR), θεωρώντας ως δεδομένη τη μεταβολή των παγκόσμιων ισορροπιών μετά την εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ, παρουσιάζει τα επικρατέστερα σενάρια σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία . Παράλληλα, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου στους Ευρωπαίους, οι οποίοι θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για όλα τα ενδεχόμενα, να σταθμίσουν τις δικές τους προσδοκίες, αλλά και τις φιλοδοξίες του Τραμπ

και να λάβουν προληπτικά μέτρα, προκειμένου να μην τεθεί εν αμφιβόλω η ευρωπαϊκή ασφάλεια και να μην χάσει η Ευρώπη τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στη διαχείριση κρίσιμων ζητημάτων, όπως το ουκρανικό.

Όπως υπενθυμίζει το ECFR, έχουν πλέον περάσει πάνω από χίλιες ημέρες από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την έναρξη της πιο έντονης σύρραξης σε ευρωπαϊκό έδαφος, μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δεν θα μπορούσε να μην πάρει θέση και εν προκειμένω, στο πλαίσιο της ρητορικής του περί τερματισμού των συγκρούσεων, υποσχέθηκε να τερματίσει τον πόλεμο μέσα σε «24 ώρες». Ωστόσο, όπως επισημαίνει το ευρωπαϊκό think tank, η εξέλιξη της κατάστασης εξαρτάται από την αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων. Ο τρόπος με τον οποίο η νέα αμερικανική κυβέρνηση θα επιδιώξει να διαμορφώσει τους παράγοντες αυτούς είναι κομβικός για την προσπάθειά της να σταματήσει τη σύγκρουση. Ωστόσο, η έκβαση είναι αμφίρροπη· είτε υπέρ είτε, όμως, και κατά της Ουκρανίας.

Τρεις βασικοί παράγοντες που θα μπορούσαν, είτε συνδυαστικά είτε και όχι, να παίξουν κρίσιμο ρόλο στην ισορροπία των δυνάμεων και την εξέλιξη των γεγονότων κατά το επόμενο διάστημα, είναι, σύμφωνα με το ECFR, οι εξής:

Η συμμετοχή της Δύσης

Η δυτική οικονομική και στρατιωτική βοήθεια ήταν εξαρχής ζωτικής σημασίας, προκειμένου η Ουκρανία να καταφέρει να αντισταθεί στη ρωσική επιθετικότητα, από την οποία πλήττεται σχεδόν για μία τριετία. Ωστόσο, οι δυτικοί εταίροι της Ουκρανίας έχουν αντιμετωπίσει επικρίσεις για το γεγονός ότι έκαναν «αρκετά για να μην χάσουν, αλλά όχι αρκετά για να κερδίσουν». Αναλυτές, φίλα προσκείμενοι στην ομάδα του Τραμπ, υποστηρίζουν ότι η στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία θα συνεχιστεί εάν το Κίεβο είναι πρόθυμο να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις, πιθανότατα για να μειωθεί η επιρροή του Πούτιν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Μάλιστα, δεν αποκλείεται ο Τραμπ να επιδιώξει τη στενότερη εμπλοκή των ΗΠΑ με την ουκρανική αμυντική βιομηχανία, προς όφελος των αμερικανικών εταιρειών.

Η ρωσική οικονομία

Η ρωσική οικονομία, η οποία στηρίζει και την αμυντική βιομηχανία, καθώς και τα οπλικά συστήματα της χώρας έχει αποδειχθεί αρκετά ανθεκτική. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα αποθεματικά κεφάλαια που συσσωρεύτηκαν κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ετών χάρη στις κερδοφόρες εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου και χάρη στην παράκαμψη των κυρώσεων. Ωστόσο, ο πρόσφατος γύρος κυρώσεων των ΗΠΑ κατά της τρίτης ισχυρότερης ρωσικής τράπεζας, Gazprombank, τραυμάτισε το ρούβλι και ίσως αποτελεί το προμήνυμα για μεγαλύτερες απώλειες. Ταυτόχρονα, τα αποθεματικά κεφάλαια λιγοστεύουν και ο νέος Επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ σχεδιάζει να τερματίσει κάθε εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο πριν από το 2027. Ακόμη, η κυβέρνηση Τραμπ μπορεί να επιτρέψει αυξημένες εξαγωγές για νέα έργα υγροποιημένου φυσικού αερίου και γεωτρήσεις πετρελαίου, μειώνοντας ενδεχομένως τις παγκόσμιες τιμές και άρα μειώνοντας περαιτέρω τα έσοδα της Ρωσίας.

Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα μπορούσε, επίσης, να επεκτείνει τις δευτερογενείς κυρώσεις· αν και κάτι τέτοιο απέχει ακόμη πολύ από το να υλοποιηθεί.

Ρωσία VS Δύση

Η ρωσική προπαγάνδα, οι εκστρατείες παραπληροφόρησης και ο υβριδικός πόλεμος είναι μερικά μόνο από τα μέσα που μετέρχεται η Ρωσία, προκειμένου να δημιουργήσει αμφιβολίες σχετικά με τη στάση της Δύσης, να σπείρει τη διχόνοια και να ταράξει τα νερά στις δυτικές συμμαχίες.

Ο Τραμπ δεν θα θελήσει να φανεί αδύναμος ή αφελής μπροστά στον Πούτιν, αλλά μεταξύ των Ρεπουμπλικάνων δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς τον τρόπο που θα μπορούσαν να απαντήσουν στην ρωσική επιθετικότητα. Αν, δε, κρίνει κανείς από την πρώτη θητεία του Τραμπ, η απάντηση των ΗΠΑ είναι σχεδόν απίθανο να είναι λυσιτελής.

Όσοι είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν την τροπή των εξελίξεων, άλλα τόσα είναι και τα σενάρια που προκύπτουν από τη συλλειτουργία των παραγόντων αυτών.

Πάντως, η ευρωπαϊκή δεξαμενή σκέψης ECFR, θεωρεί βέβαιο πως όποιο σενάριο κι αν επικρατήσει τελικά, η Δύση δεν πρόκειται να αναγνωρίσει τα δικαιώματα της Ρωσίας επί της Κριμαίας και των διαμφισβητούμενων εδαφών στις τέσσερις ουκρανικές περιφέρειες που έχουν μέχρι στιγμής πληγεί (Λουχάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα), ακόμη και αν η ίδια η Ρωσία επιχειρήσει την επίσημη συνταγματική θεμελίωση και αναγνώριση της κυριαρχίας της στις περιοχές αυτές και τη δια νόμου ενσωμάτωσή τους στο ρωσικό κράτος.

Πρώτο σενάριο: Πάγωμα» της σύγκρουσης με μικρές αμοιβαίες υποχωρήσεις

Ακόμη κι αν θεωρηθεί βέβαιη η παραδοχή του ECFR ότι τόσο η Ρωσία, όσο και η Ουκρανία επιθυμούν τη σύναψη ειρηνευτικής συνθήκης, δεν υπάρχει, ωστόσο, καμία ένδειξη ότι θα εγκαταλείψουν τους στόχους τους, ιδιαίτερα δεδομένου ότι η «ειρήνη» στη συγκεκριμένη περιοχή φαντάζει μια ιδιαίτερα ρευστή έννοια.

Το Κρεμλίνο έχει ορισμένες βασικές απαιτήσεις-επιδιώξεις, τις οποίες επαναλαμβάνει σε κάθε ευκαιρία: (α) διεκδικεί τη χερσόνησο της Κριμαίας και τις τέσσερις ουκρανικές περιοχές που προαναφέρθηκαν, καθώς θεωρεί ότι αποτελούν μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, (β) δεν αποδέχεται το ενδεχόμενο ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ και (γ) επιδιώκει να εγκαθιδρύσει ένα καθεστώς μαριονέτας στο Κίεβο.

Η Ουκρανία, από την άλλη, στοχεύει να διατηρήσει την ανεξαρτησία της, να αποκαταστήσει την εδαφική της ακεραιότητα και να εξασφαλίσει μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη.

Και οι δύο πλευρές φαίνεται να πιστεύουν ότι οι στρατιωτικές τους επιτυχίες και η ύπαρξη ισχυρής αμυντικής βιομηχανίας θα συμβάλλουν στην ισχυροποίηση της θέσης τους πολύ περισσότερο από τη διπλωματία, πράγμα αναγκαίο πριν αποφασίσουν να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την εξεύρεση κάποιας ειρηνευτικής λύσης.

Συνεπώς, το σενάριο να παγώσει η σύγκρουση με κάποιες αμοιβαίες υποχωρήσεις στο ζήτημα των συνόρων, μοιάζει απίθανο, τουλάχιστον για την ώρα και με τα μέχρι στιγμής δεδομένα.

Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει, όπως προσθέτει το ECFR , ότι ο Τραμπ δεν έχει κι εκείνος κρυμμένους άσσους στο μανίκι του, τους οποίους θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό χαρτί. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να θέσει τον άμεσο τερματισμό των μαχών ως βασική προϋπόθεση για την έναρξη της σχετικής με την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ συζήτησης ή για την ενίσχυση της χώρας με σημαντικές επενδύσεις που θα τη βοηθούσαν να ανακάμψει. Αν, εν τω μεταξύ, η οικονομία της Ρωσίας ήταν σχετικά σταθερή και οι επιθετικές της ενέργειες αναχαιτίζονταν αποτελεσματικά κι αν, από την άλλη, μειωνόταν βαθμηδόν η στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία και εμφανίζονταν σαφή σημάδια κόπωσης της ουκρανικής κοινωνίας, αυτό το σενάριο περί «παγώματος» της σύγκρουσης θα έμοιαζε, με ρεαλιστικούς όρους, εφικτό.

Το ζήτημα των εγγυήσεων ασφαλείας είναι το κλειδί σε αυτό το σενάριο. Είναι απίθανο ότι το ΝΑΤΟ θα καταλήξει σύντομα σε συναίνεση για την αποδοχή της Ουκρανίας στη συμμαχία ή, εναλλακτικά, ότι ο Τραμπ θα παράσχει εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, παρόμοιες με εκείνες που είχαν δοθεί για την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα. Επομένως, ένα ενδεχόμενο πάγωμα της σύγκρουσης δεν θα μπορούσε, κατά πάσα πιθανότητα, να είναι μακρόπνοο· οι εχθροπραξίες θα ξεκινούσαν ξανά και η Ρωσία θα βρισκόταν σε πλεονεκτική θέση, έχοντας ανακτήσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες.

Δεύτερο σενάριο: Συνέχιση του πολέμου

Το ECFR εκτιμά πως οι μάχες θα συνεχιστούν εάν ο Τραμπ δεν καταφέρει να πείσει τον Πούτιν και τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, να αποδεχθούν τους όποιους όρους της εκεχειρίας. Ωστόσο, αυτό το σενάριο θα απαιτούσε η ρωσική οικονομία να είναι αρκετά ισχυρή, ώστε να συνεχίσει να στηρίζει τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις και η δυτική στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία να παραμείνει αμετάβλητη. Θα απαιτούσε, δηλαδή, να μην αλλάξουν και πολλά σε σχέση με αυτά που ήδη συμβαίνουν.

Τρίτο σενάριο: Ουκρανική «νίκη» εντός της προσεχούς τριετίας

Αυτό το σενάριο προϋποθέτει, σύμφωνα με τους Ευρωπαίους αναλυτές, αποτελεσματική επιβολή των κυρώσεων και αποδυνάμωση της ρωσικής οικονομίας. Για την πραγμάτωσή του χρειάζεται, επίσης, η ενίσχυση της στρατιωτικής βοήθειας που λαμβάνει η Ουκρανία από τη Δύση, αλλά και η ελαχιστοποίηση της ρωσικής επιρροής και προπαγάνδας μεταξύ των δυτικών δυνάμεων· σε γενικές γραμμές, μία τέτοια «βαριάντα» δεν θα μπορούσε να καταστεί εφικτή χωρίς τη συντονισμένη και συνεπή στάση της Δύσης.

Τέταρτο (και τελευταίο) σενάριο: Ρωσική «νίκη»

Η νίκη της Ρωσίας αποτελεί το τελευταίο και το «χειρότερο», κατά τη γνώμη του ευρωπαϊκού think tank, δυνατό σενάριο, αφού θα επέτρεπε στον Πούτιν να επιτύχει τους στόχους του στην Ουκρανία. Παραμένει, ωστόσο, ένα ενδεχόμενο που δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς. Εάν η δυτική στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία περιοριζόταν ριζικά, οι αμερικανικές κυρώσεις προς τη Ρωσία αίρονταν, έστω και εν μέρει, η ρωσική οικονομία ισχυροποιούταν παραπάνω και η ρωσική διπλωματία έβρισκε πρόσφορο έδαφος ανάμεσα στις δυτικές δυνάμεις, τότε ένα τέτοιο σενάριο δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ανεδαφικό και ανέφικτο.

Η ευρωπαϊκή απάντηση

Οι αναλυτές του ECFR επισημαίνουν ότι, όπως έχει ήδη γραφτεί, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να καθορίσουν πρώτα τις δικές τους επιδιώξεις και τους δικούς τους στόχους, πριν υποστηρίξουν την Ουκρανία και την ικανοποίηση των συμφερόντων της. Υπό το ίδιο πρίσμα, αναγκαίο κρίνεται και να προετοιμαστούν για τις επιδιώξεις και τους στόχους που θα θελήσει να επιτύχει ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ μέσα από την υιοθέτηση κάποιας συγκεκριμένης προσέγγισης προς την Ουκρανία, καθώς επίσης να σκεφτούν και πώς οι πολιτικές των Ηνωμένων Πολιτειών θα μπορούσαν να επηρεάσουν την εξέλιξη του πολέμου ή τη γενικότερη τροπή που θα πάρουν τα πράγματα.

Ο στόχος του 47ου προέδρου των ΗΠΑ είναι σαφής: να τερματιστεί ο πόλεμος· ωστόσο, συγκεκριμένες πολιτικές δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί.

Οι Ευρωπαίοι, από τη μεριά τους, θα πρέπει να διαμορφώσουν μια κοινή προσέγγιση σχετικά με το ΝΑΤΟ και τις προϋποθέσεις για την οικοδόμηση μίας αδιάβλητης ασφάλειας, σε ευρωπαϊκό, αλλά και παγκόσμιο επίπεδο.

Ένας τέτοιος σχεδιασμός, περιλαμβάνει, όπως υπογραμμίζει το ECFR, μία σειρά από πράγματα: αυξημένες αμυντικές δαπάνες, πολύ καλύτερο συντονισμό της ανάπτυξης των ευρωπαϊκών αμυντικών δυνατοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης της αμυντικής τεχνολογίας και βιομηχανίας, καθώς και την επιδίωξη αντιστάθμισης οποιασδήποτε μείωσης ή καθυστέρησης της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία.

Πρέπει, λοιπόν, να υποβληθούν προτάσεις για στενότερη και πιο διαφανή συνεργασία μεταξύ των αμυντικών βιομηχανιών της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Στο πλαίσιο αυτό, οι αναλυτές του ECFR θεωρούν ότι ο στόχος οι αμυντικές δαπάνες να κυμαίνονται στο 2% του ΑΕΠ είναι αναχρονιστικός. Ο νέος κοινός στόχος θα πρέπει να είναι τουλάχιστον στο 2,5%, αν όχι και στο 3%, του ΑΕΠ. Και, φυσικά, απαιτείται μεγαλύτερη διαφάνεια ως προς τη βοήθεια που παρέχεται στην Ουκρανία, κάτι που ενδεχομένως θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της εφαρμογής μίας άλλης οικονομικής μέτρησης, ανάλογης με το ποσοστό του ΑΕΠ. Σε κάθε περίπτωση, όμως, χρειάζονται αυξημένες ευρωπαϊκές προσπάθειες για το συντονισμό αυτής της βοήθειας.

Μέχρι τις 20 Ιανουαρίου που ο Τραμπ θα αναλάβει και επισήμως τα καθήκοντά του, ούτε οι Ευρωπαίοι, αλλά ούτε και οι Ουκρανοί μπορούν να είναι επαρκώς προετοιμασμένοι, εκτιμά το ευρωπαϊκό think tank ECFR. Ωστόσο, η προοπτική δεν είναι κατ’ ανάγκη απαισιόδοξη: λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορούν να διαμορφώσουν μία πιο φιλόδοξη αμυντική πολιτική και να δημιουργήσουν ένα κοινό έδαφος για την αντιμετώπιση της εμπλοκής των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, την άμυνα και το ουκρανικό ζήτημα.

#Ουκρανία #Ρωσία #ΕΕ